Wersja [7560]
To jest stara wersja OsobaFizycznaZdolnoscPrawna utworzona przez JacekLubecki, 2009-03-19 16:21:20.
Zdolność prawna osoby fizycznej
art. 8 KC i n.
A. Ogólne uwagi
Każdy człowiek jest w świetle prawa cywilnego osobą fizyczną, wyposażoną w przymiot zdolności prawnej.
B. Początek zdolności prawnej
Osobą fizyczną jest człowiek od chwili urodzenia, natomiast przedtem określany jest mianem nienarodzonego dziecka, czyli nasciturusa.
C. Urodzenie
Urodzenie może być żywe albo martwe, a w tym ostatnim wypadku człowiek umiera przy urodzeniu i nie uzyskuje zdolności prawnej, ale jego ciało ma szczególny status zwłok ludzkich. Natomiast żywe urodzenie wywołuje skutki wskazane w art. 8 § 1 KC - następuje uzyskanie pełnej zdolności prawnej.
1. Pojęcie urodzenia
Pojęcie żywego i martwego urodzenia objaśnia ust. 3 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2006 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej w zakładach opieki zdrowotnej oraz sposobu jej przetwarzania:
- § 2.1. "Żywe urodzenie jest to całkowite wydalenie lub wydobycie z ustroju matki noworodka, niezależnie od czasu trwania ciąży, który po takim wydaleniu lub wydobyciu oddycha bądź wykazuje jakiekolwiek inne oznaki życia, jak czynność serca, tętnienie pępowiny lub wyraźne skurcze mięśni zależnych od woli, bez względu na to, czy sznur pępowinowy został przecięty lub łożysko zostało oddzielone; każdy taki noworodek jest uważany za żywego".
- § 2.2. "Zgon płodu (martwe urodzenie) jest to zgon następujący przed całkowitym jego wydaleniem lub wydobyciem z ustroju matki - niezależnie od czasu trwania ciąży. O zgonie świadczy to, że po takim oddzieleniu płód nie oddycha ani nie wykazuje żadnego innego znaku życia, jak czynność serca, pępowiny lub wyraźne skurcze mięśni zależnych od woli".
Dla uzyskania zdolności prawnej prawo polskie nie stawia dodatkowych wymagań (np. zdolności do życia dziecka, kompletnego wyposażenia w organy niezbędne do życia, przeżycia przez noworodka określonego czasu), wobec czego nie zależy ono od stanu zdrowia fizycznego lub umysłowego noworodka. W związku z tym zdolność prawna przysługuje także żywym noworodkom dotkniętym dysfunkcją somatyczną (w szczególności brak albo wadliwe funkcjonowanie jednego lub kilku organów) lub mentalną. Niezdolność do dalszego życia i następująca już po żywym urodzeniu śmierć dziecka nie wpływa na uzyskanie przez nie zdolności prawnej. Zdolność taką ma także każde z tzw. bliźniąt syjamskich, mających wspólną część ciała.
Zgodnie z art. 9 KC
art. 9 KC
W razie urodzenia się dziecka domniemywa się, że przyszło ono na świat żywe.
domniemywa się żywego urodzenia. Jest to domniemanie wzruszalne, a przeciwdowód polega na wykazaniu, że nie wystąpiły okoliczności wskazane w ust. 3 załącznika wskazanego wyżej rozporządzenia Ministra Zdrowia z 12 grudnia 2006 r., czyli dziecko "nie oddychało" bądź "nie wykazywało jakichkolwiek innych oznak życia". W razie urodzenia się dziecka domniemywa się, że przyszło ono na świat żywe.
2. Chwila nabycia zdolności prawnej
Regulacja ustawowa nie rozstrzyga jaka chiwla w procesie rodzenia jest chwilą początkową zdolności prawnej noworodka. W lietraturze ugruntowany jest pogląd, że jest to chwila opuszczenia przez noworodka (czy to na skutek procesów naturalnych, czy też w wyniku zabiegu dokonanego przez lekarza) łona matki (nawet jeszcze przed odcięciem pępowiny), a więc chwila, w której dziecko znalazło się całkowicie poza ciałem jego matki.
3. Akt urodzenia
Fakt urodzenia się dziecka zostaje odnotowany w akcie urodzenia, będącym aktem stanu cywilnego, w którym podaje się m.in. datę urodzenia dziecka (por. art. 40 ust. 2 pkt 2 PrAktStanCyw
art. 40 PrAktStanCyw
1. Akt urodzenia sporządza się na podstawie pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka wystawionego przez lekarza, położną lub zakład opieki zdrowotnej.
2. Do aktu urodzenia wpisuje się:
1) nazwisko, imię (imiona) i płeć dziecka,
2) miejsce i datę urodzenia dziecka,
3) nazwiska, nazwiska rodowe rodziców, imię (imiona), miejsce i datę urodzenia, miejsce zamieszkania każdego z rodziców w chwili urodzenia się dziecka,
4) nazwisko, imię i miejsce zamieszkania zgłaszającego,
5) dane dotyczące zakładu opieki zdrowotnej, jeżeli sporządzenie aktu następuje na podstawie zgłoszenia, o którym mowa w art. 39 ust. 2.
3. Pisemne zgłoszenie urodzenia dziecka powinno w szczególności zawierać:
1) imię i nazwisko, nazwisko rodowe, datę urodzenia, PESEL, określenie stanu cywilnego oraz miejsca stałego zameldowania matki dziecka,
2) imię i nazwisko, datę urodzenia, PESEL, określenie stanu cywilnego oraz miejsca stałego zameldowania ojca dziecka,
3) dane dotyczące wykształcenia rodziców dziecka,
4) dane dotyczące źródła utrzymania rodziców dziecka,
5) datę urodzenia dziecka,
6) określenie miejscowości urodzenia dziecka,
7) określenie płci, ciężaru i długości dziecka,
8) charakterystykę porodu.
3a. Przyjęcie w sprawie nazwiska dziecka oświadczeń, o których mowa w art. 88 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wymaga sporządzenia protokołu. Odpis protokołu przesyła się do urzędu stanu cywilnego, w którym sporządzono akt małżeństwa rodziców.
4. Minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych określi, w drodze rozporządzenia, wzór pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka, z uwzględnieniem danych, o których mowa w ust. 3, oraz z wyszczególnieniem na formularzu części wypełnianych przez zakład opieki zdrowotnej, lekarzy lub położne oraz urząd stanu cywilnego, a także sposób jego wypełniania.
). Do aktu urodzenia nie wpisuje się w zasadzie godziny urodzenia dziecka. Wyjątek dotyczy urodzenia bliźniąt lub innego porodu mnogiego. Wówczas w rubryce "Uwagi" odnotowuje się godzinę urodzenia każdego z noworodków w celu umożliwieniaustalenia starszeństwa. 1. Akt urodzenia sporządza się na podstawie pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka wystawionego przez lekarza, położną lub zakład opieki zdrowotnej.
2. Do aktu urodzenia wpisuje się:
1) nazwisko, imię (imiona) i płeć dziecka,
2) miejsce i datę urodzenia dziecka,
3) nazwiska, nazwiska rodowe rodziców, imię (imiona), miejsce i datę urodzenia, miejsce zamieszkania każdego z rodziców w chwili urodzenia się dziecka,
4) nazwisko, imię i miejsce zamieszkania zgłaszającego,
5) dane dotyczące zakładu opieki zdrowotnej, jeżeli sporządzenie aktu następuje na podstawie zgłoszenia, o którym mowa w art. 39 ust. 2.
3. Pisemne zgłoszenie urodzenia dziecka powinno w szczególności zawierać:
1) imię i nazwisko, nazwisko rodowe, datę urodzenia, PESEL, określenie stanu cywilnego oraz miejsca stałego zameldowania matki dziecka,
2) imię i nazwisko, datę urodzenia, PESEL, określenie stanu cywilnego oraz miejsca stałego zameldowania ojca dziecka,
3) dane dotyczące wykształcenia rodziców dziecka,
4) dane dotyczące źródła utrzymania rodziców dziecka,
5) datę urodzenia dziecka,
6) określenie miejscowości urodzenia dziecka,
7) określenie płci, ciężaru i długości dziecka,
8) charakterystykę porodu.
3a. Przyjęcie w sprawie nazwiska dziecka oświadczeń, o których mowa w art. 88 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wymaga sporządzenia protokołu. Odpis protokołu przesyła się do urzędu stanu cywilnego, w którym sporządzono akt małżeństwa rodziców.
4. Minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych określi, w drodze rozporządzenia, wzór pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka, z uwzględnieniem danych, o których mowa w ust. 3, oraz z wyszczególnieniem na formularzu części wypełnianych przez zakład opieki zdrowotnej, lekarzy lub położne oraz urząd stanu cywilnego, a także sposób jego wypełniania.
D. Sytuacja prawna nasciturusa
Ustawodawca nie wprowadził do Kodeksu cywilnego ogólnego przepisu regulującego pozycję prawna dziecka poczętego. szereg przepisów odnosi się jednak wprost do dziecka poczętego. Dopuszczają one warunkową możność nabycia przez nasciturusa okreslonych praw lub możność nabycia praw i obowiązków na określonej drodze. Chodzi tu m.in. o:
- art. 927 § 2 KCart. 927 KC(odpowiednie zastosowanie do zpaisu na podstawie art. 972 KC
§ 1. Nie może być spadkobiercą osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku, ani osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje.
§ 2. Jednakże dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe.
§ 3. Fundacja ustanowiona w testamencie przez spadkodawcę może być spadkobiercą, jeżeli zostanie wpisana do rejestru w ciągu dwóch lat od ogłoszenia testamentu.art. 972 KC),
Przepisy o powołaniu spadkobiercy, o zdolności do dziedziczenia i o niegodności stosuje się odpowiednio do zapisów. - art. 4461 KCart. 4461 KC,
Z chwilą urodzenia dziecko może żądać naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem. - art. 75 KROart. 75 KRO,
§ 1. Można uznać ojcostwo przed urodzeniem się dziecka już poczętego.
§ 2. Jeżeli dziecko urodziło się po zawarciu przez matkę małżeństwa z innym mężczyzną niż ten, który uznał ojcostwo, przepisu art. 62 nie stosuje się. - art. 142 KROart. 142 KRO,
Jeżeli ojcostwo mężczyzny nie będącego mężem matki zostało uwiarygodnione, matka może żądać, ażeby mężczyzna ten jeszcze przed urodzeniem się dziecka wyłożył odpowiednią sumę pieniężną na koszty utrzymania matki przez trzy miesiące w okresie porodu oraz na koszty utrzymania dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu. Termin i sposób zapłaty tej sumy określa sąd. - art. 182 KROart. 182 KRO,
Dla dziecka poczętego, lecz jeszcze nie urodzonego, ustanawia się kuratora, jeżeli jest to potrzebne do strzeżenia przyszłych praw dziecka. Kuratela ustaje z chwilą urodzenia się dziecka. - (akt prawny PrPrywMiędzyn nie istnieje).
Poglady doktryny na temat pozycji prawnej dziecka poczętego były i są ciągle podzielone. Syntetycznie rzecz ujmując, w doktrynie wyróżnić można cztery zasadnicze nurty zapatrywań na sytuację cywilnoprawną nienarodzonego jeszcze dziecka w świetle art. 8 KC:
- 1. stanowisko: nasciturus nie ma zdolności prawnej,
- 2. stanowisko: nasciturus ma zdolność prawną jeszcze przed urodzeniem, lecz pod warunkiem rozwiązującym martwego urodzenia,
- 3. stanosiwko (najliczniejsza grupa zwolnenników): nasciturus ma zdolność prawną pod warunkiem zawieszającym żywego urodzenia,
- 4. stanowisko: nasciturus ma pełną zdolnością prawną (Obszernie na ten temat por.
komentarz LEX 2009).
E. Zakres zdolności prawnej
F. Ustanie zdolności prawnej
Na tej stronie nie ma komentarzy
