Wiki source for PojecieRzeczy
====Rzecz w ujęciu techniczno-prawnym====
==pojęcie rzeczy wg polskiego prawa cywilnego, {{pu przepis="art. 45 KC"}} ==
Rzeczami są tylko materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym, na tyle wyodrębnione (w sposób naturalny lub sztuczny), że mogą być traktowane jako dobra samoistne (J. Wasilkowski, Zarys prawa rzeczowego, Warszawa 1963).
((1)) Przedmiot materialny
Epitet “materialny” oznacza, że przedmiot ma postać fizykalną (budowę atomową).
((2)) Dobra o charakterze niematerialnym i ich nośniki
Wykluczone są tym samym z pojęcia rzeczy dobra niematerialne, do których należą np. nieucieleśnione utwory artystyczne, literackie, wynalazki, patenty, własność intelektualna oraz energia, przy czym do energii stosuje się często przepisy odnoszące się do rzeczy (zob. {{pu przepis="art. 555 i nast. KC"}}).
W przypadkach dóbr o charakterze niematerialnym pojawia się często zagadnienie, jak się ma do wymogu materialności rzeczy ich ucieleśnienie na nośnikach (papierze, nośnikach elektronicznych). W tym wypadku powinno się rozróżnić, kiedy mowa jest o dobru niematerialnym a kiedy tylko o jego nośniku. Powielanie nośnika i rozporządzanie nim (np. sprzedaż programów komputerowych) jest z reguły połączona z jednoczesnym przyznaniem nabywcy prawa do korzystania z dobra (licencje o różnych zakresach uprawnień).
((2)) Pieniądze
Jeżeli chodzi o pieniądze, to trzeba odróżnić banknoty i monety od wartości, którą one ucieleśniają. W tym pierwszym wypadku chodzi bez wątpienia o rzeczy (np. dawna moneta o wartości wyłącznie numizmatycznej może być zwykłym przedmiotem obrotu). Jeżeli jednak chodzi o ich zdolność do umarzania zobowiązań pieniężnych, to w takim wypadu pieniądz należy traktować jako szczególny rodzaj rzeczy, podobny rzeczom oznaczonym co do gatunku.
((1)) Przedmiot wyodrębniony
Rzecz może stanowić wyłącznie przedmiot wyodrębniony z przyrody.
Cechę tą mają przede wszystkim przedmioty fizycznie istniejące. Wykluczone są tym samym jako przedmioty praw rzeczowych [[RzeczPrzyszla rzeczy przyszłe]] (co nie wyklucza tego, że rzeczy przyszłe mogą być przedmiotem [[StosunekZobowiazaniowy stosunków zobowiązaniowych]], zob. np. {{pu przepis="art. 155 § 2 zd. 2 KC"}}).
W tym aspekcie rzeczami w znaczeniu prawnym są także gazy i ciecze, jeżeli znajdują się w pojemnikach wyodrębniających je z przyrody.
Nie są natomiast wyodrębnione fragmenty rzeczy (części), np. nie może istnieć prawo własności na fragmencie nieruchomości czy ruchomości. Nie stoi to oczywiście na przeszkodzie ustanawianiu udziałów we współwłasności.
((1)) Przedmiot mogący samodzielnie występować w obrocie
Nie są rzeczami w sensie prawnym przedmioty, co do których istnieją prawne ograniczenia albo wyłączenia z obrotu.
((2)) Przedmioty wyłączone z obrotu
Zaliczamy tu przedmioty nie podlegające obrotowi prawnemu z powodów prawno-etycznych (//res extra commercium//) oraz z uwagi na ich powszechny charakter (//rex omnes communes//).
((3)) //res extra commercium//
Do przedmiotów, choć istniejących fizycznie, ale które nie mogą być samodzielnym przedmiotem obrotu prawnego należą np. zwłoki ludzkie (por. {{pu przepis="Art. 30 Konstytucja"}}), części ciała przeznaczone do transplantacji (por. {{pu przepis="art. 3 UPobierPrzechowKomór"}}) oraz komórki czy nasienie. Także ciało żyjącego człowieka, choć ma walor fizyczności, nie może stanowić z wymienionych powodów rzeczy w rozumieniu prawa cywilnego.
Również zwierzęta nie są rzeczami, co wyraźnie deklaruje {{pu przepis="art. 1 ust. 1 zd. 1 UOchrZwierz"}}. Jednakże w tym zakresie postuluje się rozróżnienie między zwierzętami (łownymi) wolno żyjącymi i pozostałą grupą zwierząt. Z {{pu przepis="art. 21 UOchrZwierz"}} wynika, że zwierzęta wolno żyjące stanowią dobro ogólnonarodowe. Taki sam status mają zwierzęta łowne żyjące w stanie wolnym. Stanowią więc własność Skarbu Państwa. Obydwie grupy w zasadzie się pokrywają, choć nie jest wykluczone, że pojedyncze gatunki mogą się znajdować tylko w jednym ze zbiorów. Natomiast wobec pozostałej grupy znajdzie zastosowanie zasada, że - choć nie stanowią one rzeczy - to stosuje się wobec nich odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy ({{pu przepis="art. 2 UOchrZwierz"}}). Stąd też problematyczne jest mówienie o własności zwierząt, choć taka konwencja powszechnie funkcjonuje. Ma jednak ona na celu wskazanie osoby odpowiedzialnej za zwierzę, w celu przyporządkowania zwierzęcia do konkretnego podmiotu. M. zd. powinno się raczej, podobnie jak robi to {{pu przepis="art. 431 KC"}}, używać sformułowania, że dana osoba zwierzę "chowa albo się nim posługuje".
((3)) //res omnes communes//
Nie mogą być przedmiotem obrotu rzeczy należące do ogółu, np. dorobek kulturalny. Do kategorii //res omnes communes// należą także dobra naturalne, takie jak:
- wody publiczne ({{pu przepis="art. 10 ust. 3 PrWodn"}}; uchwała SN (siedmiu sędziów) z 8.11.1971 r., sygn. III CZP 28/71, OSN 1972, Nr 3, poz. 43 = LEX nr 1315),
- kopaliny stanowiące przedmiot tzw. własności górniczej (por. {{pu przepis="art. 10 PrGeologGórnicze"}}),
- powietrze atmosferyczne.
((2)) Części składowe
Nie mogą być przedmiotem samodzielnego obrotu także [[CzescSkladowa części składowe]]. Wynika to wprost z {{pu przepis="art. 47 § 1 KC"}}.
((1)) Rodzaje rzeczy
Zob. RodzajeRzeczy
-------
CategoryPrawoRzeczowe CategoryInstytucjePrawaCywilnego
==pojęcie rzeczy wg polskiego prawa cywilnego, {{pu przepis="art. 45 KC"}} ==
Rzeczami są tylko materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym, na tyle wyodrębnione (w sposób naturalny lub sztuczny), że mogą być traktowane jako dobra samoistne (J. Wasilkowski, Zarys prawa rzeczowego, Warszawa 1963).
((1)) Przedmiot materialny
Epitet “materialny” oznacza, że przedmiot ma postać fizykalną (budowę atomową).
((2)) Dobra o charakterze niematerialnym i ich nośniki
Wykluczone są tym samym z pojęcia rzeczy dobra niematerialne, do których należą np. nieucieleśnione utwory artystyczne, literackie, wynalazki, patenty, własność intelektualna oraz energia, przy czym do energii stosuje się często przepisy odnoszące się do rzeczy (zob. {{pu przepis="art. 555 i nast. KC"}}).
W przypadkach dóbr o charakterze niematerialnym pojawia się często zagadnienie, jak się ma do wymogu materialności rzeczy ich ucieleśnienie na nośnikach (papierze, nośnikach elektronicznych). W tym wypadku powinno się rozróżnić, kiedy mowa jest o dobru niematerialnym a kiedy tylko o jego nośniku. Powielanie nośnika i rozporządzanie nim (np. sprzedaż programów komputerowych) jest z reguły połączona z jednoczesnym przyznaniem nabywcy prawa do korzystania z dobra (licencje o różnych zakresach uprawnień).
((2)) Pieniądze
Jeżeli chodzi o pieniądze, to trzeba odróżnić banknoty i monety od wartości, którą one ucieleśniają. W tym pierwszym wypadku chodzi bez wątpienia o rzeczy (np. dawna moneta o wartości wyłącznie numizmatycznej może być zwykłym przedmiotem obrotu). Jeżeli jednak chodzi o ich zdolność do umarzania zobowiązań pieniężnych, to w takim wypadu pieniądz należy traktować jako szczególny rodzaj rzeczy, podobny rzeczom oznaczonym co do gatunku.
((1)) Przedmiot wyodrębniony
Rzecz może stanowić wyłącznie przedmiot wyodrębniony z przyrody.
Cechę tą mają przede wszystkim przedmioty fizycznie istniejące. Wykluczone są tym samym jako przedmioty praw rzeczowych [[RzeczPrzyszla rzeczy przyszłe]] (co nie wyklucza tego, że rzeczy przyszłe mogą być przedmiotem [[StosunekZobowiazaniowy stosunków zobowiązaniowych]], zob. np. {{pu przepis="art. 155 § 2 zd. 2 KC"}}).
W tym aspekcie rzeczami w znaczeniu prawnym są także gazy i ciecze, jeżeli znajdują się w pojemnikach wyodrębniających je z przyrody.
Nie są natomiast wyodrębnione fragmenty rzeczy (części), np. nie może istnieć prawo własności na fragmencie nieruchomości czy ruchomości. Nie stoi to oczywiście na przeszkodzie ustanawianiu udziałów we współwłasności.
((1)) Przedmiot mogący samodzielnie występować w obrocie
Nie są rzeczami w sensie prawnym przedmioty, co do których istnieją prawne ograniczenia albo wyłączenia z obrotu.
((2)) Przedmioty wyłączone z obrotu
Zaliczamy tu przedmioty nie podlegające obrotowi prawnemu z powodów prawno-etycznych (//res extra commercium//) oraz z uwagi na ich powszechny charakter (//rex omnes communes//).
((3)) //res extra commercium//
Do przedmiotów, choć istniejących fizycznie, ale które nie mogą być samodzielnym przedmiotem obrotu prawnego należą np. zwłoki ludzkie (por. {{pu przepis="Art. 30 Konstytucja"}}), części ciała przeznaczone do transplantacji (por. {{pu przepis="art. 3 UPobierPrzechowKomór"}}) oraz komórki czy nasienie. Także ciało żyjącego człowieka, choć ma walor fizyczności, nie może stanowić z wymienionych powodów rzeczy w rozumieniu prawa cywilnego.
Również zwierzęta nie są rzeczami, co wyraźnie deklaruje {{pu przepis="art. 1 ust. 1 zd. 1 UOchrZwierz"}}. Jednakże w tym zakresie postuluje się rozróżnienie między zwierzętami (łownymi) wolno żyjącymi i pozostałą grupą zwierząt. Z {{pu przepis="art. 21 UOchrZwierz"}} wynika, że zwierzęta wolno żyjące stanowią dobro ogólnonarodowe. Taki sam status mają zwierzęta łowne żyjące w stanie wolnym. Stanowią więc własność Skarbu Państwa. Obydwie grupy w zasadzie się pokrywają, choć nie jest wykluczone, że pojedyncze gatunki mogą się znajdować tylko w jednym ze zbiorów. Natomiast wobec pozostałej grupy znajdzie zastosowanie zasada, że - choć nie stanowią one rzeczy - to stosuje się wobec nich odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy ({{pu przepis="art. 2 UOchrZwierz"}}). Stąd też problematyczne jest mówienie o własności zwierząt, choć taka konwencja powszechnie funkcjonuje. Ma jednak ona na celu wskazanie osoby odpowiedzialnej za zwierzę, w celu przyporządkowania zwierzęcia do konkretnego podmiotu. M. zd. powinno się raczej, podobnie jak robi to {{pu przepis="art. 431 KC"}}, używać sformułowania, że dana osoba zwierzę "chowa albo się nim posługuje".
((3)) //res omnes communes//
Nie mogą być przedmiotem obrotu rzeczy należące do ogółu, np. dorobek kulturalny. Do kategorii //res omnes communes// należą także dobra naturalne, takie jak:
- wody publiczne ({{pu przepis="art. 10 ust. 3 PrWodn"}}; uchwała SN (siedmiu sędziów) z 8.11.1971 r., sygn. III CZP 28/71, OSN 1972, Nr 3, poz. 43 = LEX nr 1315),
- kopaliny stanowiące przedmiot tzw. własności górniczej (por. {{pu przepis="art. 10 PrGeologGórnicze"}}),
- powietrze atmosferyczne.
((2)) Części składowe
Nie mogą być przedmiotem samodzielnego obrotu także [[CzescSkladowa części składowe]]. Wynika to wprost z {{pu przepis="art. 47 § 1 KC"}}.
((1)) Rodzaje rzeczy
Zob. RodzajeRzeczy
-------
CategoryPrawoRzeczowe CategoryInstytucjePrawaCywilnego
