Wiki source for KazusBezpodstawneWzbogacenieNr1
====Kazus nr 1 z bezpodstawnego wzbogacenia====
((1)) Stan faktyczny
Bank B był wierzycielem pani A z racji udzielonego przez nią poręczenia i w dniu 3.1.2002 r. złożył do komornika wniosek egzekucyjny; w postępowaniu egzekucyjnym komornik zajął należący do A samochód osobowy, którego wartość ustalona została na 8.000 zł. Samochód został sprzedany w drodze licytacji w dniu 26.6.2003 r. za kwotę 6.000 zł. Z kwoty tej, po potrąceniu kosztów egzekucyjnych, bankowi B wypłacono 3.666 zł. W dniu 20.8.2003 r. A wystąpiła o unieważnienie umowy poręczenia i wyrokiem z dnia 25.4.2005 r. nieważność tę stwierdzono. Na tej podstawie pani A wystąpiła następnie z pozwem o zapłatę kwoty 10.000 zł, odpowiadającą - jej zdaniem - wartości samochodu, a tym samym wartości bezpodstawnego wzbogacenia Banku jej kosztem.
**Czy A może domagać się zapłaty 10.000?**
((1)) Rozwiązanie
A mogłaby domagać się od Banku B zapłaty 10.000 zł, gdyby przysługiwało jej stosowne roszczenie. Podstawą roszczenia mogą być w tym wypadku przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu.
((1)) Roszczenie z {{pu przepis="art. 410 § 1 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 405 KC"}}
Roszczenie z {{pu przepis="art. 410 § 1 KC"}} ma pierwszeństwo przed ogólnym przepisem {{pu przepis="art. 405 KC"}}, gdyż dotyczy szczególnej sytuacji, gdy bezpodstawne wzbogacenie drugiej strony nastąpiło na podstawie nienależnego świadczenia strony zubożonej. Dla roszczenia z {{pu przepis="art. 410 § 1 KC"}} konieczne jest jednak w pierwszym rzędzie, aby wzbogacenie nastąpiło na skutek nienależnego świadczenia. Świadczeniem jest zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania i polegające na zadośćuczynieniu godnemu ochrony interesowi wierzyciela (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, nb. 92). W badanej sytuacji brak jest jednak jakiegokolwiek zachowania A, które zmierzać miałoby do zaspokojenia rzekomej wierzytelności wobec Banku. Stąd też brak jest podstawy do żądania zapłaty kwoty pieniężnej na mocy {{pu przepis="art. 410 § 1 KC"}}.
Roszczenie z {{pu przepis="art. 410 § 1 KC"}} Pani A w tym wypadku nie przysługuje.
((1)) Roszczenie z {{pu przepis="art. 405 KC"}}
Brak możliwości dochodzenia roszczenia na podstawie {{pu przepis="art. 410 § 1 KC"}} nie wyklucza prawa do żądania zapłaty na podstawie ogólnego przepisu {{pu przepis="art. 405 KC"}}. Dla tego roszczenia wystarczające jest bowiem wystąpienie dowolnego zdarzenia powodującego nieuzasadnione przesunięcia majątkowe pomiędzy majątkiem wzbogaconego i zubożonego.
((2)) Podstawa żądania
A będzie miała podstawę do żądania zapłaty, gdy ustalone zostanie, iż B wzbogacił się jej kosztem bez podstawy prawnej i brak jest okoliczności wykluczającej prawny obowiązek zwrotu uzyskanej korzyści.
((3)) wzbogacenie
Wzbogacenie polega na uzyskaniu korzyści majątkowej (a więc takiej, którą da się wyrazić w pieniądzu) i może przejawiać się zarówno w zwiększeniu aktywów wzbogaconego jaki i zmniejszeniu jego pasywów. W tym wypadku B uzyskał po sprzedaży komorniczej samochodu należącego do A kwotę 3.666 zł.
((3)) zubożenie
Odwrotną stroną wzbogacenia jest zubożenie drugiego podmiotu, które może polegać na zmniejszeniu aktywów albo zwiększeniu pasywów zubożonego. Tutaj zubożona utraciła na skutek przybicia własność samochodu osobowego. Jej aktywa zmniejszyły się wobec tego o kwotę odpowiadającą realnej wartości samochodu tzn. 8.000 zł.
((3)) związek pomiędzy zubożeniem i wzbogaceniem
Pomiędzy zubożeniem i wzbogaceniem musi istnieć związek, tzn. odniesiona korzyść i poniesiony uszczerbek muszą być skutkami tego samego zdarzenia. Takim zdarzeniem może być każde zdarzenie (zarówno działanie człowieka jak i wydarzenia o charakterze przyrodniczym) także działanie osoby trzeciej, np. komornika (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 1973 r., opubl. w OSN z 1973 r., poz. 200).
((3)) brak podstawy prawnej
Brak podstawy prawnej zachodzi, gdy uzyskanie korzyści majątkowej nie znajduje usprawiedliwienia w przepisie ustawy, ważnej czynności prawnej, prawomocnym orzeczeniu sądowym albo akcie administracyjnym (PietrzykowskiKomentarzKC, wyd. 4., art. 405 nb. 8).
W tym wypadku usprawiedliwieniem przysądzenia B kwoty pieniężnej mogłaby być tylko umowa poręczenia, albowiem ona zobowiązywała A do zapłacenia kwoty, której nie uiściłby główny dłużnik, za którego A poręczyła. Prawomocnym wyrokiem sądowym stwierdzono jednak nieważność tej umowy, co powoduje, iż brak jest tym samym podstawy prawnej dla dokonanego wzbogacenia B.
((3)) brak wyłączenia obowiązku zwrotu korzyści
Pomimo formalnego wypełnienia powyższych przesłanek wzbogacony nie zostanie zobowiązany do wydania uzyskanej korzyści (albo jej równowartości względnie uzyskanych za nią surogatów), jeżeli zajdą okoliczności wskazane w {{pu przepis="art. 407 KC"}} i {{pu przepis="art. 409 KC"}}. W tym wypadku brak jest jednak podstaw do przyjęcia bezpłatnego rozporządzenia uzyskaną korzyścią ({{pu przepis="art. 407 KC"}}) i utraty wzbogacenia ({{pu przepis="art. 409 KC"}}).
Tym samym obowiązek zwrotu nie został wyłączony i istnieje nadal.
((2)) Zakres roszczenia
Od powyższych przesłanek, które decydują o tym, czy roszczenie w ogóle przysługuje, należy odróżnić okoliczności, które decydują o zakresie odpowiedzialności wzbogaconego.
Zasadą jest, że wzbogacony powinien wydać wszystko, co uzyskał bez podstawy prawnej (korzyść a także surogaty – zob. {{pu przepis="art. 406 KC"}}). Nie są to jednak wartości nieograniczone. Wartość bezpodstawnego wzbogacenia jest bowiem ograniczona dwiema wielkościami, a mianowicie wartością tego, co bez podstawy prawnej ubyło z majątku zubożonego (tu: 8.000 zł) i wartością tego, co bez podstawy prawnej powiększyło majątek wzbogaconego. Wartości te nie muszą być równe, a w wypadku nierówności, to niższa kwota określa wartość bezpodstawnego wzbogacenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2002 r., IV CKN 892/00).
((2)) Odpowiedź
A może domagać się od B na podstawie {{pu przepis="art. 405 KC"}} zapłaty 3.666 zł.
Posiadanie roszczenia na podstawie {{pu przepis="art. 405 KC"}} nie wyklucza jednak roszczeń z innych przepisów, w szczególności odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego ({{pu przepis="art. 415 KC"}} i nast.), o czym wyraźnie stanowi {{pu przepis="art. 414 KC"}}.
----
CategoryKazusyBezpodstawneWzbogacenie
((1)) Stan faktyczny
Bank B był wierzycielem pani A z racji udzielonego przez nią poręczenia i w dniu 3.1.2002 r. złożył do komornika wniosek egzekucyjny; w postępowaniu egzekucyjnym komornik zajął należący do A samochód osobowy, którego wartość ustalona została na 8.000 zł. Samochód został sprzedany w drodze licytacji w dniu 26.6.2003 r. za kwotę 6.000 zł. Z kwoty tej, po potrąceniu kosztów egzekucyjnych, bankowi B wypłacono 3.666 zł. W dniu 20.8.2003 r. A wystąpiła o unieważnienie umowy poręczenia i wyrokiem z dnia 25.4.2005 r. nieważność tę stwierdzono. Na tej podstawie pani A wystąpiła następnie z pozwem o zapłatę kwoty 10.000 zł, odpowiadającą - jej zdaniem - wartości samochodu, a tym samym wartości bezpodstawnego wzbogacenia Banku jej kosztem.
**Czy A może domagać się zapłaty 10.000?**
((1)) Rozwiązanie
A mogłaby domagać się od Banku B zapłaty 10.000 zł, gdyby przysługiwało jej stosowne roszczenie. Podstawą roszczenia mogą być w tym wypadku przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu.
((1)) Roszczenie z {{pu przepis="art. 410 § 1 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 405 KC"}}
Roszczenie z {{pu przepis="art. 410 § 1 KC"}} ma pierwszeństwo przed ogólnym przepisem {{pu przepis="art. 405 KC"}}, gdyż dotyczy szczególnej sytuacji, gdy bezpodstawne wzbogacenie drugiej strony nastąpiło na podstawie nienależnego świadczenia strony zubożonej. Dla roszczenia z {{pu przepis="art. 410 § 1 KC"}} konieczne jest jednak w pierwszym rzędzie, aby wzbogacenie nastąpiło na skutek nienależnego świadczenia. Świadczeniem jest zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania i polegające na zadośćuczynieniu godnemu ochrony interesowi wierzyciela (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, nb. 92). W badanej sytuacji brak jest jednak jakiegokolwiek zachowania A, które zmierzać miałoby do zaspokojenia rzekomej wierzytelności wobec Banku. Stąd też brak jest podstawy do żądania zapłaty kwoty pieniężnej na mocy {{pu przepis="art. 410 § 1 KC"}}.
Roszczenie z {{pu przepis="art. 410 § 1 KC"}} Pani A w tym wypadku nie przysługuje.
((1)) Roszczenie z {{pu przepis="art. 405 KC"}}
Brak możliwości dochodzenia roszczenia na podstawie {{pu przepis="art. 410 § 1 KC"}} nie wyklucza prawa do żądania zapłaty na podstawie ogólnego przepisu {{pu przepis="art. 405 KC"}}. Dla tego roszczenia wystarczające jest bowiem wystąpienie dowolnego zdarzenia powodującego nieuzasadnione przesunięcia majątkowe pomiędzy majątkiem wzbogaconego i zubożonego.
((2)) Podstawa żądania
A będzie miała podstawę do żądania zapłaty, gdy ustalone zostanie, iż B wzbogacił się jej kosztem bez podstawy prawnej i brak jest okoliczności wykluczającej prawny obowiązek zwrotu uzyskanej korzyści.
((3)) wzbogacenie
Wzbogacenie polega na uzyskaniu korzyści majątkowej (a więc takiej, którą da się wyrazić w pieniądzu) i może przejawiać się zarówno w zwiększeniu aktywów wzbogaconego jaki i zmniejszeniu jego pasywów. W tym wypadku B uzyskał po sprzedaży komorniczej samochodu należącego do A kwotę 3.666 zł.
((3)) zubożenie
Odwrotną stroną wzbogacenia jest zubożenie drugiego podmiotu, które może polegać na zmniejszeniu aktywów albo zwiększeniu pasywów zubożonego. Tutaj zubożona utraciła na skutek przybicia własność samochodu osobowego. Jej aktywa zmniejszyły się wobec tego o kwotę odpowiadającą realnej wartości samochodu tzn. 8.000 zł.
((3)) związek pomiędzy zubożeniem i wzbogaceniem
Pomiędzy zubożeniem i wzbogaceniem musi istnieć związek, tzn. odniesiona korzyść i poniesiony uszczerbek muszą być skutkami tego samego zdarzenia. Takim zdarzeniem może być każde zdarzenie (zarówno działanie człowieka jak i wydarzenia o charakterze przyrodniczym) także działanie osoby trzeciej, np. komornika (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 1973 r., opubl. w OSN z 1973 r., poz. 200).
((3)) brak podstawy prawnej
Brak podstawy prawnej zachodzi, gdy uzyskanie korzyści majątkowej nie znajduje usprawiedliwienia w przepisie ustawy, ważnej czynności prawnej, prawomocnym orzeczeniu sądowym albo akcie administracyjnym (PietrzykowskiKomentarzKC, wyd. 4., art. 405 nb. 8).
W tym wypadku usprawiedliwieniem przysądzenia B kwoty pieniężnej mogłaby być tylko umowa poręczenia, albowiem ona zobowiązywała A do zapłacenia kwoty, której nie uiściłby główny dłużnik, za którego A poręczyła. Prawomocnym wyrokiem sądowym stwierdzono jednak nieważność tej umowy, co powoduje, iż brak jest tym samym podstawy prawnej dla dokonanego wzbogacenia B.
((3)) brak wyłączenia obowiązku zwrotu korzyści
Pomimo formalnego wypełnienia powyższych przesłanek wzbogacony nie zostanie zobowiązany do wydania uzyskanej korzyści (albo jej równowartości względnie uzyskanych za nią surogatów), jeżeli zajdą okoliczności wskazane w {{pu przepis="art. 407 KC"}} i {{pu przepis="art. 409 KC"}}. W tym wypadku brak jest jednak podstaw do przyjęcia bezpłatnego rozporządzenia uzyskaną korzyścią ({{pu przepis="art. 407 KC"}}) i utraty wzbogacenia ({{pu przepis="art. 409 KC"}}).
Tym samym obowiązek zwrotu nie został wyłączony i istnieje nadal.
((2)) Zakres roszczenia
Od powyższych przesłanek, które decydują o tym, czy roszczenie w ogóle przysługuje, należy odróżnić okoliczności, które decydują o zakresie odpowiedzialności wzbogaconego.
Zasadą jest, że wzbogacony powinien wydać wszystko, co uzyskał bez podstawy prawnej (korzyść a także surogaty – zob. {{pu przepis="art. 406 KC"}}). Nie są to jednak wartości nieograniczone. Wartość bezpodstawnego wzbogacenia jest bowiem ograniczona dwiema wielkościami, a mianowicie wartością tego, co bez podstawy prawnej ubyło z majątku zubożonego (tu: 8.000 zł) i wartością tego, co bez podstawy prawnej powiększyło majątek wzbogaconego. Wartości te nie muszą być równe, a w wypadku nierówności, to niższa kwota określa wartość bezpodstawnego wzbogacenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2002 r., IV CKN 892/00).
((2)) Odpowiedź
A może domagać się od B na podstawie {{pu przepis="art. 405 KC"}} zapłaty 3.666 zł.
Posiadanie roszczenia na podstawie {{pu przepis="art. 405 KC"}} nie wyklucza jednak roszczeń z innych przepisów, w szczególności odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego ({{pu przepis="art. 415 KC"}} i nast.), o czym wyraźnie stanowi {{pu przepis="art. 414 KC"}}.
----
CategoryKazusyBezpodstawneWzbogacenie
