Wiki source for KazusDeliktyNr3Odpowiedz2
====Rozwiązanie kazusu nr 3 z zakresu czynów niedozwolonych====
==odpowiedź na pytanie 2==
Roszczenia przysługujące rodzinie Z można podzielić na te wobec bezpośredniego sprawcy wypadku S oraz na te wobec MZK, jako zakładu, w którym pracował sprawca i do którego należał autobus.
((1)) Roszczenia wobec kierowcy S
W pierwszej kolejności należy zbadać roszcznia wobec bezpośredniego sprawcy wypadku -S.
((2)) Roszczenie z {{pu przepis="art. 436 § 1 KC"}}
Rodzina poszkodowanego Z mogłaby domagać się od kierowcy S zapłaty odszkodowania na podstawie {{pu przepis="art. 436 § 1 KC"}}.
((3)) podstawa odpowiedzialności
W przypadku roszczenia z {{pu przepis="art. 436 § 1 KC"}} konieczne jest, aby zdarzenie spowodowane było ruchem mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody. Spełnienie tego warunku jest w niniejszej sprawie bezsporne. Jednakże roszczenie z {{pu przepis="art. 436 § 1 KC"}} może kierować się tylko przeciw samoistnemu posiadaczowi tego środka komunikacji. Zgodnie z {{pu przepis="art. 336 KC"}} samoistnym posiadaczem jest ten, kto faktycznie włada rzeczą jak właściciel. Tymczasem S jest pracownikiem zakładów MZK, do których należy autobus i który wprawdzie sprawuje nad pojazdem faktyczne władztwo, ale jest jedynie dzierżycielem pojazdu, zob. {{pu przepis="art. 338 KC"}}. Legitymacja bierna z {{pu przepis="art. 436 § 1 KC"}} dzierżyciela natomiast nie obejmuje (zob. Safjan w: PietrzykowskiKomentarzKC, wyd. 3, art. 436 nb. 9).
((3)) wynik
Rodzinie poszkodowanego Z nie przysługuje roszczenie wobec kierowcy MZK z {{pu przepis="art. 436 § 1 KC"}}.
((2)) Roszczenie wobec S z {{pu przepis="art. 415 KC"}}
Rodzina Z mogłaby wobec S podnieść roszczenie z {{pu przepis="art. 415 KC"}}, jeżeli szkodę wyrządził on z własnej winy.
((3)) podstawa odpowiedzialności
(1) szkoda
Co do faktu powstania szkody nie ma wątpliwości (zob. [[KazusDeliktyNr3Odpowiedz1 odpowiedź na pytanie 1]]).
(2) zdarzenie powodujące szkodę
W przypadku roszczeń z {{pu przepis="art. 415 KC"}} zdarzeniem powodującym odpowiedzialność sprawcy jest jego bezprawny i zawiniony czyn.
(a) strona przedmiotowa
Na stronę przedmiotową zdarzenia powodującego szkodę składa się czyn jako obiektywne zdarzenie sprawcze oraz bezprawność.
**Czynem** jest zachowanie świadome się człowieka, które może przybierać formę działania lub zaniechania. W tym przypadku brak jest dokładnych informacji na temat tego, w jaki sposób zachował się S, jednakże można przypuszczać, że prowadząc pojazd (= działanie) nie zachował należytej ostrożności powodując wypadek.
**Bezprawność** oznacza sprzeczność czynu z obowiązującym porządkiem prawnym. Zwykło zakładać się istnienie bezprawności tak długo, jak długo nie zostanie wykazana okoliczność powodująca jej wyłączenie. Do tych okoliczności zaliczamy:
- obronę konieczną ({{pu przepis="art. 423 KC"}}),
- stan wyższej konieczności ({{pu przepis="art. 424 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 142 KC"}}),
- dozwoloną samopomoc ({{pu przepis="art. 432 KC"}}, {{pu przepis="art. 343 § 2 KC"}}),
- zgodę poszkodowanego i
- wykonywanie własnych praw podmiotowych (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, nb. 473 – 479).
W tej sytuacji żadna z tych okoliczności nie wystąpiła, więc wypadek drogowy spowodowany przez S jest bezprawny
(b) strona podmiotowa - wina
Przez winę rozumie się naganną decyzję człowieka odnoszącą się do podjętego przez niego bezprawnego czynu (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, wyd. 5, nb. 481). Ustalenie winy S wymaga sprawdzenia, czy posiada on w ogóle kwalifikacje psychiczne konieczne dla możliwości ustalenia zawinienia oraz ustalenie stopnia winy.
(1) kwalifikacje psychiczne
Winę może ponosić tylko człowiek działający z odpowiednim rozeznaniem, a więc poczytalny i dojrzały psychicznie (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, wyd. 5, nb. 482). Wynika to z {{pu przepis="art. 425 KC"}} i {{pu przepis="art. 426 KC"}}. W badanej sytuacji brak jest podstaw do przyjęcia niepoczytalności sprawcy S.
(2) forma winy
Nierzadko na wymiar obowiązku wpływ ma forma winy. W Polsce wyróżnia się winę umyślą i winę nieumyślną.
W pierwszym przypadku chodzi o świadome i celowe (bądź co najmniej brane pod uwagę) wyrządzenie szkody. Jako rodzaje winy umyślnej wskazuje się zamiar bezpośredni (dolus directus) i zamiar ewentualny (dolus eventualis).
W drugim zaś (niedbalstwo) chodzi o niedochowanie przez podmiot odpowiedzialny należytej staranności ({{pu przepis="art. 355 KC"}}), której miernik ustala się dla każdego przypadku indywidualnie lecz w sposób zobiektywizowany. W tym zakresie wyróżnia się jako rodzaje winy nieumyślnej: lekkomyślność (nieistotne naruszenie reguły należytej staranności) oraz rażące niedbalstwo (wyjątkowo karygodne naruszenie reguł staranności).
W naszym przypadku S działał nieumyślnie, niedochowując należytej staranności jakiej należało by oczekiwać od wzorcowego kierowcy autobusu (por. {{pu przepis="art. 355 KC"}}).
Niewątpliwie śmierć przechodnia jest normalnym następstwem spowodowania wypadku drogowego na skutek nieumyślnego naruszenia zasad ruchu drogowego.
(c) wpływ przepisów Kodeksu pracy na odpowiedzialność
Pomimo spełnienia przesłanek, od których zależy potwierdzenie odpowiedzialności sprawcy, nie będzie on odpowiadał bezpośrednio wobec rodziny Z, albowiem zgodnie z {{pu przepis="art. 120 § 1 KP"}} w razie wyrządzenia szkody osobie trzeciej przez pracownika w trakcie wykonywania przez niego obowiązków pracowniczych, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca. Dopiero gdy pracodawca pokryje szkody, może zwrócić się ze stosownym roszczeniem regresowym na podstawie {{pu przepis="art. 120 § 2 KP"}}.
((3)) wynik
W związku z wykluczeniem roszczeń na mocy {{pu przepis="art. 120 § 1 KP"}}, brak jest roszczeń rodziny poszkodowanego Z wobec sprawcy S.
((1)) Roszczenia wobec MZK
Wobec braku roszczeń w stosunku do bezpośredniego sprawcy, należy zbadać roszczenia wobec zakładu, do którego należał autobus.
Roszczenia wobec MZK mogą wynikać z {{pu przepis="art. 435 § 1 KC"}} oraz z {{pu przepis="art. 436 § 1 KC"}}.
((2)) Roszczenie z {{pu przepis="art. 435 § 1 KC"}}
Rodzina poszkodowanego Z może mieć natomiast stosowne roszczenia odszkodowawcze wobec zakładu MZK na podstawie {{pu przepis="art. 435 § 1 KC"}}.
((3)) podstawa odpowiedzialności
Stwierdzając pokrótce należy uznać, iż zakład MZK jest przedsiębiorstwem wprawianym w ruch za pomocą sił przyrody (por. wyrok SN z dnia 19. września 1967 r., opubl. w OSP z 1968 r., poz. 210). Stąd też za szkodę wyrządzoną ruchem tego przedsiębiorstwa odpowiada podmiot prowadzący je na własny rachunek.
Nie ma także wątpliwości co do faktu wyrządzenia szkody oraz co do tego, iż szkoda spowodowana została ruchem przedsiębiorstwa.
((3)) zakres odpowiedzialności
Zakres odpowiedzialności przedsiębiorstwa kształtuje się tak samo, jak osoby prywatnej. Stąd też w tym miejscu odsyłam do wcześniejszych ustaleń (zob. [[KazusDeliktyNr3Odpowiedz1 odpowiedź na pytanie 1]]).
((3)) wynik
Rodzina Z może domagać się stosownych świadczeń odszkodowawczych od podmiotu prowadzącego na własny rachunek przedsiębiorstwo MZK, do którego należał autobus, którym S spowodował wypadek drogowy.
((2)) Roszczenie z {{pu przepis="art. 436 § 1 KC"}}
Można rozważyć, czy rodzinie Z przysługiwałoby wobec zakładu MZK także roszczenie z {{pu przepis="art. 436 § 1 KC"}}, jako od samoistnego posiadacza mechanicznego środka komunikacji wprawianego w ruch siłami przyrody.
Panuje słusznie przekonanie, iż jeżeli mechaniczne środki wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu, wówczas na zasadzie absorpcji zastosowanie znajdzie {{pu przepis="art. 435 KC"}}, przewidujący szerszą przesłankę odpowiedzialności (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, wyd. 5, nb. 565). Stąd wynika, iż co do zasady roszczenie takie by przysługiwało, lecz zostaje wchłonięte w drodze konkurencji roszczeń (zbieg przepisów ustawy).
==odpowiedź na pytanie 2==
Roszczenia przysługujące rodzinie Z można podzielić na te wobec bezpośredniego sprawcy wypadku S oraz na te wobec MZK, jako zakładu, w którym pracował sprawca i do którego należał autobus.
((1)) Roszczenia wobec kierowcy S
W pierwszej kolejności należy zbadać roszcznia wobec bezpośredniego sprawcy wypadku -S.
((2)) Roszczenie z {{pu przepis="art. 436 § 1 KC"}}
Rodzina poszkodowanego Z mogłaby domagać się od kierowcy S zapłaty odszkodowania na podstawie {{pu przepis="art. 436 § 1 KC"}}.
((3)) podstawa odpowiedzialności
W przypadku roszczenia z {{pu przepis="art. 436 § 1 KC"}} konieczne jest, aby zdarzenie spowodowane było ruchem mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody. Spełnienie tego warunku jest w niniejszej sprawie bezsporne. Jednakże roszczenie z {{pu przepis="art. 436 § 1 KC"}} może kierować się tylko przeciw samoistnemu posiadaczowi tego środka komunikacji. Zgodnie z {{pu przepis="art. 336 KC"}} samoistnym posiadaczem jest ten, kto faktycznie włada rzeczą jak właściciel. Tymczasem S jest pracownikiem zakładów MZK, do których należy autobus i który wprawdzie sprawuje nad pojazdem faktyczne władztwo, ale jest jedynie dzierżycielem pojazdu, zob. {{pu przepis="art. 338 KC"}}. Legitymacja bierna z {{pu przepis="art. 436 § 1 KC"}} dzierżyciela natomiast nie obejmuje (zob. Safjan w: PietrzykowskiKomentarzKC, wyd. 3, art. 436 nb. 9).
((3)) wynik
Rodzinie poszkodowanego Z nie przysługuje roszczenie wobec kierowcy MZK z {{pu przepis="art. 436 § 1 KC"}}.
((2)) Roszczenie wobec S z {{pu przepis="art. 415 KC"}}
Rodzina Z mogłaby wobec S podnieść roszczenie z {{pu przepis="art. 415 KC"}}, jeżeli szkodę wyrządził on z własnej winy.
((3)) podstawa odpowiedzialności
(1) szkoda
Co do faktu powstania szkody nie ma wątpliwości (zob. [[KazusDeliktyNr3Odpowiedz1 odpowiedź na pytanie 1]]).
(2) zdarzenie powodujące szkodę
W przypadku roszczeń z {{pu przepis="art. 415 KC"}} zdarzeniem powodującym odpowiedzialność sprawcy jest jego bezprawny i zawiniony czyn.
(a) strona przedmiotowa
Na stronę przedmiotową zdarzenia powodującego szkodę składa się czyn jako obiektywne zdarzenie sprawcze oraz bezprawność.
**Czynem** jest zachowanie świadome się człowieka, które może przybierać formę działania lub zaniechania. W tym przypadku brak jest dokładnych informacji na temat tego, w jaki sposób zachował się S, jednakże można przypuszczać, że prowadząc pojazd (= działanie) nie zachował należytej ostrożności powodując wypadek.
**Bezprawność** oznacza sprzeczność czynu z obowiązującym porządkiem prawnym. Zwykło zakładać się istnienie bezprawności tak długo, jak długo nie zostanie wykazana okoliczność powodująca jej wyłączenie. Do tych okoliczności zaliczamy:
- obronę konieczną ({{pu przepis="art. 423 KC"}}),
- stan wyższej konieczności ({{pu przepis="art. 424 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 142 KC"}}),
- dozwoloną samopomoc ({{pu przepis="art. 432 KC"}}, {{pu przepis="art. 343 § 2 KC"}}),
- zgodę poszkodowanego i
- wykonywanie własnych praw podmiotowych (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, nb. 473 – 479).
W tej sytuacji żadna z tych okoliczności nie wystąpiła, więc wypadek drogowy spowodowany przez S jest bezprawny
(b) strona podmiotowa - wina
Przez winę rozumie się naganną decyzję człowieka odnoszącą się do podjętego przez niego bezprawnego czynu (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, wyd. 5, nb. 481). Ustalenie winy S wymaga sprawdzenia, czy posiada on w ogóle kwalifikacje psychiczne konieczne dla możliwości ustalenia zawinienia oraz ustalenie stopnia winy.
(1) kwalifikacje psychiczne
Winę może ponosić tylko człowiek działający z odpowiednim rozeznaniem, a więc poczytalny i dojrzały psychicznie (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, wyd. 5, nb. 482). Wynika to z {{pu przepis="art. 425 KC"}} i {{pu przepis="art. 426 KC"}}. W badanej sytuacji brak jest podstaw do przyjęcia niepoczytalności sprawcy S.
(2) forma winy
Nierzadko na wymiar obowiązku wpływ ma forma winy. W Polsce wyróżnia się winę umyślą i winę nieumyślną.
W pierwszym przypadku chodzi o świadome i celowe (bądź co najmniej brane pod uwagę) wyrządzenie szkody. Jako rodzaje winy umyślnej wskazuje się zamiar bezpośredni (dolus directus) i zamiar ewentualny (dolus eventualis).
W drugim zaś (niedbalstwo) chodzi o niedochowanie przez podmiot odpowiedzialny należytej staranności ({{pu przepis="art. 355 KC"}}), której miernik ustala się dla każdego przypadku indywidualnie lecz w sposób zobiektywizowany. W tym zakresie wyróżnia się jako rodzaje winy nieumyślnej: lekkomyślność (nieistotne naruszenie reguły należytej staranności) oraz rażące niedbalstwo (wyjątkowo karygodne naruszenie reguł staranności).
W naszym przypadku S działał nieumyślnie, niedochowując należytej staranności jakiej należało by oczekiwać od wzorcowego kierowcy autobusu (por. {{pu przepis="art. 355 KC"}}).
Niewątpliwie śmierć przechodnia jest normalnym następstwem spowodowania wypadku drogowego na skutek nieumyślnego naruszenia zasad ruchu drogowego.
(c) wpływ przepisów Kodeksu pracy na odpowiedzialność
Pomimo spełnienia przesłanek, od których zależy potwierdzenie odpowiedzialności sprawcy, nie będzie on odpowiadał bezpośrednio wobec rodziny Z, albowiem zgodnie z {{pu przepis="art. 120 § 1 KP"}} w razie wyrządzenia szkody osobie trzeciej przez pracownika w trakcie wykonywania przez niego obowiązków pracowniczych, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca. Dopiero gdy pracodawca pokryje szkody, może zwrócić się ze stosownym roszczeniem regresowym na podstawie {{pu przepis="art. 120 § 2 KP"}}.
((3)) wynik
W związku z wykluczeniem roszczeń na mocy {{pu przepis="art. 120 § 1 KP"}}, brak jest roszczeń rodziny poszkodowanego Z wobec sprawcy S.
((1)) Roszczenia wobec MZK
Wobec braku roszczeń w stosunku do bezpośredniego sprawcy, należy zbadać roszczenia wobec zakładu, do którego należał autobus.
Roszczenia wobec MZK mogą wynikać z {{pu przepis="art. 435 § 1 KC"}} oraz z {{pu przepis="art. 436 § 1 KC"}}.
((2)) Roszczenie z {{pu przepis="art. 435 § 1 KC"}}
Rodzina poszkodowanego Z może mieć natomiast stosowne roszczenia odszkodowawcze wobec zakładu MZK na podstawie {{pu przepis="art. 435 § 1 KC"}}.
((3)) podstawa odpowiedzialności
Stwierdzając pokrótce należy uznać, iż zakład MZK jest przedsiębiorstwem wprawianym w ruch za pomocą sił przyrody (por. wyrok SN z dnia 19. września 1967 r., opubl. w OSP z 1968 r., poz. 210). Stąd też za szkodę wyrządzoną ruchem tego przedsiębiorstwa odpowiada podmiot prowadzący je na własny rachunek.
Nie ma także wątpliwości co do faktu wyrządzenia szkody oraz co do tego, iż szkoda spowodowana została ruchem przedsiębiorstwa.
((3)) zakres odpowiedzialności
Zakres odpowiedzialności przedsiębiorstwa kształtuje się tak samo, jak osoby prywatnej. Stąd też w tym miejscu odsyłam do wcześniejszych ustaleń (zob. [[KazusDeliktyNr3Odpowiedz1 odpowiedź na pytanie 1]]).
((3)) wynik
Rodzina Z może domagać się stosownych świadczeń odszkodowawczych od podmiotu prowadzącego na własny rachunek przedsiębiorstwo MZK, do którego należał autobus, którym S spowodował wypadek drogowy.
((2)) Roszczenie z {{pu przepis="art. 436 § 1 KC"}}
Można rozważyć, czy rodzinie Z przysługiwałoby wobec zakładu MZK także roszczenie z {{pu przepis="art. 436 § 1 KC"}}, jako od samoistnego posiadacza mechanicznego środka komunikacji wprawianego w ruch siłami przyrody.
Panuje słusznie przekonanie, iż jeżeli mechaniczne środki wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu, wówczas na zasadzie absorpcji zastosowanie znajdzie {{pu przepis="art. 435 KC"}}, przewidujący szerszą przesłankę odpowiedzialności (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, wyd. 5, nb. 565). Stąd wynika, iż co do zasady roszczenie takie by przysługiwało, lecz zostaje wchłonięte w drodze konkurencji roszczeń (zbieg przepisów ustawy).
