Alle Kategorien:
 Baza informacji o EUWT
 Komentarze nt. EUWT
 Bibliografia EUWT
 Orzecznictwo dotyczące EUWT
 Prawo o EUWT
  E U W T Zagadnienia Ogolne
  E U W T Zagadnienia Prakt...
  Gospodarka Komunalna
  Gospodarka Przestrzenna
  Miedzynarodowe Prawo Admi...
  Zwiazek Celowy

Wiki source for OsobaFizycznaZdolnoscPrawna


Show raw source

====Zdolność prawna osoby fizycznej====
=={{pu przepis="art. 8 KC"}} i n.==

((1)) Ogólne uwagi
Każdy człowiek jest w świetle prawa cywilnego [[OsobaFizyczna osobą fizyczną]], wyposażoną w przymiot [[ZdolnoscPrawna zdolności prawnej]].

((1)) Początek zdolności prawnej
[[OsobaFizyczna Osobą fizyczną]] jest człowiek od chwili urodzenia, natomiast przedtem określany jest mianem nienarodzonego dziecka, czyli //nasciturusa//.

((1)) Urodzenie
Urodzenie może być żywe albo martwe, a w tym ostatnim wypadku człowiek umiera przy urodzeniu i nie uzyskuje [[ZdolnoscPrawna zdolności prawnej]], ale jego ciało ma szczególny status zwłok ludzkich. Natomiast żywe urodzenie wywołuje skutki wskazane w {{pu przepis="art. 8 § 1 KC"}} - następuje uzyskanie pełnej [[ZdolnoscPrawna zdolności prawnej]].

((2)) Pojęcie urodzenia
Pojęcie żywego i martwego urodzenia objaśnia załącznik nr 1 do [[http://isap.sejm.gov.pl/Download?id=WDU20102521697&type=2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz.U. 2010 nr 252 poz. 1697)]]:

"3. Urodzeniem żywym określa się całkowite wydalenie lub wydobycie z ustroju matki noworodka, niezależnie od czasu trwania ciąży, który po takim wydaleniu lub wydobyciu oddycha lub wykazuje jakiekolwiek inne oznaki życia, takie jak czynność serca, tętnienie pępowiny lub wyraźne skurcze mięśni zależnych od woli, bez względu na to, czy sznur pępowiny został przecięty lub łożysko zostało oddzielone.

4. Urodzeniem martwym określa się całkowite wydalenie lub wydobycie z ustroju matki płodu, o ile nastąpiło po upływie 22. tygodnia ciąży, który po takim wydaleniu lub wydobyciu nie oddycha ani nie wykazuje żadnego innego znaku życia, jak czynność serca, tętnienie pępowiny lub wyraźne skurcze mięśni zależnych od woli."

Dla uzyskania [[ZdolnoscPrawna zdolności prawnej]] prawo polskie nie stawia dodatkowych wymagań (np. zdolności do życia dziecka, kompletnego wyposażenia w organy niezbędne do życia, przeżycia przez noworodka określonego czasu), wobec czego nie zależy ono od stanu zdrowia fizycznego lub umysłowego noworodka. W związku z tym [[ZdolnoscPrawna zdolność prawna]] przysługuje także żywym noworodkom dotkniętym dysfunkcją somatyczną (w szczególności brak albo wadliwe funkcjonowanie jednego lub kilku organów) lub mentalną. Niezdolność do dalszego życia i następująca już po żywym urodzeniu śmierć dziecka nie wpływa na uzyskanie przez nie [[ZdolnoscPrawna zdolności prawnej]]. Zdolność taką ma także każde z tzw. bliźniąt syjamskich, mających wspólną część ciała.

Zgodnie z {{pu przepis="art. 9 KC"}} domniemywa się żywego urodzenia. Jest to domniemanie wzruszalne, a przeciwdowód polega na wykazaniu, że nie wystąpiły okoliczności wskazane w ust. 3 załącznika wskazanego wyżej rozporządzenia Ministra Zdrowia z 12 grudnia 2006 r., czyli dziecko //"nie oddychało"// bądź //"nie wykazywało jakichkolwiek innych oznak życia"//.

((2)) Chwila nabycia zdolności prawnej
Regulacja ustawowa nie rozstrzyga jaka chwila w procesie rodzenia jest chwilą początkową [[ZdolnoscPrawna zdolności prawnej]] noworodka. W lietraturze ugruntowany jest pogląd, że jest to chwila opuszczenia przez noworodka (czy to na skutek procesów naturalnych, czy też w wyniku zabiegu dokonanego przez lekarza) łona matki (nawet jeszcze przed odcięciem pępowiny), a więc chwila, w której dziecko znalazło się całkowicie poza ciałem jego matki.

((2)) Akt urodzenia
Fakt urodzenia się dziecka zostaje odnotowany w akcie urodzenia, będącym aktem stanu cywilnego, w którym podaje się m.in. datę urodzenia dziecka (por. {{pu przepis="art. 40 ust. 2 pkt 2 PrAktStanCyw"}}). Do aktu urodzenia nie wpisuje się w zasadzie godziny urodzenia dziecka. Wyjątek dotyczy urodzenia bliźniąt lub innego porodu mnogiego. Wówczas w rubryce "Uwagi" odnotowuje się godzinę urodzenia każdego z noworodków w celu umożliwienia ustalenia starszeństwa.

((1)) Sytuacja prawna //nasciturusa//
Ustawodawca nie wprowadził do Kodeksu cywilnego ogólnego przepisu regulującego pozycję prawną dziecka poczętego. Szereg przepisów odnosi się jednak wprost do dziecka poczętego. Dopuszczają one warunkową możność nabycia przez //nasciturusa// określonych praw lub możność nabycia praw i obowiązków na określonej drodze. Chodzi tu m.in. o:
- {{pu przepis="art. 927 § 2 KC"}} (odpowiednie zastosowanie do zapisu na podstawie {{pu przepis="art. 972 KC"}}),
- {{pu przepis="art. 446(1) KC"}},
- {{pu przepis="art. 75 KRO"}},
- {{pu przepis="art. 142 KRO"}},
- {{pu przepis="art. 182 KRO"}},
- {{pu przepis="art. 55 ust. 4 PrPrywMiędz"}}.

Poglądy doktryny na temat pozycji prawnej dziecka poczętego były i są ciągle podzielone. Syntetycznie rzecz ujmując, w doktrynie wyróżnić można cztery zasadnicze nurty zapatrywań na sytuację cywilnoprawną nienarodzonego jeszcze dziecka w świetle {{pu przepis="art. 8 KC"}}:
- 1. stanowisko: //nasciturus// nie ma [[ZdolnoscPrawna zdolności prawnej]],
- 2. stanowisko: //nasciturus// ma [[ZdolnoscPrawna zdolność prawną]] jeszcze przed urodzeniem, lecz pod warunkiem rozwiązującym martwego urodzenia,
- 3. stanowisko (najliczniejsza grupa zwolnenników): //nasciturus// ma [[ZdolnoscPrawna zdolność prawną]] pod warunkiem zawieszającym żywego urodzenia,
- 4. stanowisko: //nasciturus// ma pełną [[ZdolnoscPrawna zdolnością prawną]] (Obszernie na ten temat por.
Gawlik Zdzisław, Janiak Andrzej, Jedliński Adam, Kidyba Andrzej, Kopaczyńska-Pieczniak Katarzyna, Niezbecka Elżbieta, Sokołowski Tomasz
komentarz LEX 2009).

((1)) Zakres zdolności prawnej
Zdolność prawna przysługuje każdemu człowiekowi zasadniczo w takim samym zakresie. Nikt nie może w drodze [[CzynnoscPrawna czynności prawnej]] tego zakresu uszczuplić (np. zrzec się jakiejś części zdolności prawnej). W literaturze przedmiotu wskazuje się mimo to różne okoliczności (ograniczenia) mające wpływ na zakres [[ZdolnoscPrawna zdolności prawnej]], konkretnych [[OsobaFizyczna osób fizycznych]]. Do takich ograniczeń [[ZdolnoscPrawna zdolności prawnej]] [[OsobaFizyczna osoby fizycznej]] najczęściej zalicza się:
- brak pełnej zdolności do czynnosci prawnych (taka osoba nie może bowiem być podmiotem władzy rodzicielskiej - {{pu przepis="art. 94 § 1 KRO"}}, opiekunem - {{pu przepis="art. 148 § 1 KRO"}}, kuratorem - {{pu przepis="art. 178 § 2 KRO"}}, wykonawca testamentu - {{pu przepis="art. 986 § 2 KC"}}, nie może też przysposobić dziecka - {{pu przepis="art. 114 § 3 KRO"}}),
- wiek,
- ubezwłasnowolnienie ({{pu przepis="art. 11 § 1 KRO"}}),
- choroba psychiczna i niedorozwój umysłowy ({{pu przepis="art. 12 § 1 KRO"}}),
- obywatelstwo (ograniczenia dotyczące nabywania nieruchomości),
- wyrok skazujący.

Na temat słuszności wyodrębnienia powyższych ograniczeń [[ZdolnoscPrawna zdolności prawnej]] [[OsobaFizyczna osoby fizycznej]] pisze M. Pazdan (w:) [[SystemPrawaPrywatnegoTom1 System Praw Prywatnego, Tom 1. Prawo cywilne - część ogólna]], pod. red. M. Safjana, Warszawa 2007 r., rozdział XIV, nb. 22.

((1)) Ustanie zdolności prawnej
Wprawdzie Kodeks cywilny tego wyraźnie nie określa, jest oczywiste, iż [[ZdolnośćPrawna zdolność prawna]] człowieka wygasa z chwilą jego śmierci. Śmierć człowieka powoduje ustanie jego podmiotowości prawnej. Wtedy to wygasa część dotychczasowych praw i obowiązków zmarłego, zarówno tych o charakterze osobistym, jak i niektóre [[PrawaMajatkowe majątkowe prawa]] i [[Zobowiazanie zobowiązania]]. Pozostałe prawa i obowiązki majątkowe mogą przechodzić na inne podmioty wskutek ich dziedziczenia lub w trybie przepisów szczególnych (np. na uprawnionego do odbioru świadczenia należnego z tytułu ubezpieczenia się przez zmarłego na wypadek śmierci).

((2)) Pojęcie i chwila śmierci
Regulacja kodeksowa nie definiuje pojęcia //"zgonu"//. Aktualnie, zgodnie z {{pu przepis="art. 9 ust. 1 UPobierPrzechowKomór"}} (ustawy z 1.7.2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów), przesądzające znaczenie dla stwierdzenia zgonu ma //"trwałe nieodwracalne ustanie czynności mózgu"// (jest to [[DefinicjaLegalna definicja legalna]] //"śmierci mózgu"//). Kryteria i sposób stwierdzenia śmierci mózgu ustalają powołani przez ministra właściwego do spraw zdrowia //"specjaliści odpowiednich dziedzin medycyny przy uwzględnianiu aktualnej wiedzy medycznej//", a sam minister zobowiązany został do ogłoszenia tych kryteriów i sposobów w Monitorze Polskim, w drodze obwieszczenia ({{pu przepis="art. 9 ust. 3 UPobierPrzechowKomór"}}).

((2)) Uznanie za zmarłego i stwierdzenie zgonu
Identyczny skutek (ustanie [[ZdolnoscPrawna zdolności prawnej]]) wiąże także ustawodawca z specyficznymi, prawomocnymi orzeczeniami sądowymi: o uznaniu za zmarłego i o stwierdzeniu zgonu (por. {{pu przepis="art. 29 KC"}} - {{pu przepis="art. 32 KC"}}). Szerzej na ten temat w **odrębnym artykule**.

((2)) Urzędowe stwierdzenie śmierci
Urzędowe stwierdzenie śmierci zawiera akt zgonu, sporządzany przez urząd stanu cywilnego. Tryb postępowania oraz właściwość miejscowa poszczególnych urzędów stanu cywilnego w tym zakresie zostały określone przede wszystkim w od {{pu przepis="art. 64 PrAktStanCyw"}} do {{pu przepis="art. 69 PrAktStanCyw"}}, a także w niektórych przepisach regulujących szczególne wypadki rejestracji stanu cywilnego ({{pu przepis="art. 70 PrAktStanCyw"}} - {{pu przepis="art. 78 PrAktStanCyw"}}).

((2)) Status prawny zwłok
Losy zwłok reguluje [[UCmentarzChowZmarł ustawa z 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych]]. Zgodnie z {{pu przepis="art. 12 ust. 1 UCmentarzChowZmarł"}} zwłoki mogą być pochowane przez złożenie w grobach ziemnych, w grobach murowanych lub katakumbach i zatopienie w morzu. Ostatnia mozliwość dopuszczalna jest na warunkach określonych w {{pu przepis="art. 16 UCmentarzChowZmarł"}}. Natomiast prawo pochowania zwłok - zgodnie z {{pu przepis="art. 10 UCmentarzChowZmarł"}} - przysługuje najbliższej pozostałej rodzinie osoby zmarłej. Ciało ludzkie - także - po śmierci człowieka w dalszym ciągu nie jest rzeczą i nie może byc przedmiotem własności lub innych praw rzeczowych, ani przedmiotem obrotu.

((1)) Literatura
1. M. Pazdan (w:) [[SystemPrawaPrywatnegoTom1 System Praw Prywatnego, Tom 1. Prawo cywilne - część ogólna]], pod. red. M. Safjana, Warszawa 2007 r., rozdział XIV, nb. 1-39.
2. Gawlik Zdzisław, Janiak Andrzej, Jedliński Adam, Kidyba Andrzej, Kopaczyńska-Pieczniak Katarzyna, Niezbecka Elżbieta, Sokołowski Tomasz
komentarz LEX 2009,
3. J. Strzebińczyk (w:) [[GniewekKCKomentarz Kodeks cywilny. Komentarz]], pod red. E. Gniewka, Warszawa 2008, uwagi do {{pu przepis="art. 8 KC"}}.


----
CategoryOsobaFizyczna