Wiki source for PrzedawnienieRoszczenMajatkowych
====Przedawnienie roszczeń majątkowych====
((1)) Ogólne uwagi
Upływ czasu nie jest bez znaczenia dla [[RoszczenieCywilnoprawne roszczeń]], szczególnie tych, które mają majątkowy charakter, albowiem, zgodnie z regulacją {{pu przepis="art. 117 § 1 KC"}}, [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]] te ulegają przedawnieniu.
Przedawnienie nie powoduje wygaśnięcia obowiązku jego spełnienia, ale daje zobowiązanemu prawo do podniesienia zarzutu trwale obezwładniającego roszczenie (zarzut peremptoryjny) i w konsekwencji do odmówienia spełnienia [[Swiadczenie świadczenia]]. Dopóty jednak dłużnik takiego zarzutu nie podniósł, to choćby upłynęły wszelkie terminy przedawnienia, jest zobowiązany wypełnić swoje zobowiązanie.
Przyjrzyjmy się więc temu, jakie okoliczności muszą wystąpić, by interesujące nas [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenie]] uległo przedawnieniu i dłużnik mógł odmówić jego spełnienia.
((1)) Cywilnoprawne roszczenie majątkowe
Przedawnieniu ulegają tylko [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]] majątkowe, które mają do tego charakter cywilnoprawny.
((2)) Roszczenie
**Roszczeniem** jest prawo żądania od indywidualnie określonej osoby ściśle określonego zachowania się. Stąd też nie ulegają przedawnieniu uprawnienia, które nie dają się zakwalifikować jako [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]], czyli np. [[UprawnieniaPrawoksztaltujace uprawnienia kształtujące]], prawa podmiotowe bezwzględne jako takie (np. prawo własności) itp.
((2)) Majątkowy charakter roszczenia
Oprócz tego, uprawnienie musi mieć charakter **majątkowy**. Majątkowe [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]] to takie, w przypadku których da się określić wartość ich przedmiotu (np. roszczenie o wydanie konkretnej rzeczy ruchomej, o zapłatę sumy pieniężnej). Stąd też nie ulegają przedawnieniu [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]] wynikające z naruszenia [[DobraOsobiste dobra osobistego]] albo praw rodzinnych.
((2)) Cywilnoprawny charakter roszczenia
Kolejną cechą [[RoszczenieCywilnoprawne roszczeń]] podlegających przedawnieniu jest ich charakter **cywilnoprawny**. Oznacza to, iż nie podlegają przedawnieniu [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]], które wynikają z przepisów administracyjnych albo karnych bądź procesowych.
((2)) Wyjątki
Od naszkicowanej w powyższych punktach zasady, iż przedawniać mogą się tylko [[RoszczenieCywilnoprawne cywilnoprawne roszczenia]] majątkowe, przewiduje się wyjątki. Istnieją bowiem [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]] będące zarówno majątkowymi i cywilnoprawnymi, które jednak przedawnieniu podlegać nie będą. Są to [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]] o wydanie rzeczy (tzw. roszczenie windykacyjne) oraz zaprzestanie dalszych naruszeń i przywrócenie stanu poprzedniego (roszczenie negatoryjne), ale tylko pod warunkiem, iż dotyczą nieruchomości, {{pu przepis="art. 222 KC"}} i {{pu przepis="art. 223 KC"}}.
((1)) Ustalenie długości okresu przedawnienia
Do przedawnienia dochodzi na skutek niewykonywania [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]] przez określony w ustawie okres czasu. Kodeks cywilny przewiduje różne terminy przedawnienia, w zależności od źródła [[Roszczeniecywilnoprawne roszczenia]] oraz jego rodzaju.
((2)) Przepisy szczególne
Badając, czy dane [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenie]] uległo już przedawnieniu ustalić trzeba skąd ono wynika (z umowy sprzedaży, umowy o dzieło, z czynu niedozwolonego itp.) i czy dla [[RoszczenieCywilnoprawne roszczeń]] z danego typu ustawodawca przewidział szczególne regulacje. Do nich należą: {{pu przepis="art. 390 § 3 KC"}}, {{pu przepis="art. 442 § 1 KC"}}, {{pu przepis="art. 554 KC"}}, {{pu przepis="art. 646 KC"}}, {{pu przepis="art. 667 KC"}}, {{pu przepis="art. 751 KC"}}, {{pu przepis="art. 772 KC"}}, {{pu przepis="art. 778 KC"}}, {{pu przepis="art. 792 KC"}}, {{pu przepis="art. 819 § 1 KC"}}. Jeżeli okaże się, iż dla danego [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]] kodeks przewiduje szczególny okres przedawnienia, stosuje się ten przepis. Szczególnym przepisem jest też {{pu przepis="art. 125 KC"}}, z którego wynika, iż wszystkie [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]] prawomocnie zasądzone przez sąd albo stwierdzone w ugodzie sądowej, przedawniają się po 10 latach od uprawomocnienia się orzeczenia. W przypadku braku informacji na temat długości okresu przedawnienia w przepisach szczególnych, należy zastosować reguły ogólne.
((2)) Reguły ogólne
Reguła ogólna znajduje się w {{pu przepis="art. 118 KC"}} i przewiduje, iż zwykły okres przedawnienia wynosi 10 lat, ale gdy dotyczy [[RoszczenieCywilnoprawne roszczeń]] o świadczenia okresowe albo [[RoszczenieCywilnoprawne roszczeń]] związanych z prowadzeniem [[DzialalnoscGospodarcza działalności gospodarczej]], wówczas okres przedawnienia wynosi 3 lata. Terminów tych strony nie mogą zmieniać w żadną stronę (ani przedłużać ani skracać) - {{pu przepis="art. 119 KC"}}.
((3)) Świadczenia okresowe
**Świadczeniami okresowymi** są takie, które charakteryzują się tym, iż dłużnik jest zobowiązany spełniać je periodycznie, w określonych z góry odstępach czasu, a suma tych [[Swiadczenie świadczeń]] nie składa się na z góry oznaczoną wielkość [Pietrzykowski/Brzozowski, Komentarz do k.c., Warszawa 2002, Art. 118, nb. 4] (np. czynsz najmu płatny co miesiąc, raty alimentacyjne płatne co określony czas, renta itp.).
((3)) Świadczenia związane z działalnością gospodarczą
**Świadczeniami związanymi z działalnością gospodarczą** są natomiast takie, które przysługują osobom ([[OsobaFizyczna fizycznym]] lub [[OsobaPrawna prawnym]]), które trudnią się działalnością gospodarczą. Sporne jest, czy dopuszczalne jest w tej sytuacji odwołanie się do {{pu przepis="art. 2 USwobodDziałGosp"}}. SN raczej konstruuje dla tych przypadków własną definicję. Zgodnie z nią działalność gospodarcza w {{pu przepis="art. 118 KC"}} oznacza działalność spełniającą następujące kryteria:
1) zawodowy (a więc stały) charakter,
1) związana z nim powtarzalność podejmowanych działań,
1) podporządkowanie zasadzie racjonalnego gospodarowania, oraz
1) uczestnictwo w obrocie gospodarczym (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6.12.1991 r., sygn. III CZP 117/91; opubl. w OSNCP z 1992 nr 5 poz. 65 oraz OSP z 1992 nr 11 poz. 235).
Roszczenia muszą być ponadto związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Ma to miejsce wówczas, gdy roszczenia są ściśle związane z umowami zawieranymi przez przedsiębiorcę, tzn. są to roszczenia z umów zawieranych w ramach podstawowej działalności przedsiębiorcy, jak umowy tylko pośrednio służące działalności gospodarczej (np. umowy ubezpieczenia) (Sobolewski w: OsajdaKCKomentarz, 2012, art. 118 nr 8). Nie ma więc znaczenia, czy adresat roszczenia jest konsumentem (zob. {{pu przepis="art. 22(1) KC"}}) czy też prowadzi działalność. Rozstrzyga bowiem status osoby wierzyciela.
((3)) Obejście terminów przedawnienia
Otwarta jest kwestia, jak interpretować sytuacje, gdy wierzycielowi przysługują roszczenia z różnych podstaw prawnych i podlegające odmiennym terminom przedawnienia. Wydaje się, że w Polsce nie było jeszcze dyskusji na temat możliwości skrócenia terminu przedawnienia aby uniknąć - przez powoływanie się na inne podstawy roszczeń - przedawnienia roszczeń podlegających krótszym terminom przedawnienia. Zapewne otwarta konkurencja podstaw prawnych i ich różne przesłanki (czasem związane z domniemaniem i odwróceniem ciężaru dowodu) co do zasady wykluczają prawo dłużnika do kwestionowania dłuższego terminu przedawnienia. Z drugiej strony, zwłaszcza w obrocie profesjonalnym i w sytuacjach gdy nie ma znaczących różnic w przesłankach i skutkach roszczenia, można rozważyć powołanie się przez dłużnika na próbę obejścia przez wierzyciela krótszych terminów przedawnienia i doprpowadzenia do stosowania jednolicie krótszych terminów (podstawą takiego zarzutu dłużnika musiałby być wówczas {{pu przepis="art. 5 KC"}}).
((1)) Upływ czasu
Przedawnienie następuje, gdy upłynął ustalony wg powyższego schematu okres przedawnienia. Konieczne i logiczne jest więc, iż trzeba ustalić, od kiedy liczy się bieg danego okresu. Decyduje o tym przepis {{pu przepis="art. 120 § 1 zd. 1 KC"}}, z którego wynika, iż miarodajny jest moment [[WymagalnoscRoszczenia wymagalności świadczenia]]. [[WymagalnoscRoszczenia Wymagalność]] to możliwość żądania przez uprawnionego spełnienia [[Swiadczenie świadczenia]].
W normalnych okolicznościach termin [[WymagalnoscRoszczenia wymagalności]] jest określony poprzez podanie daty, do której dane [[Swiadczenie świadczenie]] (np. zapłata) powinno zostać spełnione. W przypadku np. rachunku albo faktury, na których zaznaczono, iż płatność powinna nastąpić do dnia 15-ego danego miesiąca, [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenie]] o zapłatę staje się [[WymagalnośćRoszczenia wymagalne]] z dniem 16-ego danego miesiąca. Przed 15-ym bowiem dłużnik może powinien, ale nie musi spełniać [[Swiadczenie świadczenie]]. Natomiast 16-ego musi być spełnione. Od tego dnia wierzyciel może już przymuszać do wypełnienia zobowiązania.
Jeżeli nie została określona data spełnienia [[Swiadczenie świadczenia]], a dla danego rodzaju [[RoszczenieCywilnoprawne roszczeń]] przewidziano przepisy szczególne o [[WymagalnoscRoszczenia wymagalności]], stosuje się przepisy szczególne, a w dalszej kolejności regułę wynikającą z {{pu przepis="art. 120 KC"}} (a dokładnie z jego § 1 zd. 2 i § 2).
Do przepisów szczególnych należą: {{pu przepis="art. 390 § 3 KC"}}, {{pu przepis="art. 646 KC"}}, {{pu przepis="art. 722 KC"}}, {{pu przepis="art. 778 KC"}} i {{pu przepis="art. 792 KC"}}. Wskazują one suwerennie początek biegu przedawnienia.
Gdy nie stwierdzono istnienia przepisu szczególnego należy zastosować {{pu przepis="art. 120 § 1 zd. 2 KC"}} albo {{pu przepis="art. 120 § 2 KC"}}, w zależności od treści [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]]. W pierwszym wypadku mamy do czynienia z sytuacją, gdy strony nie ustaliły konkretnej daty spełnienia [[Swiadczenie świadczenia]], poprzestając np. na prawie wezwania dłużnika (zob. {{pu przepis="art. 455 KC"}}). Druga sytuacja dotyczy [[RoszczenieCywilnoprawne roszczeń]] o zaniechanie, czyli nieczynienie. W tym wypadku [[WymagalnoscRoszczenia wymagalność]] następuje z pierwszą chwilą, gdy dłużnik dokonał czynności, której nie miał prawa podjąć.
Upływ czasu następuje w ostatnim dniu terminu obliczonego wg pkt III niniejszego opracowania. Jeżeli termin przedawnienia liczy się w miesiącach ({{pu przepis="art. 722 KC"}}) albo w latach, kończy się on z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca ({{pu przepis="art. 112 zd. 1 KC"}}).
((1)) Uwzględnienie okoliczności mogące wpłynąć na długość biegu przedawnienia
Na nastąpienie przedawnienia mają wpływ okoliczności powodujące zawieszenie albo przerwanie biegu przedawnienia.
((2)) Zawieszenie biegu przedawnienia
Zawieszenie biegu przedawnienia oznacza, iż w razie wystąpienia wskazanej w ustawie okoliczności, bieg przedawnienia w ogóle się nie rozpoczyna, jeżeli [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenie]] nie stało się jeszcze [[WymagalnoscRoszczenia wymagalne]], a jeżeli przyczyna zawieszenia nastąpiła po rozpoczęciu biegu przedawnienia – bieg zostaje wstrzymany (ale nie przerwany!). Po ustaniu tych okoliczności termin biegnie dalej (nie na nowo!). Okoliczności powodujące zawieszenie biegu przedawnienia ustawodawca zebrał w {{pu przepis="art. 121 KC"}} i {{pu przepis="art. 122 KC"}}.
((2)) Przerwanie biegu przedawnienia
Przerwanie biegu przedawnienia ma ten skutek, że w razie wystąpienia okoliczności wymienionej w {{pu przepis="art. 123 § 1 KC"}}. Są to tzw. akcje zaczepne (por. UchwalaSNIIICZP12410). Po ustaniu przeszkody, zaczyna się go liczyć od początku, jak gdyby w ogóle nie zaczął biec (zob. {{pu przepis="art. 124 § 1 KC"}}). Czynnościami powodującymi przerwanie biegu przedawnienia, są np. wytoczenie powództwa, wniesienie powództwa wzajemnego, zawezwanie do próby ugodowej, potrącenie w toku postępowania, złożenie wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego oraz zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym. Uznanie długu może nastąpić nawet w sposób dorozumiany (np. dłużnik prosi o rozłożenie wierzytelności na raty itp.).
Przerwanie biegu (zasiedzenia) służebności przesyłu powoduje także Wniosek właściciela nieruchomości o ustanowienie służebności przesyłu za odpowiednim wynagrodzeniem zgłoszony na podstawie {{pu przepis="art. 305(1) § 2 KC"}} (UchwalaSNIIICZP12410). Więcej o tym w dokumencie ZasiedzenieSluzebnosciGruntowej.
Nie przerywa natomiast biegu przedawnienia zgłoszenie roszczenia, o którym mowa jest w {{pu przepis="art. 231 § 2 KC"}} (postan. SN z 23.11.2004, I CK 276/04, LEX nr 277857).
((1)) Zarzut dłużnika
Przedawnienie uwzględnia się tylko na zarzut dłużnika, a więc osoby wobec której przysługuje [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenie]]. Forma i czas zgłoszenia zarzutu przedawnienia nie mają znaczenia. Dłużnik powinien tylko wyrazić jasno, iż [[Roszczeniecywilnoprawne roszczenia]] nie spełni z uwagi na jego przedawnienie.
Zgłoszenie zarzutu przedawnienia **w apelacji** pozostaje w sferze prawa, a nie w sferze faktów, a zatem nie obowiązują przy tym ani ograniczenia wynikające z art. 207 § 3 KPC ani z {{pu przepis="art. 381 KPC"}} (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 sierpnia 2004 r., sygn. V CK 38/2004, Przegląd Sądowy 2005/10 str. 130).
Samo tylko zgłoszenie procesowego zarzutu przedawnienia, nie jest wystarczające dla uwzględnienia apelacji. Warunkiem skuteczności zarzutu było wykazanie przez pozwanego, że przedawnienie w rzeczywistości nastąpiło tj. że pozwany złożył stronie powodowej jednostronne oświadczenie woli o uchyleniu się od zaspokojenia roszczenia z uwagi na upływ terminu określonego w art. 118 k.c. Przedawnienie w sensie materialnoprawnym nie następuje bowiem z mocy samego prawa z upływem określonych terminów. Dla jego zaistnienia konieczne jest złożenie przez dłużnika opisanego wyżej oświadczenia wierzycielowi, które ma charakter prawo kształtujący. Oświadczenie to, w myśl art. 61 k.c., staje się skuteczne dopiero z chwilą, gdy doszło do wierzyciela w taki sposób, że ten mógł zapoznać się z jego treścią. Dopiero z chwilą dojścia oświadczenia do wierzyciela dochodzi do przedawnienia wierzytelności.
"W orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, że oświadczenie wywołujące skutki materialnoprawne może zostać zawarte w piśmie procesowym (por. powołany wyżej wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 sierpnia 2004 r., a także uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1997 r., sygn. III CZP 38/97, OSNC 1997/12 poz. 191). Zatem istnieje możliwość zawarcia oświadczenia o przedawnieniu w apelacji i wówczas wywoła ono jednocześnie skutek materialny (dojdzie do przedawnienia) i procesowy (zarzut będzie można uwzględnić w postępowaniu i w razie jego zasadności powództwo oddalić). By tak się jednak stało, oświadczenie musi dojść do strony przeciwnej. Tymczasem w niniejszej sprawie oświadczenie, jakkolwiek zawarte w apelacji, nie zostało złożone stronie powodowej tj. spółce. Apelacja została doręczona wyłącznie pełnomocnikowi procesowemu spółki. Pełnomocnik procesowy, ustanowiony co do zasady wyłącznie do reprezentacji strony w toczącym się postępowaniu, nie jest upoważniony do odbioru w jej imieniu oświadczeń o charakterze materialnoprawnym, a zatem pozaprocesowym. Taki zakres umocowania potwierdza po pierwsze treść udzielonego przez stronę powodową pełnomocnictwa (k. 24), a także brzmienie przepisu art. 91 k.p.c. Nie sposób więc uznać, że samo udzielenie pełnomocnictwa procesowego przez stronę powodową zawierało w sobie upoważnienie do przyjęcia w jej imieniu oświadczenia o przedawnieniu (por. w odniesieniu do zarzutu potrącenia: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2010 r., sygn. I PK 56/2010, OSNP 2011/23-24 poz. 295). Nie można też domniemywać, że pełnomocnik przekazał oświadczenie zawarte w apelacji stronie powodowej. Ciężar wykazania, że oświadczenie doszło do strony przeciwnej, spoczywał zresztą na pozwanym, zgodnie z art. 6 k.c." (II Ca 465/14 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Krakowie z 2014-04-17).
((1)) Schemat Taris(R)
Zob. przedawnienie w schemacie roszczenia na "drzewku" [[http://kt-texte.de/taris/?path=0-1-0-0-1-0-2-1-0-0&subsumsession=0&root=1 Taris(R)]]
----
CategorySkrypty CategoryPrzedawnienieRoszczenMajatkowych CategoryLeksykonP
((1)) Ogólne uwagi
Upływ czasu nie jest bez znaczenia dla [[RoszczenieCywilnoprawne roszczeń]], szczególnie tych, które mają majątkowy charakter, albowiem, zgodnie z regulacją {{pu przepis="art. 117 § 1 KC"}}, [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]] te ulegają przedawnieniu.
Przedawnienie nie powoduje wygaśnięcia obowiązku jego spełnienia, ale daje zobowiązanemu prawo do podniesienia zarzutu trwale obezwładniającego roszczenie (zarzut peremptoryjny) i w konsekwencji do odmówienia spełnienia [[Swiadczenie świadczenia]]. Dopóty jednak dłużnik takiego zarzutu nie podniósł, to choćby upłynęły wszelkie terminy przedawnienia, jest zobowiązany wypełnić swoje zobowiązanie.
Przyjrzyjmy się więc temu, jakie okoliczności muszą wystąpić, by interesujące nas [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenie]] uległo przedawnieniu i dłużnik mógł odmówić jego spełnienia.
((1)) Cywilnoprawne roszczenie majątkowe
Przedawnieniu ulegają tylko [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]] majątkowe, które mają do tego charakter cywilnoprawny.
((2)) Roszczenie
**Roszczeniem** jest prawo żądania od indywidualnie określonej osoby ściśle określonego zachowania się. Stąd też nie ulegają przedawnieniu uprawnienia, które nie dają się zakwalifikować jako [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]], czyli np. [[UprawnieniaPrawoksztaltujace uprawnienia kształtujące]], prawa podmiotowe bezwzględne jako takie (np. prawo własności) itp.
((2)) Majątkowy charakter roszczenia
Oprócz tego, uprawnienie musi mieć charakter **majątkowy**. Majątkowe [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]] to takie, w przypadku których da się określić wartość ich przedmiotu (np. roszczenie o wydanie konkretnej rzeczy ruchomej, o zapłatę sumy pieniężnej). Stąd też nie ulegają przedawnieniu [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]] wynikające z naruszenia [[DobraOsobiste dobra osobistego]] albo praw rodzinnych.
((2)) Cywilnoprawny charakter roszczenia
Kolejną cechą [[RoszczenieCywilnoprawne roszczeń]] podlegających przedawnieniu jest ich charakter **cywilnoprawny**. Oznacza to, iż nie podlegają przedawnieniu [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]], które wynikają z przepisów administracyjnych albo karnych bądź procesowych.
((2)) Wyjątki
Od naszkicowanej w powyższych punktach zasady, iż przedawniać mogą się tylko [[RoszczenieCywilnoprawne cywilnoprawne roszczenia]] majątkowe, przewiduje się wyjątki. Istnieją bowiem [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]] będące zarówno majątkowymi i cywilnoprawnymi, które jednak przedawnieniu podlegać nie będą. Są to [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]] o wydanie rzeczy (tzw. roszczenie windykacyjne) oraz zaprzestanie dalszych naruszeń i przywrócenie stanu poprzedniego (roszczenie negatoryjne), ale tylko pod warunkiem, iż dotyczą nieruchomości, {{pu przepis="art. 222 KC"}} i {{pu przepis="art. 223 KC"}}.
((1)) Ustalenie długości okresu przedawnienia
Do przedawnienia dochodzi na skutek niewykonywania [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]] przez określony w ustawie okres czasu. Kodeks cywilny przewiduje różne terminy przedawnienia, w zależności od źródła [[Roszczeniecywilnoprawne roszczenia]] oraz jego rodzaju.
((2)) Przepisy szczególne
Badając, czy dane [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenie]] uległo już przedawnieniu ustalić trzeba skąd ono wynika (z umowy sprzedaży, umowy o dzieło, z czynu niedozwolonego itp.) i czy dla [[RoszczenieCywilnoprawne roszczeń]] z danego typu ustawodawca przewidział szczególne regulacje. Do nich należą: {{pu przepis="art. 390 § 3 KC"}}, {{pu przepis="art. 442 § 1 KC"}}, {{pu przepis="art. 554 KC"}}, {{pu przepis="art. 646 KC"}}, {{pu przepis="art. 667 KC"}}, {{pu przepis="art. 751 KC"}}, {{pu przepis="art. 772 KC"}}, {{pu przepis="art. 778 KC"}}, {{pu przepis="art. 792 KC"}}, {{pu przepis="art. 819 § 1 KC"}}. Jeżeli okaże się, iż dla danego [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]] kodeks przewiduje szczególny okres przedawnienia, stosuje się ten przepis. Szczególnym przepisem jest też {{pu przepis="art. 125 KC"}}, z którego wynika, iż wszystkie [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]] prawomocnie zasądzone przez sąd albo stwierdzone w ugodzie sądowej, przedawniają się po 10 latach od uprawomocnienia się orzeczenia. W przypadku braku informacji na temat długości okresu przedawnienia w przepisach szczególnych, należy zastosować reguły ogólne.
((2)) Reguły ogólne
Reguła ogólna znajduje się w {{pu przepis="art. 118 KC"}} i przewiduje, iż zwykły okres przedawnienia wynosi 10 lat, ale gdy dotyczy [[RoszczenieCywilnoprawne roszczeń]] o świadczenia okresowe albo [[RoszczenieCywilnoprawne roszczeń]] związanych z prowadzeniem [[DzialalnoscGospodarcza działalności gospodarczej]], wówczas okres przedawnienia wynosi 3 lata. Terminów tych strony nie mogą zmieniać w żadną stronę (ani przedłużać ani skracać) - {{pu przepis="art. 119 KC"}}.
((3)) Świadczenia okresowe
**Świadczeniami okresowymi** są takie, które charakteryzują się tym, iż dłużnik jest zobowiązany spełniać je periodycznie, w określonych z góry odstępach czasu, a suma tych [[Swiadczenie świadczeń]] nie składa się na z góry oznaczoną wielkość [Pietrzykowski/Brzozowski, Komentarz do k.c., Warszawa 2002, Art. 118, nb. 4] (np. czynsz najmu płatny co miesiąc, raty alimentacyjne płatne co określony czas, renta itp.).
((3)) Świadczenia związane z działalnością gospodarczą
**Świadczeniami związanymi z działalnością gospodarczą** są natomiast takie, które przysługują osobom ([[OsobaFizyczna fizycznym]] lub [[OsobaPrawna prawnym]]), które trudnią się działalnością gospodarczą. Sporne jest, czy dopuszczalne jest w tej sytuacji odwołanie się do {{pu przepis="art. 2 USwobodDziałGosp"}}. SN raczej konstruuje dla tych przypadków własną definicję. Zgodnie z nią działalność gospodarcza w {{pu przepis="art. 118 KC"}} oznacza działalność spełniającą następujące kryteria:
1) zawodowy (a więc stały) charakter,
1) związana z nim powtarzalność podejmowanych działań,
1) podporządkowanie zasadzie racjonalnego gospodarowania, oraz
1) uczestnictwo w obrocie gospodarczym (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6.12.1991 r., sygn. III CZP 117/91; opubl. w OSNCP z 1992 nr 5 poz. 65 oraz OSP z 1992 nr 11 poz. 235).
Roszczenia muszą być ponadto związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Ma to miejsce wówczas, gdy roszczenia są ściśle związane z umowami zawieranymi przez przedsiębiorcę, tzn. są to roszczenia z umów zawieranych w ramach podstawowej działalności przedsiębiorcy, jak umowy tylko pośrednio służące działalności gospodarczej (np. umowy ubezpieczenia) (Sobolewski w: OsajdaKCKomentarz, 2012, art. 118 nr 8). Nie ma więc znaczenia, czy adresat roszczenia jest konsumentem (zob. {{pu przepis="art. 22(1) KC"}}) czy też prowadzi działalność. Rozstrzyga bowiem status osoby wierzyciela.
((3)) Obejście terminów przedawnienia
Otwarta jest kwestia, jak interpretować sytuacje, gdy wierzycielowi przysługują roszczenia z różnych podstaw prawnych i podlegające odmiennym terminom przedawnienia. Wydaje się, że w Polsce nie było jeszcze dyskusji na temat możliwości skrócenia terminu przedawnienia aby uniknąć - przez powoływanie się na inne podstawy roszczeń - przedawnienia roszczeń podlegających krótszym terminom przedawnienia. Zapewne otwarta konkurencja podstaw prawnych i ich różne przesłanki (czasem związane z domniemaniem i odwróceniem ciężaru dowodu) co do zasady wykluczają prawo dłużnika do kwestionowania dłuższego terminu przedawnienia. Z drugiej strony, zwłaszcza w obrocie profesjonalnym i w sytuacjach gdy nie ma znaczących różnic w przesłankach i skutkach roszczenia, można rozważyć powołanie się przez dłużnika na próbę obejścia przez wierzyciela krótszych terminów przedawnienia i doprpowadzenia do stosowania jednolicie krótszych terminów (podstawą takiego zarzutu dłużnika musiałby być wówczas {{pu przepis="art. 5 KC"}}).
((1)) Upływ czasu
Przedawnienie następuje, gdy upłynął ustalony wg powyższego schematu okres przedawnienia. Konieczne i logiczne jest więc, iż trzeba ustalić, od kiedy liczy się bieg danego okresu. Decyduje o tym przepis {{pu przepis="art. 120 § 1 zd. 1 KC"}}, z którego wynika, iż miarodajny jest moment [[WymagalnoscRoszczenia wymagalności świadczenia]]. [[WymagalnoscRoszczenia Wymagalność]] to możliwość żądania przez uprawnionego spełnienia [[Swiadczenie świadczenia]].
W normalnych okolicznościach termin [[WymagalnoscRoszczenia wymagalności]] jest określony poprzez podanie daty, do której dane [[Swiadczenie świadczenie]] (np. zapłata) powinno zostać spełnione. W przypadku np. rachunku albo faktury, na których zaznaczono, iż płatność powinna nastąpić do dnia 15-ego danego miesiąca, [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenie]] o zapłatę staje się [[WymagalnośćRoszczenia wymagalne]] z dniem 16-ego danego miesiąca. Przed 15-ym bowiem dłużnik może powinien, ale nie musi spełniać [[Swiadczenie świadczenie]]. Natomiast 16-ego musi być spełnione. Od tego dnia wierzyciel może już przymuszać do wypełnienia zobowiązania.
Jeżeli nie została określona data spełnienia [[Swiadczenie świadczenia]], a dla danego rodzaju [[RoszczenieCywilnoprawne roszczeń]] przewidziano przepisy szczególne o [[WymagalnoscRoszczenia wymagalności]], stosuje się przepisy szczególne, a w dalszej kolejności regułę wynikającą z {{pu przepis="art. 120 KC"}} (a dokładnie z jego § 1 zd. 2 i § 2).
Do przepisów szczególnych należą: {{pu przepis="art. 390 § 3 KC"}}, {{pu przepis="art. 646 KC"}}, {{pu przepis="art. 722 KC"}}, {{pu przepis="art. 778 KC"}} i {{pu przepis="art. 792 KC"}}. Wskazują one suwerennie początek biegu przedawnienia.
Gdy nie stwierdzono istnienia przepisu szczególnego należy zastosować {{pu przepis="art. 120 § 1 zd. 2 KC"}} albo {{pu przepis="art. 120 § 2 KC"}}, w zależności od treści [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenia]]. W pierwszym wypadku mamy do czynienia z sytuacją, gdy strony nie ustaliły konkretnej daty spełnienia [[Swiadczenie świadczenia]], poprzestając np. na prawie wezwania dłużnika (zob. {{pu przepis="art. 455 KC"}}). Druga sytuacja dotyczy [[RoszczenieCywilnoprawne roszczeń]] o zaniechanie, czyli nieczynienie. W tym wypadku [[WymagalnoscRoszczenia wymagalność]] następuje z pierwszą chwilą, gdy dłużnik dokonał czynności, której nie miał prawa podjąć.
Upływ czasu następuje w ostatnim dniu terminu obliczonego wg pkt III niniejszego opracowania. Jeżeli termin przedawnienia liczy się w miesiącach ({{pu przepis="art. 722 KC"}}) albo w latach, kończy się on z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca ({{pu przepis="art. 112 zd. 1 KC"}}).
((1)) Uwzględnienie okoliczności mogące wpłynąć na długość biegu przedawnienia
Na nastąpienie przedawnienia mają wpływ okoliczności powodujące zawieszenie albo przerwanie biegu przedawnienia.
((2)) Zawieszenie biegu przedawnienia
Zawieszenie biegu przedawnienia oznacza, iż w razie wystąpienia wskazanej w ustawie okoliczności, bieg przedawnienia w ogóle się nie rozpoczyna, jeżeli [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenie]] nie stało się jeszcze [[WymagalnoscRoszczenia wymagalne]], a jeżeli przyczyna zawieszenia nastąpiła po rozpoczęciu biegu przedawnienia – bieg zostaje wstrzymany (ale nie przerwany!). Po ustaniu tych okoliczności termin biegnie dalej (nie na nowo!). Okoliczności powodujące zawieszenie biegu przedawnienia ustawodawca zebrał w {{pu przepis="art. 121 KC"}} i {{pu przepis="art. 122 KC"}}.
((2)) Przerwanie biegu przedawnienia
Przerwanie biegu przedawnienia ma ten skutek, że w razie wystąpienia okoliczności wymienionej w {{pu przepis="art. 123 § 1 KC"}}. Są to tzw. akcje zaczepne (por. UchwalaSNIIICZP12410). Po ustaniu przeszkody, zaczyna się go liczyć od początku, jak gdyby w ogóle nie zaczął biec (zob. {{pu przepis="art. 124 § 1 KC"}}). Czynnościami powodującymi przerwanie biegu przedawnienia, są np. wytoczenie powództwa, wniesienie powództwa wzajemnego, zawezwanie do próby ugodowej, potrącenie w toku postępowania, złożenie wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego oraz zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym. Uznanie długu może nastąpić nawet w sposób dorozumiany (np. dłużnik prosi o rozłożenie wierzytelności na raty itp.).
Przerwanie biegu (zasiedzenia) służebności przesyłu powoduje także Wniosek właściciela nieruchomości o ustanowienie służebności przesyłu za odpowiednim wynagrodzeniem zgłoszony na podstawie {{pu przepis="art. 305(1) § 2 KC"}} (UchwalaSNIIICZP12410). Więcej o tym w dokumencie ZasiedzenieSluzebnosciGruntowej.
Nie przerywa natomiast biegu przedawnienia zgłoszenie roszczenia, o którym mowa jest w {{pu przepis="art. 231 § 2 KC"}} (postan. SN z 23.11.2004, I CK 276/04, LEX nr 277857).
((1)) Zarzut dłużnika
Przedawnienie uwzględnia się tylko na zarzut dłużnika, a więc osoby wobec której przysługuje [[RoszczenieCywilnoprawne roszczenie]]. Forma i czas zgłoszenia zarzutu przedawnienia nie mają znaczenia. Dłużnik powinien tylko wyrazić jasno, iż [[Roszczeniecywilnoprawne roszczenia]] nie spełni z uwagi na jego przedawnienie.
Zgłoszenie zarzutu przedawnienia **w apelacji** pozostaje w sferze prawa, a nie w sferze faktów, a zatem nie obowiązują przy tym ani ograniczenia wynikające z art. 207 § 3 KPC ani z {{pu przepis="art. 381 KPC"}} (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 sierpnia 2004 r., sygn. V CK 38/2004, Przegląd Sądowy 2005/10 str. 130).
Samo tylko zgłoszenie procesowego zarzutu przedawnienia, nie jest wystarczające dla uwzględnienia apelacji. Warunkiem skuteczności zarzutu było wykazanie przez pozwanego, że przedawnienie w rzeczywistości nastąpiło tj. że pozwany złożył stronie powodowej jednostronne oświadczenie woli o uchyleniu się od zaspokojenia roszczenia z uwagi na upływ terminu określonego w art. 118 k.c. Przedawnienie w sensie materialnoprawnym nie następuje bowiem z mocy samego prawa z upływem określonych terminów. Dla jego zaistnienia konieczne jest złożenie przez dłużnika opisanego wyżej oświadczenia wierzycielowi, które ma charakter prawo kształtujący. Oświadczenie to, w myśl art. 61 k.c., staje się skuteczne dopiero z chwilą, gdy doszło do wierzyciela w taki sposób, że ten mógł zapoznać się z jego treścią. Dopiero z chwilą dojścia oświadczenia do wierzyciela dochodzi do przedawnienia wierzytelności.
"W orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, że oświadczenie wywołujące skutki materialnoprawne może zostać zawarte w piśmie procesowym (por. powołany wyżej wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 sierpnia 2004 r., a także uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1997 r., sygn. III CZP 38/97, OSNC 1997/12 poz. 191). Zatem istnieje możliwość zawarcia oświadczenia o przedawnieniu w apelacji i wówczas wywoła ono jednocześnie skutek materialny (dojdzie do przedawnienia) i procesowy (zarzut będzie można uwzględnić w postępowaniu i w razie jego zasadności powództwo oddalić). By tak się jednak stało, oświadczenie musi dojść do strony przeciwnej. Tymczasem w niniejszej sprawie oświadczenie, jakkolwiek zawarte w apelacji, nie zostało złożone stronie powodowej tj. spółce. Apelacja została doręczona wyłącznie pełnomocnikowi procesowemu spółki. Pełnomocnik procesowy, ustanowiony co do zasady wyłącznie do reprezentacji strony w toczącym się postępowaniu, nie jest upoważniony do odbioru w jej imieniu oświadczeń o charakterze materialnoprawnym, a zatem pozaprocesowym. Taki zakres umocowania potwierdza po pierwsze treść udzielonego przez stronę powodową pełnomocnictwa (k. 24), a także brzmienie przepisu art. 91 k.p.c. Nie sposób więc uznać, że samo udzielenie pełnomocnictwa procesowego przez stronę powodową zawierało w sobie upoważnienie do przyjęcia w jej imieniu oświadczenia o przedawnieniu (por. w odniesieniu do zarzutu potrącenia: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2010 r., sygn. I PK 56/2010, OSNP 2011/23-24 poz. 295). Nie można też domniemywać, że pełnomocnik przekazał oświadczenie zawarte w apelacji stronie powodowej. Ciężar wykazania, że oświadczenie doszło do strony przeciwnej, spoczywał zresztą na pozwanym, zgodnie z art. 6 k.c." (II Ca 465/14 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Krakowie z 2014-04-17).
((1)) Schemat Taris(R)
Zob. przedawnienie w schemacie roszczenia na "drzewku" [[http://kt-texte.de/taris/?path=0-1-0-0-1-0-2-1-0-0&subsumsession=0&root=1 Taris(R)]]
----
CategorySkrypty CategoryPrzedawnienieRoszczenMajatkowych CategoryLeksykonP
