Wiki source for KazusZastaw1
====Kazus nr 1 z zakresu zastawu====
==przesłanki ustanowienia zastawu ręcznego, wygaśnięcie zastawu==
((1)) Stan faktyczny
9 października 2004 r. J zawarła z K ustną umowę pożyczki kwoty 5.000 zł. Pożyczka miała być spłacona w ciągu roku w 12 ratach, płatnych do 10-ego dnia każdego miesiąca począwszy od 1 stycznia 2005 r. W celu zabezpieczenia roszczenia o zwrot pożyczki przyjaciel J, W zawarł tego samego dnia z K umowę o ustanowienie zastawu na pożyczonym od jego kolegi - S laptopie IBM, którego wartość wynosiła 7.500 zł. Laptop został wydany K w tym samym dniu – 9 października 2004 r. S. nie wiedząc o tym, że laptop jest zastawiony, sprzedał go B dnia 12 stycznia 2006 r. za 7.000 zł i odesłał go do W, aby odebrał od niego sprzęt. J żadnej z rat nie spłaciła, albowiem zaraz po otrzymaniu pożyczki popadła nagle w poważne kłopoty finansowe. K nosi się więc z zamiarem spieniężenia laptopa na aukcji internetowej, aby odzyskać pożyczoną sumę. Tymczasem dnia 20 stycznia 2006 r. zgłosił u niego B, poinformowany w międzyczasie o sytuacji przez W, żądając wydania laptopa.
//1. Czy B może domagać się od K wydania laptopa?//
2. //Co by było, gdyby umowa pożyczki okazała się nieważna, na skutek istotnego błędu J., która następnie uchyliła się skutecznie od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu?//
((1)) Odpowiedź na pytanie 1
B może domagać się od K wydania laptopa na podstawie {{pu przepis="art. 222 § 1 KC"}}, jeżeli jest jego właścicielem, a K faktycznie nim włada nie posiadając stosownego tytułu prawnego uzasadniającego jego faktyczne władztwo.
((2)) Własność B
Niewątpliwie właścicielem laptopa na początku był S.
B mógł się stać właścicielem laptopa na podstawie umowy sprzedaży zawartej z S 12.1.2006 r..
Zgodnie z {{pu przepis="art. 155 § 1 KC"}}, wg której umowy zobowiązujące do przeniesienia własności mają charakter umów o podwójnym skutku, już samo zawarcie umowy powoduje przejście własności na nabywcę. Dodatkowo z uwagi na obowiązującą w przypadku sprzedaży rzeczy oznaczonych co do tożsamości zasadę konsensualności, skutek ten następuje w momencie złożenia zgodnych oświadczeń woli. Wobec tego nie ma znaczenia fakt, iż S nie wydał sprzedanej rzeczy B, albowiem wg polskiego prawa nie jest to niezbędną przesłanką nabycia własności.
Tym samym B stał się 12.1.2006 r. właścicielem laptopa.
((2)) Faktyczne władztwo K
Roszczenie windykacyjne kieruje się przeciw podmiotowi, który sprawuje faktyczne władztwo nad rzeczą, czyli wobec K, który otrzymał laptopa 9.10.2004 r. od W.
((2)) Brak skutecznego uprawnienia do władania rzeczą
Roszczenie windykacyjne zasługuje na uwzględnienie, gdy osobie faktycznie władającej rzeczą nie przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
W tym wypadku uprawnienie to może wynikać z zastawu, albowiem zgodnie z {{pu przepis="art. 307 § 1 KC"}} przesłanką //sine qua non// zastawu jest wydanie rzeczy zastawnikowi (wierzycielowi). W przypadku tzw. zastawu ręcznego wierzyciel jest więc uprawniony do władania cudzą rzeczą.
Należy wobec tego ustalić, czy zastaw (ręczny) został skutecznie ustanowiony. W razie pozytywnej odpowiedzi, konieczne jest sprawdzenia, czy prawo to nie wygasło na skutek późniejszych okoliczności.
((3)) ustanowienie zastawu
Zastaw zwykły umowny na rzeczach ruchomych (tzw. zastaw ręczny) powstaje wg {{pu przepis="art. 307 § 1 KC"}} w wyniku umowy pomiędzy wierzycielem (zastawnikiem) a właścicielem rzeczy (zastawcą). Elementem niezbędnym jest ponadto wydanie przedmiotu zastawu i przekazanie tym samym faktycznego władztwa nad rzeczą zastawnikowi (umowa realna).
**(1) wierzytelność**
Zastaw jest ukształtowany jako prawo akcesoryjne, wobec czego konieczne jest przede wszystkim istnienie wierzytelności, którą ten zastaw ma zabezpieczać. Wierzytelnością, która może być zabezpieczona zastawem ręcznym, jest każda wierzytelność pieniężna. Można także zastawem ręcznym zabezpieczyć wierzytelność niepieniężną, przy czym jej zaspokojenie będzie możliwe dopiero po jej przekształceniu w wierzytelność pieniężną (IgnatowiczStefaniukPrawoRzeczowe, 2003, str. 270). Nie ma znaczenia dla zastawu, czy jest to wierzytelność już istniejąca. Przedmiotem zastawu mogą być bowiem także wierzytelności przyszłe i warunkowe ({{pu przepis="art. 306 § 2 KC"}}).
W tym wypadku zabezpieczoną wierzytelnością jest dług J wobec K z tytułu zawartej umowy pożyczki.
**(2) skuteczna umowa zastawnicza**
Skuteczność umowy o ustanowienie zastawu zależy od złożenia ważnych oświadczeń woli, o treści wskazującej na zamiar zawarcia umowy o zastaw oraz braku przeszkód wpływających negatywnie na ważność transakcji.
Do //essentialia negotii// umowy o ustanowienie zastawu należą: określenie przedmiotu zastawu, indywidualne wskazanie zastawcy oraz zastawnika oraz określenie wierzytelności, która ma być zabezpieczona zastawem. Brak jest w stanie faktycznym danych dla uznania, aby umowa pomiędzy W i K nie spełniała tych wymogów.
Zastawnikiem może być wierzyciel zabezpieczonej wierzytelności albo osoba trzecia, zaś zastawcą właściciel rzeczy, który nie musi, dłużnikiem osobistym. Nie ma więc znaczenia, iż dłużnikiem osobistym K była J zaś zastaw ustanowił W.
Umowa zastawu nie wymaga dla swej skuteczności szczególnej formy, wobec czego można ją zawrzeć również ustnie.
W i K zawarli więc skuteczną umowę o ustanowienie zastawu ręcznego.
**(3) uprawnienie W do rozporządzania rzeczą**
Jak wynika bezpośrednio z {{pu przepis="art. 307 § 1 KC"}} uprawnionym do ustanowienia zastawu jest zawsze właściciel przedmiotu zastawu. Należy więc rozważyć, jakie znaczenie ma dla ustanowienia zastawu okoliczność, iż W nie był właścicielem laptopa i nie posiadał upoważnienia ze strony S do rozporządzania laptopem. Brak uprawnienia do rozporządzenia rzeczą powinien skutkować jego bezskutecznością (naruszenie zasady //nemo plus iuris//).
Jednakże wg {{pu przepis="art. 309 KC"}} do ustanowienia zastawu stosuje się również przepisy o nabyciu własności rzeczy ruchomej od osoby nieuprawnionej do rozporządzania rzeczą, tzn. {{pu przepis="art. 169 KC"}}. Możliwe jest więc nabycie zastawu w dobrej wierze od nieuprawnionego, jeżeli spełnione zostały przesłanki odpowiednio zastosowanego {{pu przepis="art. 169 § 1 KC"}}.
**(a) nabycie od nieuprawnionego, {{pu przepis="art. 169 § 1 KC"}}**
Nabycie prawa wg {{pu przepis="art. 169 § 1 KC"}} może nastąpić, o ile nie chodzi o rzeczy utracone przez właściciela wbrew jego woli (zgubione, skradzione itp). Ponieważ W władał laptopem na podstawie umowy użyczenia ({{pu przepis="art. 710 KC"}} i nast.) laptop nie był rzeczą utraconą wbrew woli właściciela.
Zawarta z S umowa użyczenia ({{pu przepis="art. 710 KC"}}) nie uprawniała W do ustanowienia zastawu na laptopie S.
Z {{pu przepis="art. 169 § 1 KC"}} wynika dalej, iż dla nabycia zastawu w dobrej wierze konieczne jest objęcie przez zastawnika przedmiotu posiadania faktycznym władztwem, co też miało miejsce.
Zastawnik musi być ponadto w dobrej wierze co do uprawnienia W do rozporządzania rzeczą. W dobrej wierze jest ten, kto jest przekonany, że nabywa własność od osoby uprawnionej i jego przekonanie jest usprawiedliwione konkretnymi okolicznościami (Skowrońska-Bocian w: PietrzykowskiKomentarzKC, wyd. 4, art. 155 nb. 11). Oznacza to, że dobra wiara jest wyłączona, gdy nabywca ma świadomość, iż zbywca nie jest uprawniony do rozporządzania rzeczą a także gdy brak świadomości co do braku uprawnienia zbywcy jest wynikiem niezachowania wymaganej staranności albo wynikiem niedbalstwa. Zgodnie z {{pu przepis="art. 7 KC"}} dobrą wiarę należy domniemywać, co oznacza, że ciężar udowodnienia, iż nabywca nie działał w dobrej wierze, spoczywa na kwestionującym. Dodatkowo za W przemawia domniemanie posiadania samoistnego, wynikające z {{pu przepis="art. 339 KC"}}.
**(b) wynik tymczasowy**
W i K skutecznie ustanowili na laptopie należącym do S zastaw ({{pu przepis="art. 307 § 1 KC"}}, {{pu przepis="art. 309 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 169 § 1 KC"}}).
**(4) wydanie rzeczy**
Umowa zastawu została w prawie polskim ukształtowana jako umowa realna, albowiem zgodnie z {{pu przepis="art. 307 § 1 KC"}} dla ustanowienia zastawu niezbędne jest każdorazowo wydanie rzeczy zastawnikowi. Wyjątek od tej zasady na rzecz konsensualności umowy zastawu wynika tylko z {{pu przepis="art. 307 § 2 KC"}}, z którym jednak nie mamy tutaj do czynienia. Laptop jednak został wydany zastawnikowi (K).
**(5) wynik tymczasowy**
K nabył skutecznie zastaw na laptopie S.
((3)) brak utraty zastawu
Zbadania wymaga jednak okoliczność, czy K nie utracił przysługującego mu zastawu na skutek późniejszych okoliczności. Jako okoliczność, która mogłaby doprowadzić do wygaśnięcia zastawu jest nabycie laptopa przez B dnia 12.1.2006.
**(1) ogólne zasady wygasania zastawu**
Zastaw umowny wygasa na skutek następujących okoliczności:
1) przyczyny powodujące wygaśnięcie ograniczonych praw rzeczowych (przede wszystkim konfuzja ({{pu przepis="art. 247 KC"}} - tu jednak uwaga na {{pu przepis="art. 325 § 2 KC"}}) i zrzeczenie się zastawu - at. 246 KC) oraz
1) przelew zabezpieczonej wierzytelności z pominięciem transferu zastawu ({{pu przepis="art. 323 § 1 zd. 2 KC"}}),
1) zwrot rzeczy zastawcy, {{pu przepis="art. 325 § 1 KC"}},
1) wygaśnięcie wierzytelności (akcesoryjność zastawu),
1) zniszczenie rzeczy będącej przedmiotem zastawu.
W stanie faktycznym żadna z tych okoliczności nie miała miejsca.
**(2) wygaśnięcie zastawu na podstawie art. 170 KC**
Możliwe jest jednakże wygaśnięcie zastawu na skutek nabycia przedmiotu zastawu w dobrej wierze w przekonaniu o braku obciążeń ({{pu przepis="art. 170 KC"}}). Przesłankami nabycia w tym trybie są: przeniesienie własności rzeczy ruchomej obciążonej prawem osoby trzeciej, wydanie rzeczy nabywcy, dobra wiara nabywcy co do braku obciążeń.
**(a) przeniesienie własności rzeczy ruchomej obciążonej prawem osoby trzeciej**
Jak zbadano wcześniej, S przeniósł na B umową z 12.1.2006 r. własność laptopa, który w tym czasie był już obciążony ustanowionym skutecznie dnia 9.10.1994 r. zastawem na rzecz K.
**(b) wydanie rzeczy nabywcy**
Nabycie własności rzeczy ruchomej bez obciążeń jest możliwe tylko pod warunkiem, iż nabywca uzyskał faktyczne władztwo nad rzeczą. Wg stanu faktycznego S nie wydał jednak laptopa B, ale “odesłał go do W, aby ten odebrał od niego sprzęt”. Powstaje więc pytanie, czy dla {{pu przepis="art. 170 KC"}} konieczne jest przeniesienie władztwa nad rzeczą, czy wystarczy dla tego sposobu nabycia także surogat przeniesienia posiadania, np. z {{pu przepis="art. 350 KC"}}.
Ponieważ {{pu przepis="art. 170 KC"}} należy do grupy przepisów (obok art. 169 KC) ustanawiających wyjątki od zasady //nemo plus iuris in aliud transferre potest, quam ipse habet//, konieczna jest restryktywna interpretacja przepisu. Orzecznictwo do {{pu przepis="art. 169 KC"}} w zdecydowany sposób wyklucza przeniesienie posiadania w drodze //constitutum posessorium// ({{pu przepis="art. 349 KC"}}) oraz przez umowę i zawiadomienie posiadacza lub dzierżyciela ({{pu przepis="art. 350 KC"}}) (wyrok Sądu Najwyższego z 18.4.2002 r., II CKN 1226/00, opubl. w OSNC z 2003 r. Nr 4, poz. 59). Konieczne jest więc wręczenie rzeczy (Gołaczyński w: SystemPrawaPrywatnegoTom4, 2005, § 55 nb. 48). Te samy zasady powinny więc obowiązywać również w przypadku {{pu przepis="art. 170 KC"}}.
Oznacza to, że odesłanie B do W nie było w tym wypadku wystarczające dla spowodowania wygaśnięcia stanowionego na laptopie zastawu.
**(c) wynik tymczasowy**
Ponieważ brak było przekazania bezpośredniego władztwa nad rzeczą, nie doszło do wygaśnięcia zastawu wg {{pu przepis="art. 170 KC"}}. K przysługuje więc nadal zastaw na laptopie, skuteczny wobec każdorazowego właściciela rzeczy.
((2)) Wynik ostateczny
Ponieważ K nadal przysługuje prawo zastawu, posiada on tytuł rzeczowy skuteczny wobec B i uprawniający go do władania rzeczą. B nie może domagać się od K wydania laptopa. Roszczenie z {{pu przepis="art. 222 § 1 KC"}} nie zasługuje na uwzględnienie.
((1)) Odpowiedź na pytanie 2
Wariacja dotyczy związku pomiędzy umową pożyczki a ustanowionym w celu zabezpieczenia wierzytelności wynikających z tej umowy zastawem i wpływu nieważności umowy pożyczki na umowę zastawu.
Zastaw (umowny) jest ograniczonym prawem rzeczowym, w związku z czym stosuje się również do jego ustanowienia przepisy o przeniesieniu własności ({{pu przepis="art. 245 § 1 KC"}}). Z porównania z {{pu przepis="art. 155 KC"}} wynika, że umowa zastawu jest czynnością prawną rozporządzającą (Gołaczyński w: SystemPrawaPrywatnegoTom4, 2005, § 55 nb. 77). Zgodnie więc z {{pu przepis="art. 156 KC"}} ważność umowy zastawu zależy od istnienia causy, czyli zobowiązania do ustanowienia zastawu (kauzalność umów rozporządzających). Skoro więc causa, w tym wypadku w postaci umowy pożyczki, była nieważna z uwagi na istotny błąd Jadwigi ({{pu przepis="art. 84 § 1 KC"}}), to i umowa zastawu nie może być uważana za ważną.
Wobec nieważności umowy zastawu K brakuje tytułu prawnego do władania laptopem. W takim wypadku roszczenie B byłoby zasadne.
----
CategoryKazusyZastaw
==przesłanki ustanowienia zastawu ręcznego, wygaśnięcie zastawu==
((1)) Stan faktyczny
9 października 2004 r. J zawarła z K ustną umowę pożyczki kwoty 5.000 zł. Pożyczka miała być spłacona w ciągu roku w 12 ratach, płatnych do 10-ego dnia każdego miesiąca począwszy od 1 stycznia 2005 r. W celu zabezpieczenia roszczenia o zwrot pożyczki przyjaciel J, W zawarł tego samego dnia z K umowę o ustanowienie zastawu na pożyczonym od jego kolegi - S laptopie IBM, którego wartość wynosiła 7.500 zł. Laptop został wydany K w tym samym dniu – 9 października 2004 r. S. nie wiedząc o tym, że laptop jest zastawiony, sprzedał go B dnia 12 stycznia 2006 r. za 7.000 zł i odesłał go do W, aby odebrał od niego sprzęt. J żadnej z rat nie spłaciła, albowiem zaraz po otrzymaniu pożyczki popadła nagle w poważne kłopoty finansowe. K nosi się więc z zamiarem spieniężenia laptopa na aukcji internetowej, aby odzyskać pożyczoną sumę. Tymczasem dnia 20 stycznia 2006 r. zgłosił u niego B, poinformowany w międzyczasie o sytuacji przez W, żądając wydania laptopa.
//1. Czy B może domagać się od K wydania laptopa?//
2. //Co by było, gdyby umowa pożyczki okazała się nieważna, na skutek istotnego błędu J., która następnie uchyliła się skutecznie od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu?//
((1)) Odpowiedź na pytanie 1
B może domagać się od K wydania laptopa na podstawie {{pu przepis="art. 222 § 1 KC"}}, jeżeli jest jego właścicielem, a K faktycznie nim włada nie posiadając stosownego tytułu prawnego uzasadniającego jego faktyczne władztwo.
((2)) Własność B
Niewątpliwie właścicielem laptopa na początku był S.
B mógł się stać właścicielem laptopa na podstawie umowy sprzedaży zawartej z S 12.1.2006 r..
Zgodnie z {{pu przepis="art. 155 § 1 KC"}}, wg której umowy zobowiązujące do przeniesienia własności mają charakter umów o podwójnym skutku, już samo zawarcie umowy powoduje przejście własności na nabywcę. Dodatkowo z uwagi na obowiązującą w przypadku sprzedaży rzeczy oznaczonych co do tożsamości zasadę konsensualności, skutek ten następuje w momencie złożenia zgodnych oświadczeń woli. Wobec tego nie ma znaczenia fakt, iż S nie wydał sprzedanej rzeczy B, albowiem wg polskiego prawa nie jest to niezbędną przesłanką nabycia własności.
Tym samym B stał się 12.1.2006 r. właścicielem laptopa.
((2)) Faktyczne władztwo K
Roszczenie windykacyjne kieruje się przeciw podmiotowi, który sprawuje faktyczne władztwo nad rzeczą, czyli wobec K, który otrzymał laptopa 9.10.2004 r. od W.
((2)) Brak skutecznego uprawnienia do władania rzeczą
Roszczenie windykacyjne zasługuje na uwzględnienie, gdy osobie faktycznie władającej rzeczą nie przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
W tym wypadku uprawnienie to może wynikać z zastawu, albowiem zgodnie z {{pu przepis="art. 307 § 1 KC"}} przesłanką //sine qua non// zastawu jest wydanie rzeczy zastawnikowi (wierzycielowi). W przypadku tzw. zastawu ręcznego wierzyciel jest więc uprawniony do władania cudzą rzeczą.
Należy wobec tego ustalić, czy zastaw (ręczny) został skutecznie ustanowiony. W razie pozytywnej odpowiedzi, konieczne jest sprawdzenia, czy prawo to nie wygasło na skutek późniejszych okoliczności.
((3)) ustanowienie zastawu
Zastaw zwykły umowny na rzeczach ruchomych (tzw. zastaw ręczny) powstaje wg {{pu przepis="art. 307 § 1 KC"}} w wyniku umowy pomiędzy wierzycielem (zastawnikiem) a właścicielem rzeczy (zastawcą). Elementem niezbędnym jest ponadto wydanie przedmiotu zastawu i przekazanie tym samym faktycznego władztwa nad rzeczą zastawnikowi (umowa realna).
**(1) wierzytelność**
Zastaw jest ukształtowany jako prawo akcesoryjne, wobec czego konieczne jest przede wszystkim istnienie wierzytelności, którą ten zastaw ma zabezpieczać. Wierzytelnością, która może być zabezpieczona zastawem ręcznym, jest każda wierzytelność pieniężna. Można także zastawem ręcznym zabezpieczyć wierzytelność niepieniężną, przy czym jej zaspokojenie będzie możliwe dopiero po jej przekształceniu w wierzytelność pieniężną (IgnatowiczStefaniukPrawoRzeczowe, 2003, str. 270). Nie ma znaczenia dla zastawu, czy jest to wierzytelność już istniejąca. Przedmiotem zastawu mogą być bowiem także wierzytelności przyszłe i warunkowe ({{pu przepis="art. 306 § 2 KC"}}).
W tym wypadku zabezpieczoną wierzytelnością jest dług J wobec K z tytułu zawartej umowy pożyczki.
**(2) skuteczna umowa zastawnicza**
Skuteczność umowy o ustanowienie zastawu zależy od złożenia ważnych oświadczeń woli, o treści wskazującej na zamiar zawarcia umowy o zastaw oraz braku przeszkód wpływających negatywnie na ważność transakcji.
Do //essentialia negotii// umowy o ustanowienie zastawu należą: określenie przedmiotu zastawu, indywidualne wskazanie zastawcy oraz zastawnika oraz określenie wierzytelności, która ma być zabezpieczona zastawem. Brak jest w stanie faktycznym danych dla uznania, aby umowa pomiędzy W i K nie spełniała tych wymogów.
Zastawnikiem może być wierzyciel zabezpieczonej wierzytelności albo osoba trzecia, zaś zastawcą właściciel rzeczy, który nie musi, dłużnikiem osobistym. Nie ma więc znaczenia, iż dłużnikiem osobistym K była J zaś zastaw ustanowił W.
Umowa zastawu nie wymaga dla swej skuteczności szczególnej formy, wobec czego można ją zawrzeć również ustnie.
W i K zawarli więc skuteczną umowę o ustanowienie zastawu ręcznego.
**(3) uprawnienie W do rozporządzania rzeczą**
Jak wynika bezpośrednio z {{pu przepis="art. 307 § 1 KC"}} uprawnionym do ustanowienia zastawu jest zawsze właściciel przedmiotu zastawu. Należy więc rozważyć, jakie znaczenie ma dla ustanowienia zastawu okoliczność, iż W nie był właścicielem laptopa i nie posiadał upoważnienia ze strony S do rozporządzania laptopem. Brak uprawnienia do rozporządzenia rzeczą powinien skutkować jego bezskutecznością (naruszenie zasady //nemo plus iuris//).
Jednakże wg {{pu przepis="art. 309 KC"}} do ustanowienia zastawu stosuje się również przepisy o nabyciu własności rzeczy ruchomej od osoby nieuprawnionej do rozporządzania rzeczą, tzn. {{pu przepis="art. 169 KC"}}. Możliwe jest więc nabycie zastawu w dobrej wierze od nieuprawnionego, jeżeli spełnione zostały przesłanki odpowiednio zastosowanego {{pu przepis="art. 169 § 1 KC"}}.
**(a) nabycie od nieuprawnionego, {{pu przepis="art. 169 § 1 KC"}}**
Nabycie prawa wg {{pu przepis="art. 169 § 1 KC"}} może nastąpić, o ile nie chodzi o rzeczy utracone przez właściciela wbrew jego woli (zgubione, skradzione itp). Ponieważ W władał laptopem na podstawie umowy użyczenia ({{pu przepis="art. 710 KC"}} i nast.) laptop nie był rzeczą utraconą wbrew woli właściciela.
Zawarta z S umowa użyczenia ({{pu przepis="art. 710 KC"}}) nie uprawniała W do ustanowienia zastawu na laptopie S.
Z {{pu przepis="art. 169 § 1 KC"}} wynika dalej, iż dla nabycia zastawu w dobrej wierze konieczne jest objęcie przez zastawnika przedmiotu posiadania faktycznym władztwem, co też miało miejsce.
Zastawnik musi być ponadto w dobrej wierze co do uprawnienia W do rozporządzania rzeczą. W dobrej wierze jest ten, kto jest przekonany, że nabywa własność od osoby uprawnionej i jego przekonanie jest usprawiedliwione konkretnymi okolicznościami (Skowrońska-Bocian w: PietrzykowskiKomentarzKC, wyd. 4, art. 155 nb. 11). Oznacza to, że dobra wiara jest wyłączona, gdy nabywca ma świadomość, iż zbywca nie jest uprawniony do rozporządzania rzeczą a także gdy brak świadomości co do braku uprawnienia zbywcy jest wynikiem niezachowania wymaganej staranności albo wynikiem niedbalstwa. Zgodnie z {{pu przepis="art. 7 KC"}} dobrą wiarę należy domniemywać, co oznacza, że ciężar udowodnienia, iż nabywca nie działał w dobrej wierze, spoczywa na kwestionującym. Dodatkowo za W przemawia domniemanie posiadania samoistnego, wynikające z {{pu przepis="art. 339 KC"}}.
**(b) wynik tymczasowy**
W i K skutecznie ustanowili na laptopie należącym do S zastaw ({{pu przepis="art. 307 § 1 KC"}}, {{pu przepis="art. 309 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 169 § 1 KC"}}).
**(4) wydanie rzeczy**
Umowa zastawu została w prawie polskim ukształtowana jako umowa realna, albowiem zgodnie z {{pu przepis="art. 307 § 1 KC"}} dla ustanowienia zastawu niezbędne jest każdorazowo wydanie rzeczy zastawnikowi. Wyjątek od tej zasady na rzecz konsensualności umowy zastawu wynika tylko z {{pu przepis="art. 307 § 2 KC"}}, z którym jednak nie mamy tutaj do czynienia. Laptop jednak został wydany zastawnikowi (K).
**(5) wynik tymczasowy**
K nabył skutecznie zastaw na laptopie S.
((3)) brak utraty zastawu
Zbadania wymaga jednak okoliczność, czy K nie utracił przysługującego mu zastawu na skutek późniejszych okoliczności. Jako okoliczność, która mogłaby doprowadzić do wygaśnięcia zastawu jest nabycie laptopa przez B dnia 12.1.2006.
**(1) ogólne zasady wygasania zastawu**
Zastaw umowny wygasa na skutek następujących okoliczności:
1) przyczyny powodujące wygaśnięcie ograniczonych praw rzeczowych (przede wszystkim konfuzja ({{pu przepis="art. 247 KC"}} - tu jednak uwaga na {{pu przepis="art. 325 § 2 KC"}}) i zrzeczenie się zastawu - at. 246 KC) oraz
1) przelew zabezpieczonej wierzytelności z pominięciem transferu zastawu ({{pu przepis="art. 323 § 1 zd. 2 KC"}}),
1) zwrot rzeczy zastawcy, {{pu przepis="art. 325 § 1 KC"}},
1) wygaśnięcie wierzytelności (akcesoryjność zastawu),
1) zniszczenie rzeczy będącej przedmiotem zastawu.
W stanie faktycznym żadna z tych okoliczności nie miała miejsca.
**(2) wygaśnięcie zastawu na podstawie art. 170 KC**
Możliwe jest jednakże wygaśnięcie zastawu na skutek nabycia przedmiotu zastawu w dobrej wierze w przekonaniu o braku obciążeń ({{pu przepis="art. 170 KC"}}). Przesłankami nabycia w tym trybie są: przeniesienie własności rzeczy ruchomej obciążonej prawem osoby trzeciej, wydanie rzeczy nabywcy, dobra wiara nabywcy co do braku obciążeń.
**(a) przeniesienie własności rzeczy ruchomej obciążonej prawem osoby trzeciej**
Jak zbadano wcześniej, S przeniósł na B umową z 12.1.2006 r. własność laptopa, który w tym czasie był już obciążony ustanowionym skutecznie dnia 9.10.1994 r. zastawem na rzecz K.
**(b) wydanie rzeczy nabywcy**
Nabycie własności rzeczy ruchomej bez obciążeń jest możliwe tylko pod warunkiem, iż nabywca uzyskał faktyczne władztwo nad rzeczą. Wg stanu faktycznego S nie wydał jednak laptopa B, ale “odesłał go do W, aby ten odebrał od niego sprzęt”. Powstaje więc pytanie, czy dla {{pu przepis="art. 170 KC"}} konieczne jest przeniesienie władztwa nad rzeczą, czy wystarczy dla tego sposobu nabycia także surogat przeniesienia posiadania, np. z {{pu przepis="art. 350 KC"}}.
Ponieważ {{pu przepis="art. 170 KC"}} należy do grupy przepisów (obok art. 169 KC) ustanawiających wyjątki od zasady //nemo plus iuris in aliud transferre potest, quam ipse habet//, konieczna jest restryktywna interpretacja przepisu. Orzecznictwo do {{pu przepis="art. 169 KC"}} w zdecydowany sposób wyklucza przeniesienie posiadania w drodze //constitutum posessorium// ({{pu przepis="art. 349 KC"}}) oraz przez umowę i zawiadomienie posiadacza lub dzierżyciela ({{pu przepis="art. 350 KC"}}) (wyrok Sądu Najwyższego z 18.4.2002 r., II CKN 1226/00, opubl. w OSNC z 2003 r. Nr 4, poz. 59). Konieczne jest więc wręczenie rzeczy (Gołaczyński w: SystemPrawaPrywatnegoTom4, 2005, § 55 nb. 48). Te samy zasady powinny więc obowiązywać również w przypadku {{pu przepis="art. 170 KC"}}.
Oznacza to, że odesłanie B do W nie było w tym wypadku wystarczające dla spowodowania wygaśnięcia stanowionego na laptopie zastawu.
**(c) wynik tymczasowy**
Ponieważ brak było przekazania bezpośredniego władztwa nad rzeczą, nie doszło do wygaśnięcia zastawu wg {{pu przepis="art. 170 KC"}}. K przysługuje więc nadal zastaw na laptopie, skuteczny wobec każdorazowego właściciela rzeczy.
((2)) Wynik ostateczny
Ponieważ K nadal przysługuje prawo zastawu, posiada on tytuł rzeczowy skuteczny wobec B i uprawniający go do władania rzeczą. B nie może domagać się od K wydania laptopa. Roszczenie z {{pu przepis="art. 222 § 1 KC"}} nie zasługuje na uwzględnienie.
((1)) Odpowiedź na pytanie 2
Wariacja dotyczy związku pomiędzy umową pożyczki a ustanowionym w celu zabezpieczenia wierzytelności wynikających z tej umowy zastawem i wpływu nieważności umowy pożyczki na umowę zastawu.
Zastaw (umowny) jest ograniczonym prawem rzeczowym, w związku z czym stosuje się również do jego ustanowienia przepisy o przeniesieniu własności ({{pu przepis="art. 245 § 1 KC"}}). Z porównania z {{pu przepis="art. 155 KC"}} wynika, że umowa zastawu jest czynnością prawną rozporządzającą (Gołaczyński w: SystemPrawaPrywatnegoTom4, 2005, § 55 nb. 77). Zgodnie więc z {{pu przepis="art. 156 KC"}} ważność umowy zastawu zależy od istnienia causy, czyli zobowiązania do ustanowienia zastawu (kauzalność umów rozporządzających). Skoro więc causa, w tym wypadku w postaci umowy pożyczki, była nieważna z uwagi na istotny błąd Jadwigi ({{pu przepis="art. 84 § 1 KC"}}), to i umowa zastawu nie może być uważana za ważną.
Wobec nieważności umowy zastawu K brakuje tytułu prawnego do władania laptopem. W takim wypadku roszczenie B byłoby zasadne.
----
CategoryKazusyZastaw
