Wiki source for OsobaFizycznaZdolnoscDoCzynnosciPrawnych
====Zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej====
==brak, ograniczenie oraz pełnia zdolności do czynności prawnych==
((1)) Ogólne uwagi
W świetle obowiązujących regulacji prawnych na zakres [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] wpływ wywierają:
- wiek osoby fizycznej,
- ubezwłasnowolnienie,
- ustanowienie w toku postępowania o ubezwłasnowolnienie doradcy tymczasowego, oraz
- zawarcie małżeństwa przez kobietę mającą ukończone 16 lat, a przed ukończeniem przez nią 18 roku życia.
W związku z powyższym - w zależności od wystapienia poszczególnych okoliczności - osoba fizyczna może:
- nie mieć [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] (por. {{pu przepis="art. 12 KC"}} oraz {{pu przepis="art. 14 KC"}}),
- mieć ograniczoną [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolność do czynności prawnych]] ({{pu przepis="art. 15 KC"}} - {{pu przepis="art. 22 KC"}}),
- mieć pełną [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolność do czynności prawnych]] ({{pu przepis="art. 11 KC"}} - {{pu przepis="art. 13 KC"}}) oraz {{pu przepis="art. 15 KC"}} i {{pu przepis="art. 16 KC"}}.
((1)) Brak zdolności do czynności prawnych
W myśl {{pu przepis="art. 12 KC"}} nie mają [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] osoby, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.
((2)) Wiek
Ustalenie, czy [[OsobaFizyczna osoba fizyczna]] ukończyła trzynaście lat, następuje w oparciu o zasady obliczania wieku ({{pu przepis="art. 112 KC"}}).
((2)) Ubezwłasnowolnienie
Natomiast ubezwłasnowolnienie (w obu jego postaciach: całkowitego i częściowego - {{pu przepis="art. 16 KC"}}) orzekane jest przez sąd okręgowy w postępowaniu nieprocesowym, na wniosek uprawnionego podmiotu ({{pu przepis="art. 544 KPC"}} - {{pu przepis="art. 560 KPC"}}), w razie stwierdzenia przesłanek określonych w {{pu przepis="art. 13 KC"}} oraz {{pu przepis="art. 16 KC"}}.
Na uwagę zasługuje jednak fakt, iż sama choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy oraz zaburzenia innego typu, niepoparte prawomocnym orzeczeniem o ubezwłasnowolnieniu, pozostają bez wpływu na [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolność do czynności prawnych]] i jej zakres (por. przede wszystkim uchw. 7 sędziów SN z 12.12.1960 r., I CO 25/60, OSN 1961, Nr 2, poz. 32 w związku z treścią postanowienia SN z 26.8.1970 r., I CZ 84/70, OSN 1971, Nr 5, poz. 90 o zachowaniu aktualności tej uchwały po wejściu w życie KC oraz wyrok SN z 23.9.1999 r., II UKN 131/99, OSNAP 2001, Nr 3, poz. 77).
Szerzej na temat ubezwłasnowolnienia por. **''tutaj''**
((2)) Przedstawicielstwo
Co do zasady osoba pozbawiona [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] nie jest władna dokonywać ich skutecznie samodzielnie ({{pu przepis="art. 14 KC"}}). Drogę do uczestnictwa w obrocie cywilnoprawnym takiej osobie otwiera instytucja [[Przedstawicielstwo przedstawicielstwa]] ({{pu przepis="art. 95 KC"}}). Osoba taka może mianowicie działać przez swego [[PrzedstawicielstwoUstawowe przedstawiciela ustawowego]], którym jest rodzic albo opiekun ({{pu przepis="art. 98 KC"}}, {{pu przepis="art. 155 § 2 KRO"}} i {{pu przepis="art. 159 KRO"}} w zw. z {{pu przepis="art. 13 § 2 KC"}}).
((3)) przedstawciel dziecka
[[PrzedstawicielstwoUstawowe Przedstawicielami ustawowymi]] dziecka są jego rodzice, jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską ({{pu przepis="art. 98 KRO"}}). W przypadku, gdy władza rodzicielska nie przysługuje żadnemu z rodziców albo gdy rodzice są nieznani, ustanawia się dla dziecka opiekę ({{pu przepis="art. 94 § 3 KRO"}}). Ponadto w sytuacjach określonych w {{pu przepis="art. 98 § 2 KRO"}} oraz {{pu przepis="art. 102 KRO"}}, tj. gdy przysługujace rodzicom kompetencje do reprezentowania dziecka są ograniczone, wówczas dziecko reprezentuje kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy ({{pu przepis="art. 99 KRO"}}).
((3)) przedstawiciel ubezwłasnowolnionego
Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie - w myśl {{pu przepis="art. 13 § 2 KC"}} - ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.
((2)) Skutki braku zdolności do czynności prawnych
Według {{pu przepis="art. 14 § 1 KC"}} [[CzynnoscPrawna czynność prawna]] dokonanna przez osobę, która nie ma [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]], jest nieważna. [[CzynnoscPrawna Czynność prawna]] dokonana przez osobę niezdolną do [[CzynnoscPrawna czynności prawnych]] dotknięta jest sankcją bezwzględnej nieważności. Sankcję tę należy uwzględniać z urzędu, może się na nią powołać każdy zainteresowany podmiot, a sama [[CzynnoscPrawna czynność prawna]] dokonana przez osobę niemającą [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] nie może być więc [[Konwalidacja konwalidowana]].
Zasada przyjęta w {{pu przepis="art. 14 § 1 KC"}} doznaje jednak pewnego ograniczenia w przypadku //"umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego"// (por. {{pu przepis="art. 14 § 2 KC"}}). Tego typu umowa, zawarta przez osobę niezdolną do [[CzynnoscPrawna czynności prawnych]], //"staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie"// tej osoby ({{pu przepis="art. 14 § 2 KC"}}).
Do warunków zastosowania {{pu przepis="art. 14 § 2 KC"}} należą:
- zawarcie umowy przez osobę ograniczoną w [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]],
- zaliczenie tej umowy do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego (np. kupno tabliczki czekolady),
- brak skutku w postaci rażącego pokrzywdzenia osoby niezdolnej,
- wykonanie umowy.
((1)) Ograniczona zdolność do czynności prawnych
>>**przepisy prawa związane z zagadnieniem ograniczonej zdolności do czynności prawnych**
- {{pu przepis="art. 15 KC"}} ;
- {{pu przepis="art. 16 KC"}};
- {{pu przepis="art. 17 KC"}};
- {{pu przepis="art. 18 KC"}};
- {{pu przepis="art. 19 KC"}};
- {{pu przepis="art. 20 KC"}};
- {{pu przepis="art. 21 KC"}};
- {{pu przepis="art. 22 KC"}} oraz
- {{pu przepis="art. 549 § 1 KPC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 548 KPC"}}>>
Taki zakres [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] przysługuje trzem kategoriom osób:
- małoletnim, którzy ukończyli lat trzynaście,
- osobom ubezwłasnowolnionym częściowo ({{pu przepis="art. 15 KC"}}) oraz
- osobom, dla których ustanowiono doradcę tymczasowego ({{pu przepis="art. 549 § 1 KPC"}}).
((2)) Małoletni
Małoletniość, a tym samym ograniczenie w [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]], trwa do uzsykania pełnoletniości (por. {{pu przepis="art. 10 KC"}})>
((2)) Ubezwłasnowolniony częściowo
Przesłanki oraz jej formalnoprawny skutek zostały uregulowane w {{pu przepis="art. 16 KC"}}. Szerzej na ten temat w **odrębnym opracowaniu.**
((2)) Ustanowienie doradcy tymczasowego
Zasady ograniczenia [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] w odniesieniu do osób, dla których ustanowiono doradcę tymczasowego zostały uregulowane w {{pu przepis="art. 548 KPC"}}, {{pu przepis="art. 549 KPC"}} oraz {{pu przepis="art. 550 KPC"}}.
((2)) Sposób dokonywania czynności prawnych
Możność dokonywania [[CzynnoscPrawna czynności prawnych]] przez osobę ograniczoną w [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] kształtuje się w zależności od rodzaju [[CzynnoscPrawna czynności prawnej]]. Poniżej przedstawiono trzy możliwości.
((3)) Wymóg zgody przedstawiciela ustawowego - zasada ogólna
Zgodnie z {{pu przepis="art. 17 KC"}} z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności [[CzynnoscPrawna czynności prawnej]], przez którą osoba ograniczona w [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. Z przepisu tego wynika zatem, że osoba ta może wprawdzie sama dokonywać [[CzynnoscPrawna czynności prawnych]], ale do ich ważności wymagana jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego (rodzica, opiekuna, kuratora bądź doradcy tymczasowego), chyba że ustawa stanowi inaczej (np. {{pu przepis="art. 20 KC"}}, {{pu przepis="art. 21 KC"}}, {{pu przepis="art. 22 KC"}}). Hipoteza tego przepisu została ograniczona do czynności (zarówno jednostronych jak i umów), przez które ograniczony w [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawych]] zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem (a także tzw. czynności o podwójnym skutku - zob. {{pu przepis="art. 155 § 1 KC"}} i {{pu przepis="art. 510 § 1 KC"}}).
Chwila udzielenia zgody przez przedstawiciela ustawowego na dokonanie przez osobę ograniczoną w [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] zależy od rodzaju [[CzynnoscPrawna czynności prawnej]]. W przypadku [[JednostronnaCzynnoscPrawna jednostronnej czynności prawnej]] zgoda powinna być udzielona przed dokonaniem czynności lub najpóźniej równocześnie z jej dokonaniem; niespełnienie tego warunku skutkuje nieważnością [[CzynnoscPrawna czynności prawnej]] ({{pu przepis="art. 19 KC"}}). Inaczej sprawa ta kształtuje się w odniesieniu do umów. Wówczas dla ważności takiej umowy wystarczy potwierdzenie umowy już po jej zawarciu ({{pu przepis="art. 18 KC"}}). W sytuacji zawarcia umowy, dla której wymagana jest zgoda przedstawiciela, bez takiej zgody, powstaje tzw. bezskuteczność zawieszona, a [[CzynnoscPrawna czynnośc prawna]] nazywana jest czynnością "niezupełną" lub "kulejącą" (//negotium claudicans//). Ponadto z {{pu przepis="art. 18 § 3 KC"}} wynika, iż strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]], nie może powoływać się na brak zgody przedstawiciela ustawowego tej osoby.
W razie potwierdzenia - umowa staje się ważna od chwili jej zawarcia (//ex tunc//). Odmowa potwierdzenia prowadzi natomiast do nieważności umowy.
((3)) Brak zgody przedstawiciela ustawowego
Grupę [[CzynnoscPrawna czynności prawnych]], w zakresie których ograniczony w [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] może działać samodzielnie wyznaczają:
- przepisy, przewidujące wyjątki od zasady ogólnej wyrażonej w {{pu przepis="art. 17 KC"}}, oraz
- wnioskowanie //a contrario// z {{pu przepis="art. 17 KC"}}.
Do pierwszej grupy zalicza się m.in.:
- {{pu przepis="art. 20 KC"}} - umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego,
- {{pu przepis="art. 21 KC"}} - rozporządzanie swoim zarobkiem,
- {{pu przepis="art. 22 KC"}} - czynności prawne odnoszące się do przedmiotów oddanych do swobodnego uzytku,
- {{pu przepis="art. 119 § 2 KRO"}} - wyrażenie zgody (w roli rodzica) na przysposobienie dziecka,
Natomiast z rozumowania //a contrario// z {{pu przepis="art. 17 KC"}} można wyprowadzić wniosek, iż [[CzynnoscPrawna czynności prawne]] nieprowadzące do zobowiązania ani niestanowiące rozporzadzenia mogą być dokonywane skutecznie przez samego ograniczonego w [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] bez zgody jego przedstawiciela ustawowego. W tej grupie wymienia się najczęściej przyjęcie darowizny nieobciążonej poleceniem (por. uchw. SN PSIC z 30.4.1977 r., III CZP 73/76, OSN 1978, Nr 2, poz. 19). Za inne przykłady takich czynności można chyba uznać: dokonanie aktów przebaczenia, o których mowa w {{pu przepis="art. 899 KC"}}, {{pu przepis="art. 930 KC"}} i {{pu przepis="art. 1010 KC"}}. Jednakże i w tej grupie [[CzynnoscPrawna czynności prawnych]] istnieją wyjątki. Niektóre [[CzynnoscPrawna czynności prawne]] tego rodzaju z mocy wyraźnego przepisu wymagają zgody przedstawiciela ustawowego (np. uznanie dziecka, por. {{pu przepis="art. 74 KRO"}}).
((3)) Zakaz dokonywania określonego rodzaju czynności prawnych
Z sytuacją taką mamy do czynienia w {{pu przepis="art. 944 § 1 KC"}}.
((2)) Sposób występowania w obrocie prawnym
Ograniczony w [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] może występować w obrocie cywilnoprawnym w dwojaki sposób:
- osobiście (działając samodzielnie lub za zgodą przedstawiciela ustawowego) albo
- jako osoba reprezentowana przez swojego przedstawiciela ustawowego (sytuacja ta dotyczy w zasadzie wszystkich [[CzynnoscPrawna czynności prawnych]], dla których przedstawicielstwo nie jest wyłączone (por. {{pu przepis="art. 98 § 2 KRO"}} i {{pu przepis="art. 159 § 1 KRO"}}), a więc również takich, dla których nie jest potrzebna zgoda przedstawiciela ustawowego (np. {{pu przepis="art. 20 KC"}}).
((1)) Pełna zdolność do czynności prawnych
>>**przepisy prawa związane z zagadnieniem pełnej zdolności do czynności prawnych**
- {{pu przepis="art. 10 KC"}};
- {{pu przepis="art. 11 KC"}};
- {{pu przepis="art. 12 KC"}};
- {{pu przepis="art. 13 KC"}};
- {{pu przepis="art. 15 KC"}};
- {{pu przepis="art. 16 KC"}} oraz
- {{pu przepis="art. 10 KRO"}}>>
Według {{pu przepis="art. 11 KC"}} pełną [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolność do czynności prawnych]] nabywa się z chwilą zyskania pełnoletności. Osoba pełnoletnia może jednak nie uzyskać (albo stracić juz nabytą) pełnej [[ZdolnoścDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] w przypadku jej ubezwłasnowolnienia (całkowitego bądź częściwoego). Osoba mająca pełną [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolność do czynności prawnych]] może dokonywać ze skutkami prawnymi wszelkich [[CzynnoscPrawna czynności prawnych]] w granicach przysługującej jej [[ZdolnoscPrawna zdolności prawnej]].
W tym miejscu warto również zwrócić uwagę na zapis znajdujący się w {{pu przepis="art. 10 § 2 KC"}}, w myśl którego małoletni uzyskuje pełnoletność przez zawarcie małżeństwa. Osoba taka nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa. Choć nie wynika to wprost z przepisów Kodeksu cywilnego, to jednak w świetle odpowiednich regulacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ({{pu przepis="art. 10 KRO"}}) - uznać należy, iż powyższa mozliwość przedwczesnego osiągnięcia pełnoletności odnosi się wyłącznie do kobiet. Według § 1 cytowanego wyżej artykułu nie może zawrzeć małżeństwa osoba nie mająca ukończonych lat osiemnastu. Jednakże z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat szesnaście, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny.
----
CategoryOsobaFizyczna
==brak, ograniczenie oraz pełnia zdolności do czynności prawnych==
((1)) Ogólne uwagi
W świetle obowiązujących regulacji prawnych na zakres [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] wpływ wywierają:
- wiek osoby fizycznej,
- ubezwłasnowolnienie,
- ustanowienie w toku postępowania o ubezwłasnowolnienie doradcy tymczasowego, oraz
- zawarcie małżeństwa przez kobietę mającą ukończone 16 lat, a przed ukończeniem przez nią 18 roku życia.
W związku z powyższym - w zależności od wystapienia poszczególnych okoliczności - osoba fizyczna może:
- nie mieć [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] (por. {{pu przepis="art. 12 KC"}} oraz {{pu przepis="art. 14 KC"}}),
- mieć ograniczoną [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolność do czynności prawnych]] ({{pu przepis="art. 15 KC"}} - {{pu przepis="art. 22 KC"}}),
- mieć pełną [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolność do czynności prawnych]] ({{pu przepis="art. 11 KC"}} - {{pu przepis="art. 13 KC"}}) oraz {{pu przepis="art. 15 KC"}} i {{pu przepis="art. 16 KC"}}.
((1)) Brak zdolności do czynności prawnych
W myśl {{pu przepis="art. 12 KC"}} nie mają [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] osoby, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.
((2)) Wiek
Ustalenie, czy [[OsobaFizyczna osoba fizyczna]] ukończyła trzynaście lat, następuje w oparciu o zasady obliczania wieku ({{pu przepis="art. 112 KC"}}).
((2)) Ubezwłasnowolnienie
Natomiast ubezwłasnowolnienie (w obu jego postaciach: całkowitego i częściowego - {{pu przepis="art. 16 KC"}}) orzekane jest przez sąd okręgowy w postępowaniu nieprocesowym, na wniosek uprawnionego podmiotu ({{pu przepis="art. 544 KPC"}} - {{pu przepis="art. 560 KPC"}}), w razie stwierdzenia przesłanek określonych w {{pu przepis="art. 13 KC"}} oraz {{pu przepis="art. 16 KC"}}.
Na uwagę zasługuje jednak fakt, iż sama choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy oraz zaburzenia innego typu, niepoparte prawomocnym orzeczeniem o ubezwłasnowolnieniu, pozostają bez wpływu na [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolność do czynności prawnych]] i jej zakres (por. przede wszystkim uchw. 7 sędziów SN z 12.12.1960 r., I CO 25/60, OSN 1961, Nr 2, poz. 32 w związku z treścią postanowienia SN z 26.8.1970 r., I CZ 84/70, OSN 1971, Nr 5, poz. 90 o zachowaniu aktualności tej uchwały po wejściu w życie KC oraz wyrok SN z 23.9.1999 r., II UKN 131/99, OSNAP 2001, Nr 3, poz. 77).
Szerzej na temat ubezwłasnowolnienia por. **''tutaj''**
((2)) Przedstawicielstwo
Co do zasady osoba pozbawiona [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] nie jest władna dokonywać ich skutecznie samodzielnie ({{pu przepis="art. 14 KC"}}). Drogę do uczestnictwa w obrocie cywilnoprawnym takiej osobie otwiera instytucja [[Przedstawicielstwo przedstawicielstwa]] ({{pu przepis="art. 95 KC"}}). Osoba taka może mianowicie działać przez swego [[PrzedstawicielstwoUstawowe przedstawiciela ustawowego]], którym jest rodzic albo opiekun ({{pu przepis="art. 98 KC"}}, {{pu przepis="art. 155 § 2 KRO"}} i {{pu przepis="art. 159 KRO"}} w zw. z {{pu przepis="art. 13 § 2 KC"}}).
((3)) przedstawciel dziecka
[[PrzedstawicielstwoUstawowe Przedstawicielami ustawowymi]] dziecka są jego rodzice, jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską ({{pu przepis="art. 98 KRO"}}). W przypadku, gdy władza rodzicielska nie przysługuje żadnemu z rodziców albo gdy rodzice są nieznani, ustanawia się dla dziecka opiekę ({{pu przepis="art. 94 § 3 KRO"}}). Ponadto w sytuacjach określonych w {{pu przepis="art. 98 § 2 KRO"}} oraz {{pu przepis="art. 102 KRO"}}, tj. gdy przysługujace rodzicom kompetencje do reprezentowania dziecka są ograniczone, wówczas dziecko reprezentuje kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy ({{pu przepis="art. 99 KRO"}}).
((3)) przedstawiciel ubezwłasnowolnionego
Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie - w myśl {{pu przepis="art. 13 § 2 KC"}} - ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.
((2)) Skutki braku zdolności do czynności prawnych
Według {{pu przepis="art. 14 § 1 KC"}} [[CzynnoscPrawna czynność prawna]] dokonanna przez osobę, która nie ma [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]], jest nieważna. [[CzynnoscPrawna Czynność prawna]] dokonana przez osobę niezdolną do [[CzynnoscPrawna czynności prawnych]] dotknięta jest sankcją bezwzględnej nieważności. Sankcję tę należy uwzględniać z urzędu, może się na nią powołać każdy zainteresowany podmiot, a sama [[CzynnoscPrawna czynność prawna]] dokonana przez osobę niemającą [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] nie może być więc [[Konwalidacja konwalidowana]].
Zasada przyjęta w {{pu przepis="art. 14 § 1 KC"}} doznaje jednak pewnego ograniczenia w przypadku //"umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego"// (por. {{pu przepis="art. 14 § 2 KC"}}). Tego typu umowa, zawarta przez osobę niezdolną do [[CzynnoscPrawna czynności prawnych]], //"staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie"// tej osoby ({{pu przepis="art. 14 § 2 KC"}}).
Do warunków zastosowania {{pu przepis="art. 14 § 2 KC"}} należą:
- zawarcie umowy przez osobę ograniczoną w [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]],
- zaliczenie tej umowy do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego (np. kupno tabliczki czekolady),
- brak skutku w postaci rażącego pokrzywdzenia osoby niezdolnej,
- wykonanie umowy.
((1)) Ograniczona zdolność do czynności prawnych
>>**przepisy prawa związane z zagadnieniem ograniczonej zdolności do czynności prawnych**
- {{pu przepis="art. 15 KC"}} ;
- {{pu przepis="art. 16 KC"}};
- {{pu przepis="art. 17 KC"}};
- {{pu przepis="art. 18 KC"}};
- {{pu przepis="art. 19 KC"}};
- {{pu przepis="art. 20 KC"}};
- {{pu przepis="art. 21 KC"}};
- {{pu przepis="art. 22 KC"}} oraz
- {{pu przepis="art. 549 § 1 KPC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 548 KPC"}}>>
Taki zakres [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] przysługuje trzem kategoriom osób:
- małoletnim, którzy ukończyli lat trzynaście,
- osobom ubezwłasnowolnionym częściowo ({{pu przepis="art. 15 KC"}}) oraz
- osobom, dla których ustanowiono doradcę tymczasowego ({{pu przepis="art. 549 § 1 KPC"}}).
((2)) Małoletni
Małoletniość, a tym samym ograniczenie w [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]], trwa do uzsykania pełnoletniości (por. {{pu przepis="art. 10 KC"}})>
((2)) Ubezwłasnowolniony częściowo
Przesłanki oraz jej formalnoprawny skutek zostały uregulowane w {{pu przepis="art. 16 KC"}}. Szerzej na ten temat w **odrębnym opracowaniu.**
((2)) Ustanowienie doradcy tymczasowego
Zasady ograniczenia [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] w odniesieniu do osób, dla których ustanowiono doradcę tymczasowego zostały uregulowane w {{pu przepis="art. 548 KPC"}}, {{pu przepis="art. 549 KPC"}} oraz {{pu przepis="art. 550 KPC"}}.
((2)) Sposób dokonywania czynności prawnych
Możność dokonywania [[CzynnoscPrawna czynności prawnych]] przez osobę ograniczoną w [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] kształtuje się w zależności od rodzaju [[CzynnoscPrawna czynności prawnej]]. Poniżej przedstawiono trzy możliwości.
((3)) Wymóg zgody przedstawiciela ustawowego - zasada ogólna
Zgodnie z {{pu przepis="art. 17 KC"}} z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności [[CzynnoscPrawna czynności prawnej]], przez którą osoba ograniczona w [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. Z przepisu tego wynika zatem, że osoba ta może wprawdzie sama dokonywać [[CzynnoscPrawna czynności prawnych]], ale do ich ważności wymagana jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego (rodzica, opiekuna, kuratora bądź doradcy tymczasowego), chyba że ustawa stanowi inaczej (np. {{pu przepis="art. 20 KC"}}, {{pu przepis="art. 21 KC"}}, {{pu przepis="art. 22 KC"}}). Hipoteza tego przepisu została ograniczona do czynności (zarówno jednostronych jak i umów), przez które ograniczony w [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawych]] zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem (a także tzw. czynności o podwójnym skutku - zob. {{pu przepis="art. 155 § 1 KC"}} i {{pu przepis="art. 510 § 1 KC"}}).
Chwila udzielenia zgody przez przedstawiciela ustawowego na dokonanie przez osobę ograniczoną w [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] zależy od rodzaju [[CzynnoscPrawna czynności prawnej]]. W przypadku [[JednostronnaCzynnoscPrawna jednostronnej czynności prawnej]] zgoda powinna być udzielona przed dokonaniem czynności lub najpóźniej równocześnie z jej dokonaniem; niespełnienie tego warunku skutkuje nieważnością [[CzynnoscPrawna czynności prawnej]] ({{pu przepis="art. 19 KC"}}). Inaczej sprawa ta kształtuje się w odniesieniu do umów. Wówczas dla ważności takiej umowy wystarczy potwierdzenie umowy już po jej zawarciu ({{pu przepis="art. 18 KC"}}). W sytuacji zawarcia umowy, dla której wymagana jest zgoda przedstawiciela, bez takiej zgody, powstaje tzw. bezskuteczność zawieszona, a [[CzynnoscPrawna czynnośc prawna]] nazywana jest czynnością "niezupełną" lub "kulejącą" (//negotium claudicans//). Ponadto z {{pu przepis="art. 18 § 3 KC"}} wynika, iż strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]], nie może powoływać się na brak zgody przedstawiciela ustawowego tej osoby.
W razie potwierdzenia - umowa staje się ważna od chwili jej zawarcia (//ex tunc//). Odmowa potwierdzenia prowadzi natomiast do nieważności umowy.
((3)) Brak zgody przedstawiciela ustawowego
Grupę [[CzynnoscPrawna czynności prawnych]], w zakresie których ograniczony w [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] może działać samodzielnie wyznaczają:
- przepisy, przewidujące wyjątki od zasady ogólnej wyrażonej w {{pu przepis="art. 17 KC"}}, oraz
- wnioskowanie //a contrario// z {{pu przepis="art. 17 KC"}}.
Do pierwszej grupy zalicza się m.in.:
- {{pu przepis="art. 20 KC"}} - umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego,
- {{pu przepis="art. 21 KC"}} - rozporządzanie swoim zarobkiem,
- {{pu przepis="art. 22 KC"}} - czynności prawne odnoszące się do przedmiotów oddanych do swobodnego uzytku,
- {{pu przepis="art. 119 § 2 KRO"}} - wyrażenie zgody (w roli rodzica) na przysposobienie dziecka,
Natomiast z rozumowania //a contrario// z {{pu przepis="art. 17 KC"}} można wyprowadzić wniosek, iż [[CzynnoscPrawna czynności prawne]] nieprowadzące do zobowiązania ani niestanowiące rozporzadzenia mogą być dokonywane skutecznie przez samego ograniczonego w [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] bez zgody jego przedstawiciela ustawowego. W tej grupie wymienia się najczęściej przyjęcie darowizny nieobciążonej poleceniem (por. uchw. SN PSIC z 30.4.1977 r., III CZP 73/76, OSN 1978, Nr 2, poz. 19). Za inne przykłady takich czynności można chyba uznać: dokonanie aktów przebaczenia, o których mowa w {{pu przepis="art. 899 KC"}}, {{pu przepis="art. 930 KC"}} i {{pu przepis="art. 1010 KC"}}. Jednakże i w tej grupie [[CzynnoscPrawna czynności prawnych]] istnieją wyjątki. Niektóre [[CzynnoscPrawna czynności prawne]] tego rodzaju z mocy wyraźnego przepisu wymagają zgody przedstawiciela ustawowego (np. uznanie dziecka, por. {{pu przepis="art. 74 KRO"}}).
((3)) Zakaz dokonywania określonego rodzaju czynności prawnych
Z sytuacją taką mamy do czynienia w {{pu przepis="art. 944 § 1 KC"}}.
((2)) Sposób występowania w obrocie prawnym
Ograniczony w [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] może występować w obrocie cywilnoprawnym w dwojaki sposób:
- osobiście (działając samodzielnie lub za zgodą przedstawiciela ustawowego) albo
- jako osoba reprezentowana przez swojego przedstawiciela ustawowego (sytuacja ta dotyczy w zasadzie wszystkich [[CzynnoscPrawna czynności prawnych]], dla których przedstawicielstwo nie jest wyłączone (por. {{pu przepis="art. 98 § 2 KRO"}} i {{pu przepis="art. 159 § 1 KRO"}}), a więc również takich, dla których nie jest potrzebna zgoda przedstawiciela ustawowego (np. {{pu przepis="art. 20 KC"}}).
((1)) Pełna zdolność do czynności prawnych
>>**przepisy prawa związane z zagadnieniem pełnej zdolności do czynności prawnych**
- {{pu przepis="art. 10 KC"}};
- {{pu przepis="art. 11 KC"}};
- {{pu przepis="art. 12 KC"}};
- {{pu przepis="art. 13 KC"}};
- {{pu przepis="art. 15 KC"}};
- {{pu przepis="art. 16 KC"}} oraz
- {{pu przepis="art. 10 KRO"}}>>
Według {{pu przepis="art. 11 KC"}} pełną [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolność do czynności prawnych]] nabywa się z chwilą zyskania pełnoletności. Osoba pełnoletnia może jednak nie uzyskać (albo stracić juz nabytą) pełnej [[ZdolnoścDoCzynnosciPrawnych zdolności do czynności prawnych]] w przypadku jej ubezwłasnowolnienia (całkowitego bądź częściwoego). Osoba mająca pełną [[ZdolnoscDoCzynnosciPrawnych zdolność do czynności prawnych]] może dokonywać ze skutkami prawnymi wszelkich [[CzynnoscPrawna czynności prawnych]] w granicach przysługującej jej [[ZdolnoscPrawna zdolności prawnej]].
W tym miejscu warto również zwrócić uwagę na zapis znajdujący się w {{pu przepis="art. 10 § 2 KC"}}, w myśl którego małoletni uzyskuje pełnoletność przez zawarcie małżeństwa. Osoba taka nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa. Choć nie wynika to wprost z przepisów Kodeksu cywilnego, to jednak w świetle odpowiednich regulacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ({{pu przepis="art. 10 KRO"}}) - uznać należy, iż powyższa mozliwość przedwczesnego osiągnięcia pełnoletności odnosi się wyłącznie do kobiet. Według § 1 cytowanego wyżej artykułu nie może zawrzeć małżeństwa osoba nie mająca ukończonych lat osiemnastu. Jednakże z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat szesnaście, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny.
----
CategoryOsobaFizyczna
