B/ORDERS IN MOTION - Centrum kompetencji o EUWT - CETAUslugiUzytecznosciPublicznej

"Załącznik I" zawiera katalog środków istniejących już w chwili rozpoczęcia obowiązywania przez CETA. Te środki strony mogą utrzymywać dalej, nawet jeżeli nie są do pogodzenia z zasadami wyrażonymi w Artykułach 8.4 – 8.8. Dotyczy to zarówno środków podjętych przez UE (dyrektywy i rozporządzenia) jak i prawa krajowego członków UE Europy, prawa kanadyjskich prowincji, terytoriów i regionów oraz środków podjętych przez władze. Skutikiem powyższego regulacje te obowiązują również pod rządami CETA i mogą być przedłużane w sposób natychmiastowy. Natomiast ich zmiana może nastąpić tylko o tyle, o ile zostanie zmniejszony stopień niezgodności danego środka z postanowieniami Artykułów 8.4–8.8 w stosunku do niezgodności istniejącej bezpośrednio przed wprowadzeniem zmiany. Zmiany środków wymienionych w Załączniku I mogą więc nastąpić tylko w jedną stronę - na korzyść zgodności z umową CETA (tzw. klauzula zapadkowa ("ratchet clause"), Artykuł 8.15 ust. 1 lit c) CETA).

Dyskusja o CETA odbywa się głównie na płaszczyźnie politycznej i ekonomicznej. Analizowane są skutki związania się przez kraje członkowskie umową handlową z Kanadą oraz konsekwencje dla gospodarek obydwu stron traktatu. Mniejsze zainteresowanie traktatem CETA wykazują prawnicy, choć wydaje się, że niesłusznie. Z CETA związanych jest wiele doniosłych zagadnień prawnych. Nie chodzi tu tylko o to, czy umowa ma charakter umowy mieszanej, którą powinny ratyfikować także – obok UE – jej państwa członkowskie. Tą kwestię rozstrzygnie Trybunał Sprawiedliwości UE, do którego Komisja złożyła w lipcu ubiegłego roku wniosek o ustalenie charakteru prawnego podobnej umowy handlowej z Singapurem (sygn. A-2/15). Okazuje się bowiem, że CETA dotyczy wielu płaszczyzn funkcjonowania państwa.
"Załącznik I" zawiera katalog środków istniejących już w chwili rozpoczęcia obowiązywania przez CETA. Te środki strony mogą utrzymywać dalej, nawet jeżeli nie są do pogodzenia z zasadami wyrażonymi w Artykułach 8.4 – 8.8. Dotyczy to zarówno środków podjętych przez UE (dyrektywy i rozporządzenia) jak i prawa krajowego członków UE Europy, prawa kanadyjskich prowincji, terytoriów i regionów oraz środków podjętych przez władze. Skutikiem powyższego regulacje te obowiązują również pod rządami CETA i mogą być przedłużane w sposób natychmiastowy. Natomiast ich zmiana może nastąpić tylko o tyle, o ile zostanie zmniejszony stopień niezgodności danego środka z postanowieniami Artykułów 8.4–8.8 w stosunku do niezgodności istniejącej bezpośrednio przed wprowadzeniem zmiany. Zmiany środków wymienionych w Załączniku I mogą więc nastąpić tylko w jedną stronę - na korzyść zgodności z umową CETA (tzw. klauzula zapadkowa ("ratchet clause"), Artykuł 8.15 ust. 1 lit c) CETA).

Dyskusja o CETA odbywa się głównie na płaszczyźnie politycznej i ekonomicznej. Analizowane są skutki związania się przez kraje członkowskie umową handlową z Kanadą oraz konsekwencje dla gospodarek obydwu stron traktatu. Mniejsze zainteresowanie traktatem CETA wykazują prawnicy, choć wydaje się, że niesłusznie. Z CETA związanych jest wiele doniosłych zagadnień prawnych. Nie chodzi tu tylko o to, czy umowa ma charakter umowy mieszanej, którą powinny ratyfikować także – obok UE – jej państwa członkowskie. Tą kwestię rozstrzygnie bTrybunał Sprawiedliwości UE, do którego Komisja złożyła w lipcu ubiegłego roku wniosek o ustalenie charakteru prawnego podobnej umowy handlowej z Singapurem (sygn. A-2/15). Okazuje się bowiem, że CETA dotyczy wielu płaszczyzn funkcjonowania państwa.
"Załącznik I" zawiera katalog środków istniejących już w chwili rozpoczęcia obowiązywania przez CETA. Te środki strony mogą utrzymywać dalej, nawet jeżeli nie są do pogodzenia z zasadami wyrażonymi w Artykułach 8.4 – 8.8. Dotyczy to zarówno środków podjętych przez UE (dyrektywy i rozporządzenia) jak i prawa krajowego członków UE Europy, prawa kanadyjskich prowincji, terytoriów i regionów oraz środków podjętych przez władze lSkutikiem powyższego regulacje te obowiązują również pod rządami CETA i mogą być przedłużane w sposób natychmiastowy. Natomiast ich zmiana może nastąpić tylko o tyle, o ile zostanie zmniejszony stopień niezgodności danego środka z postanowieniami Artykułów 8.4–8.8 w stosunku do niezgodności istniejącej bezpośrednio przed wprowadzeniem zmiany. Zmiany środków wymienionych w Załączniku I mogą więc nastąpić tylko w jedną stronę - na korzyść zgodności z umową CETA (tzw. klauzula zapadkowa ("ratchet clause"), Artykuł 8.15 ust. 1 lit c) CETA).

Ingerencja samorządu w zasadę nieograniczonego dostępu do rynku może nastąpić, gdy zdecydują one, że usługi publiczne nie będą oferowane na zasadzie konkurencji rynkowej, w inny sposób ograniczą ilość podmiotów, które mogłyby brać udział w realizacji usług publicznych lub przyznają określone przywileje w związku z realizacją tych usług (Nettesheim2016, s. 22). Kryteria ograniczenia do rynku, które zostały wymienione zostały w Artykule 8.4 ust. 1 CETA, stanowią co do zasady naruszenie CETA. Mogą być co najwyżej usprawiedliwione względami wymienionymi w ustępie drugim cytowanego przepisu. Artykuł 8.4. ust. 1 obejmuje również środki podejmowane na szczeblu regionalnym i lokalnym. Nie da się więc całkowicie wykluczyć, że decyzja gminy o powierzeniu realizacji zadania publicznego z obszaru nie objętego wykazem zamieszczonym w "Załączniku II" (np. za zakresu gospodarki odpadami) własnej spółce na zasadzie zamówienia in house ({{pu przepis="art. 67 PrZamPubl"}} w wesji po 1.1.2017) będzie uznana za środek powodujący ograniczenie dostępu do rynku odpadów. Tym samym gmina mogłaby narazić się na roszczenie przedsiębiorstwa zagranicznego (spoza UE) o naprawienie szkody w wysokości spodziewanych zysków, jakie dane przedsiębiorstwo mogłoby uzyskać, gdyby otrzymało zlecenie realizacji tego zadania.
((2)) Naruszenia postanowień o ochronie inwestycji
Katalog środków, które stanowią naruszenie postanowień o ochronie inwestycji zawarty został w Artykule 8.10. Sformułowanie znajdujące się pod lit. f) wskazuje jednak na to, że wyliczenie nie ma charakteru enumeratywnego.
Zgodnie z Artykułem 8.9. ust. 2 nie stanowią deliktu takie środki, które polegają na zmianie przepisów w sposób mający niekorzystny wpływ na inwestycję lub niezgodny z oczekiwaniami inwestora, w tym z jego oczekiwaniami dotyczącymi zysków. Podobnie też nie stanowią naruszeń postanowień traktatów decyzje dotyczące przyznania lub zwrotu pomocy publicznej (Artykuł 8.9 ust. 3 CETA), o ile oczywiście mają charakter niedyskryminujący. O niezgodności danego środka z CETA nie można również wnioskować z faktu, iż jest on sprzeczny z prawem krajowym (domyślnie państwa, które dany środek wydało). Nie generuje więc odpowiedzialności odszkodowawczej decyzja samorządu, która została następnie uchylona w toku postępowania odwoławczego albo sądowego, jeżeli nie doszło jednocześnie do niesprawiedliwego lub nierównego traktowania inwestycji.
Nie prowadzi również do odpowiedzialności samorządów podjęcie środka, który wprawdzie pozostaje w sprzeczności z postanowieniami CETA, ale jest to uzasadnione takimi celami ochrony zdrowia publicznego, bezpieczeństwa, ochrony środowiska, moralności publicznej, ochrony społecznej, ochrony konsumentów oraz promowania i ochrony różnorodności kulturowej (Artykuł 8.9. ust. 1 CETA).
Nie można więc z całkowitą pewnością wykluczyć, iż decyzje organów samorządowych, które zostaną podjęte w zakresie usług użyteczności publicznej, nie będą prowadzić do ingerencji w wynikające z traktatu uprawnienia przedsiębiorców kanadyjskich w zakresie lokalizacji i ochrony inwestycji. Trudno wprawdzie jednoznacznie ocenić, czy przedsiębiorcy z Kanady będą zainteresowani rynkami usług publicznych w Polsce. Potencjalne punkty styczne jednakże istnieją. Polskie samorządy winny mieć zatem na uwadze, w jaki sposób organizują realizację zadań publicznych.
CETA zatem nie jest zupełnie bez znaczenia dla samorządów. Otwiera bowiem obszar świadczenia usług użyteczności publicznej dla kolejnego grona przedsiębiorców. Wyłączenia, z których miałoby wynikać, że "państwa członkowskie UE będą nadal mogły decydować o tym, które usługi pragną zachować jako usługi powszechne i publiczne oraz czy zamierzają je dofinansowywać", są zbyt niejednoznacznie sformułowane, aby z pewnością odniosły zamierzony prze Komisję skutek. Z drugiej strony nie można także demonizować jej postanowień. Warto jednak, aby samorządy miały świadomość, że umowa CETA może mieć wpływ na ich aktywność w sferze gospodarki komunalnej. Przedsiębiorcy komunalni będą musieli konkurować zatem już nie tylko z innymi przedsiębiorcami z UE ale od teraz także i z Kanady. Samorządy z kolei będą musiały brać pod uwagę rozszerzony rynek potencjalnych usługodawców. Z jednej strony może to wpłynąć ożywczo na sposób i jakość realizacji usług użyteczności publicznej. Z drugiej strony może utrudnić samorządom powierzanie zadań ich własnym podmiotom. Może również mieć więc hamujący wpływ na działania o charakterze rekomunalizacyjnym, gdyby okazało się, że powierzenie realizaji usług publicznych podmiotom prywatnym nie przyniosło zamierzonego efektu.

Ingerencja samorządu w zasadę nieograniczonego dostępu do rynku może nastąpić, gdy zdecydują one, że usługi publiczne nie będą oferowane na zasadzie konkurencji rynkowej, w inny sposób ograniczą ilość podmiotów, które mogłyby brać udział w realizacji usług publicznych lub przyznają określone przywileje w związku z realizacją tych usług (Nettesheim2016, s. 22). Kryteria ograniczenia do rynku, które zostały wymienione zostały w Artykule 8.4 ust. 1 CETA, stanowią co do zasady naruszenie CETA. Mogą być co najwyżej usprawiedliwione względami wymienionymi w ustępie drugim cytowanego przepisu. Nie da się więc całkowicie wykluczyć, że decyzja gminy o powierzeniu realizacji zadania publicznego z obszaru nie objętego wykazem zamieszczonym w "Załączniku II" (np. za zakresu gospodarki odpadami) własnej spółce na zasadzie zamówienia in house ({{pu przepis="art. 67 PrZamPubl"}} w wesji po 1.1.2017) będzie uznana za środek powodujący ograniczenie dostępu do rynku odpadów. Tym samym gmina mogłaby narazić się na roszczenie przedsiębiorstwa zagranicznego (spoza UE) o naprawienie szkody w wysokości spodziewanych zysków, jakie dane przedsiębiorstwo mogłoby uzyskać, gdyby otrzymało zlecenie realizacji tego zadania.
((2)) Naruszenia inwestycji
Katalog naruszeń zasad o ochronie inwestycji generujących odpowiedzialność zawarty został w Artykule 8.10. Nie wiadomo jednak, czy jest to katalog przykładowy czy jednak wyczerpujący (enumeratywny). Patrząc na sformułowanie punktu w lit. f) wydaje się jednak, że są to wyłącznie przykładowe opisy zdarzeń, które mogą uruchomić odpowiedzialność strony traktatu. Wyjaśniono również, że fakt sprzeczności danego środka z prawem krajowym (domyślnie państwa, które dany środek wydało), nie oznacza automatycznie naruszenia postanowień CETA i odpowiedzialności odszkodowawczej państwa.
Zgodnie z Artykułem 8.9. ust. 2 nie stanowią deliktu takie środki, które polegają na zmianie przepisów w sposób mający niekorzystny wpływ na inwestycję lub niezgodny z oczekiwaniami inwestora, w tym jego oczekiwaniami dotyczącymi zysków. Podobnie też nie stanowią naruszeń postanowień traktatów decyzje dotyczące przyznania lub zwrotu pomocy publicznej (Artykuł 8.9 ust. 3 CETA), o ile oczywiście mają charakter niedyskryminujący. Nie stanowią deliktu także rozwiązania mające skutek dyskryminujące, jeżeli są uzasadnione takimi celów jak: ochrona zdrowia publicznego, bezpieczeństwo, ochrona środowiska, moralność publiczna, ochrona społeczna i ochrona konsumentów oraz promowanie i ochrona różnorodności kulturowej (Artykuł 8.9. ust. 1 CETA).
Artykuł 8.4. ust. 1 obejmuje również środki podejmowane na szczeblu regionalnym i lokalnym.
CETA zatem nie jest zupełnie bez znaczenia dla samorządów. Z drugiej strony nie można także demonizować jej postanowień. Warto jednak, aby samorządy miały świadomość, że umowa CETA może mieć wpływ na ich aktywność w sferze gospodarki komunalnej. Przedsiębiorcy komunalni będą musieli konkurować zatem już nie tylko z innymi przedsiębiorcami z UE ale także z Kanady. Samorządy z kolei będą musiały brać pod uwagę rozszerzony rynek. Z jednej strony może to wpłynąć ożywczo na sposób i jakość realizacji usług użyteczności publicznej. Z drugiej strony może utrudnić samorządom powierzanie zadań ich własnym podmiotom.

Ingerencja samorządu w zasadę nieograniczonego dostępu do rynku może nastąpić, gdy zdecydują one, że usługi publiczne nie będą oferowane na zasadzie konkurencji rynkowej, w inny sposób ograniczą ilość podmiotów, które mogłyby brać udział w realizacji usług publicznych lub przyznają określone przywileje w związku z realizacją tych usług (Nettesheim2016, s. 22). Kryteria ograniczenia do rynku, które zostały wymienione zostały w Artykule 8.4 ust. 1 CETA, stanowią co do zasady naruszenie CETA. Mogą być co najwyżej usprawiedliwione względami wymienionymi w ustępie drugim cytowanego przepisu. Nie da się więc całkowicie wykluczyć, że decyzja gminy o powierzeniu realizacji zadania publicznego z obszaru nie objętego wykazem zamieszczonym w "Załączniku II" (np. za zakresu gospodarki odpadami) własnej spółce na zasadzie zamówienia in house ({{pu przepis="art. 67 PrZamPubl"}} w wesji po 1.1.2017) będzie uznana za środek powodujący ograniczenie dostępu do rynku odpadów. Tym samym gmina mogłaby narazić się na roszczenie przedsiębiorstwa zagranicznego (spoza UE) o naprawienie szkody w wysokości spodziewanych zysków, jakie dane przedsiębiorstwo mogłoby uzyskać, gdyby otrzymało zlecenie realizacji tego zadania.

CETA jest zdecydowanie najbardziej ambitną umową, jaką UE kiedykolwiek zawarła w dziedzinie usług i inwestycji. (uzasadnienie)
((2)) Postanowienia dotyczące inwestycji (Rozdział 8)
W niniejszej analizie położony został nacisk na część traktatu dotyczącą inwestycji (Rozdział 8). Wydaje się, że tutaj istnieją najściślejsze związki z obszarami, na których działają samorządy terytorialne.
Transgraniczny handel usługami lub transgraniczne świadczenie usług, które zostały uregulowane w Rozdziale 9 CETA mają z kolei dla działalności samorządu mniejsze znaczenie. Chodzi tam bowiem o konstelacje, gdy usługa jest realizowana na odległość, tzn. z terytorium jednej strony na terytorium drugiej strony lub na terytorium jednej strony ale na rzecz usługobiorcy pochodzącego z terytorium drugiej strony (Artykuł 9.1.). Działalność samorządów na rzecz społeczności lokalnych polega na bezpośrednich związkach z usługobiorcami.
Postanowienia Rozdziału 8 CETA odnoszą się do dwóch zasadniczych aspektów związanych z dokonywaniem inwestycji: dostępem do rynku (możliwość poczynienia inwestycji na terytorium drugiej strony) oraz ochroną (już dokonanych) inwestycji.
((2)) Zastrzeżenia stron
Zakazy i nakazy związane z dokonywaniem i ochroną inwestycji zostały w pewnej mierze zrelatywizowane poprzez zastrzeżenia. Zostały one zebrane w załącznikach do umowy. Wspólnym mianownikiem decydującym o zaszeregowaniu zastrzeżenia do odpowiedniego załącznika jest możliwość zaostrzenia danego środka w stosunku do obowiązujących w chwili wejścia CETA w życie. Stąd należy rozróżnić zastrzeżenia objęte mechanizmem zapadkowym ("ratchet clause"), których zmiana na niekorzyść (zaostrzenie w stosunku do pierwotnych) nie jest możliwa. Zostały one wymienione w "Załączniku I". Z kolei zastrzeżenia, na mocy których wprowadzono wykaz środków, jakie mogą być jeszcze zmienione na niekorzyść w stosunku do pierwotnie przyjętych, tzn. mogą jeszcze istotniej ograniczyć dostęp do rynku lub zakres ochrony inwestycji, zostały zebrane w "Załączniku II". W Załącznikach tych zaznaczono, przy konkretnych środkach, w jakim zakresie dane zastrzeżenie obowiązuje, a w szczególności do której formy liberalizacji handlu (dostęp do rynku, ochrona inwestycji) się dokładnie odnosi.
Wprowadzenie zmian w samych załącznikach i korekta katalogu środków niezgodnych z zasadami liberalizacyjnymi przewidzianymi w Artykule 8 wymagać będzie przeprowadzenia pełnej procedury, a więc ratyfikacji. Wspólny Komitet CETA nie ma w tym zakresie kompetencji (Artykuł 30.2. CETA).
"Załącznik I" zawiera katalog środków istniejących już w chwili rozpoczęcia obowiązywania przez CETA. Te środki strony mogą utrzymywać dalej, nawet jeżeli nie są do pogodzenia z zasadami wyrażonymi w Artykułach 8.4 – 8.8. Dotyczy to zarówno środków podjętych przez UE (dyrektywy i rozporządzenia) jak i prawa krajowego członków UE Europy, prawa kanadyjskich prowincji, terytoriów i regionów oraz środków podjętych przez władze lSkutikiem powyższego regulacje te obowiązują również pod rządami CETA i mogą być przedłużane w sposób natychmiastowy. Natomiast ich zmiana może nastąpić tylko o tyle, o ile zostanie zmniejszony stopień niezgodności danego środka z postanowieniami Artykułów 8.4–8.8 w stosunku do niezgodności istniejącej bezpośrednio przed wprowadzeniem zmiany. Zmiany środków wymienionych w Załączniku I mogą więc nastąpić tylko w jedną stronę - na korzyść zgodności z umową CETA (tzw. klauzula zapadkowa ("ratchet clause"), Artykuł 8.15 ust. 1 lit c) CETA).
Regulacje unijne, które zostały objęte mechanizmem "ratchet clause" odnoszą się do m.in. usług pocztowych, transportu lotniczego, transportu rzeczy lub osób żeglugą śródlądową, świadczenie usług w zakresie transportu kolejowego, usługi w zakresie odprawy celnej. Polska z kolei zastrzegła sobie utrzymanie środków związanych np. z nabywaniem nieruchomości przez cudzoziemców, świadczeniem usług prawnych dotyczących prawa UE i prawa państwa członkowskiego UE oraz formy prawnej wykonywania zawodów przez prawników zagranicznych, uprawnień do badania sprawozdań finansowych, świadczeniem usług weterynaryjnych, tłumaczeń przysięgłych, usług pośrednictwa ubezpieczeniowego czy uzyskaniem koncesji w związku z wykonywaniem określonej działalności gospodarczej z zakresu prawa energetycznego itp.
Wśród tych zastrzeżeń środki dotyczące samorządu czy regulacje podejmowane przez samorządy są mniej istotne.
Z kolei w wykazie stanowiącym Załącznik II określono zastrzeżenia przyjęte przez daną stronę w odniesieniu do konkretnych sektorów, podsektorów lub rodzajów działalności, na których strona może utrzymać obowiązujące środki lub przyjąć nowe lub jeszcze bardziej ograniczające środki, które nie wypełniają zobowiązań wynikających m.in. z Artykułów 8.4.-8.8. (por. Artykuł 8.15). Wyłączenia dokonane w Załączniku II nie są objęte są tzw. „klauzulą zapadkową” („ratchet clause”). Strony mogą więc w przyszłości ustanowić surowsze reguły niż obowiązujące obecnie.
UE dokonało zastrzeżeń w stosunku do takich obszarów, jak np.: usługi użyteczności publicznej, usługi w zakresie poboru, uzdatniania i dystrybucji wody do gospodarstw domowych, odbiorców przemysłowych, komercyjnych lub innych, w tym dostarczanie wody pitnej, i gospodarkę wodną, usługi w zakresie doradztwa prawnego, usługi świadczone przez biblioteki, archiwa, muzea i inne usługi kulturalne, usługi w zakresie edukacji, które finansowane są ze środków publicznych lub otrzymują wsparcie państwa w dowolnej postaci, usługi w zakresie ochrony zdrowia, które finansowane są ze środków publicznych, usługi w ramach wolnych zawodów związanych z opieką zdrowotną oraz usługi społeczne, które finansowane są ze środków publicznych lub otrzymują wsparcie państwa w dowolnej postaci. Mniej liczne zastrzeżenia Polski odnoszą się m.in. do obszarów związanych z rybołówstwem, akwakulturą i usług związanych z rybołówstwem, świadczeniem usług pogotowia ratunkowego, świadczeniem usług społecznych finansowanych ze środków prywatnych oraz świadczeniem usług transportowych.
Ogólna struktura CETA dotycząca inwestycji na obszarach stron umowy oraz ochrony tychże inwestycji wskazuje, że celem CETA jest kompleksowa liberalizacja handlu i obrotu inwestycjami pomiędzy Kanadą i UE i jej państwami członkowskimi. Następuje - co do zasady - zrównanie pozycji przedsiębiorców z terytorium wszystkich stron na polach związanych z dostępem do rynku i możliwością ochrony poczynionych inwestycji. Natomiast liczne wyjątki powodują, że zasady przewidziane w Rozdziale 8 CETA są dość mocno ograniczone. Zachodzi zatem każdorazowo konieczność badania, czy dana działalność nie jest objęte zastrzeżeniem i jaki jest zakres terytorialny danego zastrzeżenia (UE czy państwa członkowskie, tylko niektóre państwa członkowskie?) i merytoryczny (jaki sektor został objęty wyjątkiem) i do jakiej zasady z Artykułów 8.4.-8.8 zastrzeżenie się odnosi. Czyni to umowę CETA nieczytelną i trudną do stosowania.
W dalszej kolejności należy wyjaśnić, czy CETA może mieć wpływ na sposób realizacji zadań publicznych przez gminy. Wątek wpływu postanowień o ochronie inwestycji na gospodarkę komunalną jest mało widoczny w dyskusji. Tymczasem dla samorządów CETA wcale jest ambiwalentna.
Traktat sformułowany jest w ten sposób, iż jego zakresem zastosowania objęte są wszelkie obszary aktywności, chyba że zostały wyraźnie wyłączone na mocy szczególnych zapisów. Nie można więc całkowicie i z góry wykluczyć, iż zasady wolnego handlu przyjęte w CETA będą również – choćby tylko w pewnej mierze – mogły dotyczyć usług realizowanych przez samorządy jako usługi użyteczności publicznej. W uzasadnieniu do wniosku Komisji w sprawie podpisania CETA Komisja zaznaczyła, że "w ramach CETA, podobnie jak w przypadku wszystkich pozostałych umów handlowych zawartych przez Unię Europejską, Unia w pełni zabezpiecza usługi publiczne." (COM(2016), 444 final, s. 4). Komisja uważa, że CETA nie spowoduje nacisków prywatyzacyjnych lub liberalizacyjnych na samorządy w takich w sektorach usług publicznych jak dostawa wody, służba zdrowia, usługi społeczne lub oświata. To państwa członkowskie UE będą nadal decydować o tym, które usługi pragną zachować jako usługi powszechne i publiczne oraz czy zamierzają je dofinansowywać.
Na podstawie powyższego można jednak wątpić, czy każde państwo będzie mogło w dowolnym momencie w przyszłości cofnąć decyzję o prywatyzacji danych sektorów usług użyteczności publicznej (COM(2016), 444 final, s. 4). Zastrzeżenia powodujące wyłączenia stosowania CETA wobec usług użyteczności publicznej nie sprostały szerokiemu spektrum działalności samorządów lokalnych w państwach unijnych. Istniejące tendencje do rekomunalizacji wcześniej sprywatyzowanych zadań publicznych mogą zostać zahamowane, jeżeli przedsiębiorca z Kanady uzna, że na skutek decyzji samorządu o powrocie realizacji zadania do władztwa samorządowego doszło do naruszenia zasad ochrony jego inwestycji.
Konsekwentnie należy zatem w niniejszej części zbadać, jakie działania samorządu lokalnego mogłyby stanowić deliktem, który uzasadniałby domaganie się odszkodowania. Jednocześnie środek podjęty przez samorząd nie mągłby mieścić się w zakresie wyłączonym na skutek zastrzeżeń dokonanych w Załączniku I lub II CETA.
((2)) Naruszenia dostępu do rynku
((2)) Naruszenia inwestycji
Katalog naruszeń zasad o ochronie inwestycji generujących odpowiedzialność zawarty został w Artykule 8.10. Nie wiadomo jednak, czy jest to katalog przykładowy czy jednak wyczerpujący (enumeratywny). Patrząc na sformułowanie punktu w lit. f) wydaje się jednak, że są to wyłącznie przykładowe opisy zdarzeń, które mogą uruchomić odpowiedzialność strony traktatu. Wyjaśniono również, że fakt sprzeczności danego środka z prawem krajowym (domyślnie państwa, które dany środek wydało), nie oznacza automatycznie naruszenia postanowień CETA i odpowiedzialności odszkodowawczej państwa.
Zgodnie z Artykułem 8.9. ust. 2 nie stanowią deliktu takie środki, które polegają na zmianie przepisów w sposób mający niekorzystny wpływ na inwestycję lub niezgodny z oczekiwaniami inwestora, w tym jego oczekiwaniami dotyczącymi zysków. Podobnie też nie stanowią naruszeń postanowień traktatów decyzje dotyczące przyznania lub zwrotu pomocy publicznej (Artykuł 8.9 ust. 3 CETA), o ile oczywiście mają charakter niedyskryminujący. Nie stanowią deliktu także rozwiązania mające skutek dyskryminujące, jeżeli są uzasadnione takimi celów jak: ochrona zdrowia publicznego, bezpieczeństwo, ochrona środowiska, moralność publiczna, ochrona społeczna i ochrona konsumentów oraz promowanie i ochrona różnorodności kulturowej (Artykuł 8.9. ust. 1 CETA).
Artykuł 8.4. ust. 1 obejmuje również środki podejmowane na szczeblu regionalnym i lokalnym.

((2)) Postanowienia dotyczące inwestycji (Artykuł 8)
((2)) Zastrzeżenia strony
>>"Zastrzeżenia przyjęte przez daną Stronę w odniesieniu do **istniejących** środków, które nie spełniają zobowiązań wynikających z: (...)">> Zasady przewidziane w Artykułach 8.4 – 8.8 i opisane powyżej w części dotyczącej ustanawiania inwestycji nie odnoszą się do środków, które obowiązywały w chwili wejścia w życie traktatu CETA, i niespełniających wymogów przewidzianych w traktacie. Dotyczy to zarówno środków podjętych przez UE (dyrektywy i rozporządzenia) jak i prawa krajowego członków UE Europy, prawa kanadyjskich prowincji, terytoriów i regionów oraz środków podjętych przez władze lokalne. Zastrzeżenie to powoduje, że regulacje obowiązujące w chwili wejścia CETA w życie, które nie są do pogodzenia z zapisami traktatu, nadal obowiązują, mogą być przedłużane w sposób natychmiastowy. Natomiast ich zmiana może nastąpić tylko o tyle o ile zostanie zmniejszony stopień niezgodności danego środka z postanowieniami art. 8.4–8.8 w stosunku do niezgodności istniejącej bezpośrednio przed wprowadzeniem zmiany. Jest to zuw. mechanizm zapadkowy ("ratchet clause") (Artykuł 8.15 ust. 1 lit c) CETA).
Jako środki, które zostały objęte mechanizmem "ratchet clause" przez UE dotyczą np. usług pocztowych, transportu lotniczego, transportu rzeczy lub osób żeglugą śródlądową, świadczenie usług w zakresie transportu kolejowego, usługi w zakresie odprawy celnej.
Polska zastrzegła sobie utrzymanie środków związanych z nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców, wymóg obywatelstwa wobec redaktorów naczelnych gazet i czasopism, przedstawicielstwo i forma działalności gospodarczej, świadczenie usług prawnych dotyczących prawa UE i prawa państwa członkowskiego UE oraz formy prawne wykonywania zawodów przez prawników zagranicznych, uprawnienia do badania sprawozdań finansowych, świadczenie usług weterynaryjnych, tłumaczeń przysięgłych, pośrednictwa ubezpieczeniowego, uzyskanie koncesji w związku z wykonywaniem określonej działalności gospodarczej z zakresu prawa energetycznego itp.
>>"W wykazie Strony do niniejszego załącznika (Załącznik II) określono, w art. 8.15 (Zastrzeżenia i wyjątki), art. 9.7 (Zastrzeżenia), art. 14.4 (Zastrzeżenia), a w przypadku Unii Europejskiej w art. 13.10 (Zastrzeżenia i wyjątki), zastrzeżenia przyjęte przez daną Stronę w odniesieniu do konkretnych sektorów, podsektorów lub rodzajów działalności, dla których Strona może utrzymać obowiązujące środki lub przyjąć nowe lub bardziej ograniczające środki, które nie wypełniają zobowiązań wynikających z (...)">> Wyłączenia dokonane w załączniku II do CETA, **nie** są objęte są tzw. „klauzulą zapadkową” („ratchet clause”).Na tych obszarach, które są objęte zastrzeżeniami, w przyszłości mogą być ustanowione surowsze reguły niż obowiązujące obecnie.
UE dokonało zastrzeżeń w stosunku do takich obszarów, jak usługi użyteczności publicznej, działalność obejmującej między innymi usługi w zakresie poboru, uzdatniania i dystrybucji wody do gospodarstw domowych, odbiorców przemysłowych, komercyjnych lub innych, w tym dostarczanie wody pitnej, i gospodarkę wodną, usługi w zakresie doradztwa prawnego, prowadzenia przedsiębiorstwa do celów sprzedaży detalicznej produktów farmaceutycznych i określonych towarów medycznych kierowanych do ogółu społeczeństwa w UE, usługi świadczone przez agencje inkasa i biura kredytowe. świadczenia usług w zakresie pozyskiwania pracowników świadczących pomoc domową, innych pracowników handlowych lub przemysłowych, personel pielęgniarski i innych, świadczenie usług detektywistycznych, świadczenia usług w zakresie obsługi technicznej i naprawy sprzętu transportu kolejowego spoza jej terytorium, rozpowszechniania sygnałów programów telewizyjnych i radiowych, usług świadczonych przez biblioteki, archiwa, muzea i innych usług kulturalnych, prowadzenie działalności hazardowej, świadczenia wszystkich usług w zakresie edukacji, które finansowane są ze środków publicznych lub otrzymują wsparcie państwa w dowolnej postaci, prowadzenie przedsiębiorstwa lub fizycznej obecności na jej terytorium dostawców i ograniczającego transgraniczne świadczenie usług w zakresie ochrony zdrowia spoza jej terytorium, świadczenie wszelkich usług w zakresie ochrony zdrowia, które finansowane są ze środków publicznych lub otrzymują wsparcie państwa w dowolnej postaci, świadczenie wszelkich usług w ramach wolnych zawodów związanych z opieką zdrowotną, świadczenie wszystkich usług społecznych, które finansowane są ze środków publicznych lub otrzymują wsparcie państwa w dowolnej postaci itp.
Polska dokonała zastrzeżeń dot. Rybołówstwa, akwakultury i usług związanych z rybołówstwem, świadczenia usług wyszukiwania ofert pracy dla biurowego personelu pomocniczego, świadczenie usług ochroniarskich, świadczenie usług pogotowia ratunkowego, świadczenie usług społecznych finansowanych ze środków prywatnych oraz świadczenie usług transportowych.
(...)
Coraz częściej powstają pytania, na ile CETA wpływie na sposób realizacji zadań publicznych przez gminy, a zwłaszcza na procesy rekomunalizacyjne.
Mało widocznym w dyskusji nad przyjęciem CETA jest wątek wpływu zapisów o ochronie inwestycji na gospodarkę komunalną. Wydaje się bowiem, że dla samorządów CETA wcale nie musi być ambiwalentna. Zwraca się uwagę, że traktat sformułowany jest w ten sposób, iż jego zakresem zastosowania objęte są wszelkie obszary aktywności, które nie zostały wyraźnie wyłączone na mocy szczególnych jego postanowień. Nie da się więc z góry wykluczyć, iż zasady wolnego handlu przyjęte w CETA będą również – choćby tylko w pewnej mierze – mogły dotyczyć usług realizowanych przez samorządy jako usługi użyteczności publicznej.
W uzasadnieniu do wniosku Komisji w sprawie podpisania CETA Komisja zaznaczyła, że "w ramach CETA, podobnie jak w przypadku wszystkich pozostałych umów handlowych zawartych przez Unię Europejską, UE w pełni zabezpiecza usługi publiczne. Państwa członkowskie UE będą mogły prowadzić monopole publiczne na rzecz konkretnej usługi, jeśli wyrażają chęć. CETA nie spowoduje, że rządy będą zmuszane lub nakłaniane do prywatyzacji czy też liberalizacji usług publicznych w sektorach takich jak dostawa wody, służba zdrowia, usługi społeczne lub oświata. Państwa członkowskie UE będą nadal mogły decydować o tym, które usługi pragną zachować jako usługi powszechne i publiczne oraz czy zamierzają je dofinansowywać. Ponadto żaden przepis CETA nie powstrzyma rządu w państwie członkowskim UE przed cofnięciem w dowolnym momencie w przyszłości autonomicznej decyzji, którą mógł podjąć, by sprywatyzować podane wyżej sektory."
(...)
Deliktem uzasadniającym domaganie się odszkodowania jest wprowadzenie przez Stronę stanowią środki dyskryminujące przyjęte przez Stronę. Katalog naruszeń generujących odpowiedzialność zawarty został w Artykule 8.10. Nie wiadomo jednak, czy jest to katalog przykładowy czy jednak wyczerpujący (enumeratywny). Patrząc na sformułowanie punktu w lit. f) wydaje się jednak, że są to wyłącznie przykładowe opisy zdarzeń, które mogą uruchomić odpowiedzialność strony traktatu. Wyjaśniono również, że fakt sprzeczności danego środka z prawem krajowym (domyślnie państwa, które dany środek wydało), nie oznacza automatycznie naruszenia postanowień CETA i odpowiedzialności odszkodowawczej państwa.
Zgodnie z Artykułem 8.9. ust. 2 nie stanowią deliktu takie środki, które polegają na zmianie przepisów w sposób mający niekorzystny wpływ na inwestycję lub niezgodny z oczekiwaniami inwestora, w tym jego oczekiwaniami dotyczącymi zysków. Podobnie też nie stanowią naruszeń postanowień traktatów decyzje dotyczące przyznania lub zwrotu pomocy publicznej (Artykuł 8.9 ust. 3 CETA), o ile oczywiście mają charakter niedyskryminujący.
Nie stanowią deliktu także rozwiązania mające skutek dyskryminujące, jeżeli są uzasadnione takimi celów jak: ochrona zdrowia publicznego, bezpieczeństwo, ochrona środowiska, moralność publiczna, ochrona społeczna i ochrona konsumentów oraz promowanie i ochrona różnorodności kulturowej (Artykuł 8.9. ust. 1 CETA).
Artykuł 8.4. ust. 1 obejmuje również środki podejmowane na szczeblu regionalnym i lokalnym.

Dyskusja o CETA odbywa się głównie na płaszczyźnie politycznej i ekonomicznej. Analizowane są skutki związania się przez kraje członkowskie umową handlową z Kanadą oraz konsekwencje dla gospodarek obydwu stron traktatu. Mniejsze zainteresowanie traktatem CETA wykazują prawnicy, choć wydaje się, że niesłusznie. Z CETA związanych jest wiele doniosłych zagadnień prawnych. Nie chodzi tu tylko o to, czy umowa ma charakter umowy mieszanej, którą powinny ratyfikować także – obok UE – jej państwa członkowskie. Tą kwestię rozstrzygnie bTrybunał Sprawiedliwości UE, do którego Komisja złożyła w lipcu ubiegłego roku wniosek o ustalenie charakteru prawnego podobnej umowy handlowej z Singapurem (sygn. A-2/15). Okazuje się bowiem, że CETA dotyczy wielu płaszczyzn funkcjonowania państwa.
W poniższej analizie zostanie zaprezentowane, w jaki sposób CETA może wejść w interakcje z działalnością samorządu terytorialnego. W związku z tym w pierwszej kolejności omówione zostaną zasady wejścia CETA w życie. Następnie naszkicowane zostaną postanowienia związane z inwestycjami stron (Artykuł 8), które wykazują najściślejsze związki z polem działalności samorządu terytorialnego oraz ogólny charakter zastrzeżeń dokonanych w załącznikach I i II do traktatu. Kolejna część poświęcona zostanie związkom CETA z działalnością samorządu terytorialnego.
((1)) Zobowiązania przyjęte przez strony CETA
W CETA strony zobowiązują się, że nie będą ustanawiać żadnych środków utrudniających dostęp do rynku lub działanie na nim. W załącznikach przewidziały jednak środki, których ta reguła nie dotyczy. Odmienne są jednak konsekwencje wobec środków przewidzianych w "Załączniku I" i odmienne dla środków wymienionych w "Załączniku II".
((2)) Postanowienia dotyczące inwestycji (Artykuł 8)
((3)) Zapewnienie równego dostępu do rynku
((3)) Ochrona inwestycji
((2)) Zastrzeżenia strony
((3)) Zastrzeżenia objęte klauzulą zapadkową (Załącznik I)
Jako środki, które zostały objęte mechanizmem "ratchet clause" przez UE dotyczą np. usług pocztowych, transportu lotniczego, transportu rzeczy lub osób żeglugą śródlądową, świadczenie usług w zakresie transportu kolejowego, usługi w zakresie odprawy celnej.
Polska zastrzegła sobie utrzymanie środków związanych z nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców, wymóg obywatelstwa wobec redaktorów naczelnych gazet i czasopism, przedstawicielstwo i forma działalności gospodarczej, świadczenie usług prawnych dotyczących prawa UE i prawa państwa członkowskiego UE oraz formy prawne wykonywania zawodów przez prawników zagranicznych, uprawnienia do badania sprawozdań finansowych, świadczenie usług weterynaryjnych, tłumaczeń przysięgłych, pośrednictwa ubezpieczeniowego, uzyskanie koncesji w związku z wykonywaniem określonej działalności gospodarczej z zakresu prawa energetycznego itp.
((3)) Zastrzeżenia przyjęte w Załączniku II
>>"W wykazie Strony do niniejszego załącznika (Załącznik II) określono, w art. 8.15 (Zastrzeżenia i wyjątki), art. 9.7 (Zastrzeżenia), art. 14.4 (Zastrzeżenia), a w przypadku Unii Europejskiej w art. 13.10 (Zastrzeżenia i wyjątki), zastrzeżenia przyjęte przez daną Stronę w odniesieniu do konkretnych sektorów, podsektorów lub rodzajów działalności, dla których Strona może utrzymać obowiązujące środki lub przyjąć nowe lub bardziej ograniczające środki, które nie wypełniają zobowiązań wynikających z (...)">> Wyłączenia dokonane w załączniku II do CETA, **nie** są objęte są tzw. „klauzulą zapadkową” („ratchet clause”).Na tych obszarach, które są objęte zastrzeżeniami, w przyszłości mogą być ustanowione surowsze reguły niż obowiązujące obecnie.
UE dokonało zastrzeżeń w stosunku do takich obszarów, jak usługi użyteczności publicznej, działalność obejmującej między innymi usługi w zakresie poboru, uzdatniania i dystrybucji wody do gospodarstw domowych, odbiorców przemysłowych, komercyjnych lub innych, w tym dostarczanie wody pitnej, i gospodarkę wodną, usługi w zakresie doradztwa prawnego, prowadzenia przedsiębiorstwa do celów sprzedaży detalicznej produktów farmaceutycznych i określonych towarów medycznych kierowanych do ogółu społeczeństwa w UE, usługi świadczone przez agencje inkasa i biura kredytowe. świadczenia usług w zakresie pozyskiwania pracowników świadczących pomoc domową, innych pracowników handlowych lub przemysłowych, personel pielęgniarski i innych, świadczenie usług detektywistycznych, świadczenia usług w zakresie obsługi technicznej i naprawy sprzętu transportu kolejowego spoza jej terytorium, rozpowszechniania sygnałów programów telewizyjnych i radiowych, usług świadczonych przez biblioteki, archiwa, muzea i innych usług kulturalnych, prowadzenie działalności hazardowej, świadczenia wszystkich usług w zakresie edukacji, które finansowane są ze środków publicznych lub otrzymują wsparcie państwa w dowolnej postaci, prowadzenie przedsiębiorstwa lub fizycznej obecności na jej terytorium dostawców i ograniczającego transgraniczne świadczenie usług w zakresie ochrony zdrowia spoza jej terytorium, świadczenie wszelkich usług w zakresie ochrony zdrowia, które finansowane są ze środków publicznych lub otrzymują wsparcie państwa w dowolnej postaci, świadczenie wszelkich usług w ramach wolnych zawodów związanych z opieką zdrowotną, świadczenie wszystkich usług społecznych, które finansowane są ze środków publicznych lub otrzymują wsparcie państwa w dowolnej postaci itp.
Polska dokonała zastrzeżeń dot. Rybołówstwa, akwakultury i usług związanych z rybołówstwem, świadczenia usług wyszukiwania ofert pracy dla biurowego personelu pomocniczego, świadczenie usług ochroniarskich, świadczenie usług pogotowia ratunkowego, świadczenie usług społecznych finansowanych ze środków prywatnych oraz świadczenie usług transportowych.
((2)) Płaszczyzna UE - usługi w ogólnym interesie gospodarczym
W UE obowiązuje pojęcie usług w ogólnym interesie gospodarczym. Do nich zatem należy się odnieść a następnie wyjaśnić relację tego pojęcia do terminologii zastosowanej w CETA.
((2)) Płaszczyzna krajowe (Polska) - usługi użyteczności publicznej
Zatem CETA będzie miała - co do zasady - również zastosowanie do obszarów, w których aktywne są samorządy terytorialne, a w szczególności do usług użyteczności publicznej.
W niniejszej części zostanie zweryfikowanePewnym wyjściem dla samorządów może być próba powołania się na wyłączenia zawarte w rozdziale 8 oraz w załącznikach do Traktatu.
Zgodnie z Artykułem 8.2. ust. 2 (b) CETA zasady dotyczące ustanawianie inwestycji (sekcja B - Artykuł 8.4. i nast. ) oraz niedyskryminującego traktowania (sekcja C - Artykuł 8.6. i nast.) nie dotyczą środków podejmowanych przez strony traktatu w zakresie działalności prowadzonej w związku z wykonywaniem władzy publicznej. W tym obszarze działalności strony mogą zatem podejmować działania, których skutkiem może być ograniczenie przedsiębiorcom dostępu do rynku lub traktowanie ich w sposób odmienny niż podmioty krajowe. Nie do końca jednak powoduje to wyłączenie działalności użyteczności publicznej samorządów spod stosowania CETA.
Zgodnie z Artykułem 8.9. ust. 2 nie stanowią deliktu takie środki, które polegają na zmianie przepisów w sposób mający niekorzystny wpływ na inwestycję lub niezgodny z oczekiwaniami inwestora, w tym jego oczekiwaniami dotyczącymi zysków. Podobnie też nie stanowią naruszeń postanowień traktatów decyzje dotyczące przyznania lub zwrotu pomocy publicznej (Artykuł 8.9 ust. 3 CETA), o ile oczywiście mają charakter niedyskryminujący.
Nie stanowią deliktu także rozwiązania mające skutek dyskryminujące, jeżeli są uzasadnione takimi celów jak: ochrona zdrowia publicznego, bezpieczeństwo, ochrona środowiska, moralność publiczna, ochrona społeczna i ochrona konsumentów oraz promowanie i ochrona różnorodności kulturowej (Artykuł 8.9. ust. 1 CETA).
Artykuł 8.4. ust. 1 obejmuje również środki podejmowane na szczeblu regionalnym i lokalnym.

Dyskusja o CETA odbywa się głównie na płaszczyźnie politycznej i ekonomicznej. Analizowane są skutki związania się przez kraje członkowskie umową handlową z Kanadą oraz konsekwencje dla gospodarek obydwu stron traktatu. Mniejsze zainteresowanie traktatem CETA wykazują prawnicy, choć niesłusznie. Ustalenie, czy CETA ma charakter umowy mieszanej, którą powinny ratyfikować także – obok UE – jej państwa członkowskie, nie ba bynajmniej wyłącznie akademickiego charakteru. Tą kwestię rozstrzygnie najprawdopodobniej Trybunał Sprawiedliwości UE, do którego Komisja złożyła w lipcu ubiegłego roku wniosek o ustalenie charakteru prawnego podobnej umowy handlowej z Singapurem (sygn. A-2/15).
((2)) Zobowiązania przyjęte przez strony CETA
W CETA strony zobowiązują się, że nie będą ustanawiać żadnych środków utrudniających dostęp do rynku lub działanie na nim. W załącznikach przewidziały jednak środki, których ta reguła nie dotyczy. Odmienne są jednak konsekwencje wobec środków przewidzianych w "Załączniku I" i odmienne dla środków wymienionych w "Załączniku II".
((3)) Postanowienia dotyczące zapewnienia równego dostępu do rynku

((3)) Postanowienia związane z ochroną już dokonanych inwestycji
((2)) Zastrzeżenia przyjęte w Załączniku I
Jako środki, które zostały objęte mechanizmem "ratchet clause" przez UE dotyczą np. usług pocztowych, transportu lotniczego, transportu rzeczy lub osób żeglugą śródlądową, świadczenie usług w zakresie transportu kolejowego, usługi w zakresie odprawy celnej.
Polska zastrzegła sobie utrzymanie środków związanych z nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców, wymóg obywatelstwa wobec redaktorów naczelnych gazet i czasopism, przedstawicielstwo i forma działalności gospodarczej, świadczenie usług prawnych dotyczących prawa UE i prawa państwa członkowskiego UE oraz formy prawne wykonywania zawodów przez prawników zagranicznych, uprawnienia do badania sprawozdań finansowych, świadczenie usług weterynaryjnych, tłumaczeń przysięgłych, pośrednictwa ubezpieczeniowego, uzyskanie koncesji w związku z wykonywaniem określonej działalności gospodarczej z zakresu prawa energetycznego itp.
((2)) Zastrzeżenia wg Załącznika II
>>"W wykazie Strony do niniejszego załącznika (Załącznik II) określono, w art. 8.15 (Zastrzeżenia i wyjątki), art. 9.7 (Zastrzeżenia), art. 14.4 (Zastrzeżenia), a w przypadku Unii Europejskiej w art. 13.10 (Zastrzeżenia i wyjątki), zastrzeżenia przyjęte przez daną Stronę w odniesieniu do konkretnych sektorów, podsektorów lub rodzajów działalności, dla których Strona może utrzymać obowiązujące środki lub przyjąć nowe lub bardziej ograniczające środki, które nie wypełniają zobowiązań wynikających z (...)">> Wyłączenia dokonane w załączniku II do CETA, **nie** są objęte są tzw. „klauzulą zapadkową” („ratchet clause”).Na tych obszarach, które są objęte zastrzeżeniami, w przyszłości mogą być ustanowione surowsze reguły niż obowiązujące obecnie.
UE dokonało zastrzeżeń w stosunku do takich obszarów, jak usługi użyteczności publicznej, działalność obejmującej między innymi usługi w zakresie poboru, uzdatniania i dystrybucji wody do gospodarstw domowych, odbiorców przemysłowych, komercyjnych lub innych, w tym dostarczanie wody pitnej, i gospodarkę wodną, usługi w zakresie doradztwa prawnego, prowadzenia przedsiębiorstwa do celów sprzedaży detalicznej produktów farmaceutycznych i określonych towarów medycznych kierowanych do ogółu społeczeństwa w UE, usługi świadczone przez agencje inkasa i biura kredytowe. świadczenia usług w zakresie pozyskiwania pracowników świadczących pomoc domową, innych pracowników handlowych lub przemysłowych, personel pielęgniarski i innych, świadczenie usług detektywistycznych, świadczenia usług w zakresie obsługi technicznej i naprawy sprzętu transportu kolejowego spoza jej terytorium, rozpowszechniania sygnałów programów telewizyjnych i radiowych, usług świadczonych przez biblioteki, archiwa, muzea i innych usług kulturalnych, prowadzenie działalności hazardowej, świadczenia wszystkich usług w zakresie edukacji, które finansowane są ze środków publicznych lub otrzymują wsparcie państwa w dowolnej postaci, prowadzenie przedsiębiorstwa lub fizycznej obecności na jej terytorium dostawców i ograniczającego transgraniczne świadczenie usług w zakresie ochrony zdrowia spoza jej terytorium, świadczenie wszelkich usług w zakresie ochrony zdrowia, które finansowane są ze środków publicznych lub otrzymują wsparcie państwa w dowolnej postaci, świadczenie wszelkich usług w ramach wolnych zawodów związanych z opieką zdrowotną, świadczenie wszystkich usług społecznych, które finansowane są ze środków publicznych lub otrzymują wsparcie państwa w dowolnej postaci itp.
Polska dokonała zastrzeżeń dot. Rybołówstwa, akwakultury i usług związanych z rybołówstwem, świadczenia usług wyszukiwania ofert pracy dla biurowego personelu pomocniczego, świadczenie usług ochroniarskich, świadczenie usług pogotowia ratunkowego, świadczenie usług społecznych finansowanych ze środków prywatnych oraz świadczenie usług transportowych.
((1)) Usługi publiczne
W UE obowiązuje pojęcie usług w ogólnym interesie gospodarczym. Do nich zatem należy się odnieść a następnie wyjaśnić relację tego pojęcia do terminologii zastosowanej w CETA.
(...)
((2)) Zastrzeżenia wymienione w Załączniku II (bez rachet clause"
((3)) Usługi użyteczności publicznej a UOIG
((2)) Usługi w ogólnym interesie gospodarczym w Polsce
Nie jest zatem wykluczone, że CETA będzie miała również zastosowanie do aktywności samorządu w zakresie realizacji usług użyteczności publicznej.
Pewnym wyjściem dla samorządów może być próba powołania się na wyłączenia zawarte w rozdziale 8 oraz w załącznikach.
Zgodnie z Artykułem 8.2. ust. 2 (b) CETA zasady dotyczące ustanawianie inwestycji (sekcja B - Artykuł 8.4. i nast. ) oraz niedyskryminującego traktowania (sekcja C - Artykuł 8.6. i nast.) nie dotyczą środków podejmowanych przez strony traktatu w zakresie działalności prowadzonej w związku z wykonywaniem władzy publicznej. W tym obszarze działalności strony mogą zatem podejmować działania, których skutkiem może być ograniczenie przedsiębiorcom dostępu do rynku lub traktowanie ich w sposób odmienny niż podmioty krajowe. Nie do końca jednak powoduje to wyłączenie działalności użyteczności publicznej samorządów spod stosowania CETA.
Zgodnie z Artykułem 8.9. ust. 2 nie stanowią deliktu takie środki, które polegają na zmianie przepisów w sposób mający niekorzystny wpływ na inwestycję lub niezgodny z oczekiwaniami inwestora, w tym jego oczekiwaniami dotyczącymi zysków. Podobnie też nie stanowią naruszeń postanowień traktatów decyzje dotyczące przyznania lub zwrotu pomocy publicznej (Artykuł 8.9 ust. 3 CETA), o ile oczywiście mają charakter niedyskryminujący.
Nie stanowią deliktu także rozwiązania mające skutek dyskryminujące, jeżeli są uzasadnione takimi celów jak: ochrona zdrowia publicznego, bezpieczeństwo, ochrona środowiska, moralność publiczna, ochrona społeczna i ochrona konsumentów oraz promowanie i ochrona różnorodności kulturowej (Artykuł 8.9. ust. 1 CETA).
Artykuł 8.4. ust. 1 obejmuje również środki podejmowane na szczeblu regionalnym i lokalnym.

>>"W wykazie Strony do niniejszego załącznika (Załącznik II) określono, w art. 8.15 (Zastrzeżenia i wyjątki), art. 9.7 (Zastrzeżenia), art. 14.4 (Zastrzeżenia), a w przypadku Unii Europejskiej w art. 13.10 (Zastrzeżenia i wyjątki), zastrzeżenia przyjęte przez daną Stronę w odniesieniu do konkretnych sektorów, podsektorów lub rodzajów działalności, dla których Strona może utrzymać obowiązujące środki lub przyjąć nowe lub bardziej ograniczające środki, które nie wypełniają zobowiązań wynikających z (...)">> Wyłączenia dokonane w załączniku II do CETA, **nie** są objęte są tzw. „klauzulą zapadkową” („ratchet clause”).Na tych obszarach, które są objęte zastrzeżeniami, w przyszłości mogą być ustanowione surowsze reguły niż obowiązujące obecnie.
UE dokonało zastrzeżeń w stosunku do takich obszarów, jak usługi użyteczności publicznej, działalność obejmującej między innymi usługi w zakresie poboru, uzdatniania i dystrybucji wody do gospodarstw domowych, odbiorców przemysłowych, komercyjnych lub innych, w tym dostarczanie wody pitnej, i gospodarkę wodną, usługi w zakresie doradztwa prawnego, prowadzenia przedsiębiorstwa do celów sprzedaży detalicznej produktów farmaceutycznych i określonych towarów medycznych kierowanych do ogółu społeczeństwa w UE, usługi świadczone przez agencje inkasa i biura kredytowe. świadczenia usług w zakresie pozyskiwania pracowników świadczących pomoc domową, innych pracowników handlowych lub przemysłowych, personel pielęgniarski i innych, świadczenie usług detektywistycznych, świadczenia usług w zakresie obsługi technicznej i naprawy sprzętu transportu kolejowego spoza jej terytorium, rozpowszechniania sygnałów programów telewizyjnych i radiowych, usług świadczonych przez biblioteki, archiwa, muzea i innych usług kulturalnych, prowadzenie działalności hazardowej, świadczenia wszystkich usług w zakresie edukacji, które finansowane są ze środków publicznych lub otrzymują wsparcie państwa w dowolnej postaci, prowadzenie przedsiębiorstwa lub fizycznej obecności na jej terytorium dostawców i ograniczającego transgraniczne świadczenie usług w zakresie ochrony zdrowia spoza jej terytorium, świadczenie wszelkich usług w zakresie ochrony zdrowia, które finansowane są ze środków publicznych lub otrzymują wsparcie państwa w dowolnej postaci, świadczenie wszelkich usług w ramach wolnych zawodów związanych z opieką zdrowotną, świadczenie wszystkich usług społecznych, które finansowane są ze środków publicznych lub otrzymują wsparcie państwa w dowolnej postaci itp.
Polska dokonała zastrzeżeń dot. Rybołówstwa, akwakultury i usług związanych z rybołówstwem, świadczenia usług wyszukiwania ofert pracy dla biurowego personelu pomocniczego, świadczenie usług ochroniarskich, świadczenie usług pogotowia ratunkowego, świadczenie usług społecznych finansowanych ze środków prywatnych oraz świadczenie usług transportowych.

>>"W wykazie Strony do niniejszego załącznika (Załącznik II) określono, w art. 8.15 (Zastrzeżenia i wyjątki), art. 9.7 (Zastrzeżenia), art. 14.4 (Zastrzeżenia), a w przypadku Unii Europejskiej w art. 13.10 (Zastrzeżenia i wyjątki), zastrzeżenia przyjęte przez daną Stronę w odniesieniu do konkretnych sektorów, podsektorów lub rodzajów działalności, dla których Strona może utrzymać obowiązujące środki lub przyjąć nowe lub bardziej ograniczające środki, które nie wypełniają zobowiązań wynikających z (...)">> Wyłączenia dokonane w załączniku II do CETA, nie są objęte są tzw. „klauzulą zapadkową” („ratchet clause”).Na tych obszarach, które są objęte zastrzeżeniami, w przyszłości mogą być ustanowione surowsze reguły niż obowiązujące obecnie.
.

Komisja Europejska zakończyła negocjacje treści umowy handlowej z Kanadą (CETA - Comprehensive Economic and Trade Agreement between Canada, of the one part, and the European Union [and Its Member States] of the other part). W lipcu opublikowane zostały tłumaczenia CETA na wszystkie języki urzędowe Unii (COM(2016), 444 final). Celem umowy jest zniesienie barier w pozostałych jeszcze wzajemnych relacjach handlowych. Poza zniesieniem opłat celnych, umowa zakłada likwidację ograniczeń w dostępie do zamówień publicznych w UE i w Kanadzie a także otwarcie rynku usług i stworzenie stabilnych warunków dla inwestycji oraz system ich ochrony.
((2)) Zobowiązania przyjęte przez strony CETA
W CETA strony zobowiązują się, że nie będą ustanawiać żadnych środków utrudniających dostęp do rynku lub działanie na nim. W załącznikach przewidziały jednak środki, których ta reguła nie dotyczy. Odmienne są jednak konsekwencje wobec środków przewidzianych w "Załączniku I" i odmienne dla środków wymienionych w "Załączniku II".
((3)) Postanowienia dotyczące zapewnienia równego dostępu do rynku
W zakresie dostępu do rynku strony zobowiązały się nie przyjmować ani utrzymywać środków, które nakładają ograniczenia kontyngentów albo ogranicza lub nakłada wymogi na konkretne rodzaje osób prawnych lub wspólne przedsięwzięcia, poprzez które przedsiębiorstwo może prowadzić działalność gospodarczą (Art. 8.4. ust. 1 CETA). Ponadto nie można nałożyć ograniczeń bazujących na wynikach inwestycji (Artykuł 8.5. CETA). Odnośnie do traktowania narodowego strony CETA zobowiązują się do co najmniej równego traktowania inwestorów drugiej Strony i ich inwestycji (Artykuł 8.6.), jak również zapewnia klauzulę najwyższego uprzywilejowania, tzn. nie mniej korzystnego od tego, jakie każda strona przyznaje inwestorom państwa trzeciego i ich inwestycjom (Artykuł 8.7.). Nie ustanawia się również środków, które nakładają obowiązek zatrudniania osób określonej narodowości w przedsiębiorstwach zakładanych przez inwestorów z obszaru innej strony CETA (Artykuł 8.8.).

((3)) Postanowienia związane z ochroną już dokonanych inwestycji
W sekcji dotyczącej ochrony inwestycji Strony zobowiązały się do sprawiedliwego i równego traktowania inwestycji i inwestorów drugiej strony, a także zapewnia im pełną ochronę i bezpieczeństwo (Artykuł 8.10 CETA). To postanowienie nie stoi na przeszkodzie wprowadzeniu przez Strony na swoim terytorium regulacji w celu osiągania uzasadnionych celów polityki, takich jak ochrona zdrowia publicznego, bezpieczeństwo, ochrona środowiska, moralność publiczna, ochrona społeczna i ochrona konsumentów oraz promowanie i ochrona różnorodności kulturowej (Artykuł 8.9.). W CETA w szczególny sposób została przewidziana ochrona przed wywłaszczeniem bezpośrednim i pośrednim (Artykuł 8.12). W cytowanym przepisie przewidziano wyjątki, które uzasadniają dokonanie nacjonalizacji inwestycji objętej umową CETA.
((2)) Zastrzeżenia przyjęte w Załączniku I
>>"Zastrzeżenia przyjęte przez daną Stronę w odniesieniu do **istniejących** środków, które nie spełniają zobowiązań wynikających z: (...)">> Zasady przewidziane w Artykułach 8.4 – 8.8 i opisane powyżej w części dotyczącej ustanawiania inwestycji nie odnoszą się do środków, które obowiązywały w chwili wejścia w życie traktatu CETA, i niespełniających wymogów przewidzianych w traktacie. Dotyczy to zarówno środków podjętych przez UE (dyrektywy i rozporządzenia) jak i prawa krajowego członków UE Europy, prawa kanadyjskich prowincji, terytoriów i regionów oraz środków podjętych przez władze lokalne. Zastrzeżenie to powoduje, że regulacje obowiązujące w chwili wejścia CETA w życie, które nie są do pogodzenia z zapisami traktatu, nadal obowiązują, mogą być przedłużane w sposób natychmiastowy. Natomiast ich zmiana może nastąpić tylko o tyle o ile zostanie zmniejszony stopień niezgodności danego środka z postanowieniami art. 8.4–8.8 w stosunku do niezgodności istniejącej bezpośrednio przed wprowadzeniem zmiany. Jest to zuw. mechanizm zapadkowy ("ratchet clause") (Artykuł 8.15 ust. 1 lit c) CETA).
Jako środki, które zostały objęte mechanizmem "ratchet clause" przez UE dotyczą np. usług pocztowych, transportu lotniczego, transportu rzeczy lub osób żeglugą śródlądową, świadczenie usług w zakresie transportu kolejowego, usługi w zakresie odprawy celnej.
Polska zastrzegła sobie utrzymanie środków związanych z nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców, wymóg obywatelstwa wobec redaktorów naczelnych gazet i czasopism, przedstawicielstwo i forma działalności gospodarczej, świadczenie usług prawnych dotyczących prawa UE i prawa państwa członkowskiego UE oraz formy prawne wykonywania zawodów przez prawników zagranicznych, uprawnienia do badania sprawozdań finansowych, świadczenie usług weterynaryjnych, tłumaczeń przysięgłych, pośrednictwa ubezpieczeniowego, uzyskanie koncesji w związku z wykonywaniem określonej działalności gospodarczej z zakresu prawa energetycznego itp.
.
((2)) Zastrzeżenia wymienione w Załączniku II (bez rachet clause"
((3)) Usługi użyteczności publicznej a UOIG
Z zastrzeżeń zgłoszonych przez Polskę wprost do działalności samorządów w związku z realizacją zadań publicznych odnosi się jedynie to, z którego wynika, iż świadczenie usług transportowych do Polski i przez terytorium Polski przez dostawców przewozu osób i transportu towarowego z Kanady będzie odbywać się na tych samych warunkach, które obowiązują dla polskich przedsiębiorców w Kanadzie. Zastrzeżenie to obejmuje m.in. kolejowy transport pasażerski, inny regularnie wykonywany transport lądowy i wodny (zwłaszcza śródlądowy; oprócz transportu morskiego) ([[http://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:e2e0caa3-4356-11e6-9c64-01aa75ed71a1.0009.02/DOC_13&format=PDF ANNEX 8 – PART 3/3]], str. 199 i nast.). Polska zastrzegła więc sobie prawo do przyjęcia lub utrzymania dowolnego środka w odniesieniu do świadczenia usług pogotowia ratunkowego, świadczenia usług społecznych finansowanych ze środków prywatnych oraz usług w zakresie przewozu osób i transportu towarowego innych niż transport morski. Wobec tych ostatnich Polska zezwala na świadczenie usług transportowych do Polski i przez swoje terytorium przez dostawców przewozu osób i transportu towarowego z Kanady na tych samych warunkach, jakie Kanada przyznaje polskim przedsiębiorcom

Tekst CETA: zob. załącznik do Wniosku Komisji z 5.7.2016 r. (KOM(2016) 444 final, 2016/0206(NLE)∞). Komisja Europejska zakończyła negocjacje treści umowy handlowej z Kanadą (CETA - Comprehensive Economic and Trade Agreement between Canada, of the one part, and the European Union [and Its Member States] of the other part). W lipcu opublikowane zostały tłumaczenia CETA na wszystkie języki urzędowe Unii (COM(2016), 444 final). Celem umowy jest zniesienie barier w pozostałych jeszcze wzajemnych relacjach handlowych. Poza zniesieniem opłat celnych, umowa zakłada likwidację ograniczeń w dostępie do zamówień publicznych w UE i w Kanadzie a także otwarcie rynku usług i stworzenie stabilnych warunków dla inwestycji oraz system ich ochrony.
((1)) Skutki CETA
W CETA strony zobowiązują się, że nie będą ustanawiać żadnych środków utrudniających dostęp do rynku lub działanie na nim. W załącznikach przewidziały jednak środki, których ta reguła nie dotyczy. Odmienne są jednak konsekwencje wobec środków przewidzianych w "Załączniku I" i odmienne dla środków wymienionych w "Załączniku II"
((2)) Zastrzeżenia wg Załącznika I
>>"Zastrzeżenia przyjęte przez daną Stronę w odniesieniu do **istniejących** środków, które nie spełniają zobowiązań wynikających z: (...)">> Zasady liberalizacyjne przewidziane w Artykułach 8.4 – 8.8 nie mają zastosowania do istniejącego środka niespełniającego wymogów traktatu, utrzymywanego na poziomie Unii Europejskiej i rządu krajowego (z Europy), rządu na szczeblu prowincjonalnym, terytorialnym lub regionalnym (w Kanadzie) oraz środka podejmowanego przez władze lokalne.
Środki te mogą być również dalej stosowane lub przedłużone w sposób natychmiastowy, a ich zmiana może nastąpić nawet w tym kierunku, że zostanie zmniejszony stopień niezgodności danego środka z postanowieniami art. 8.4–8.8 w stosunku do zgodności istniejącej bezpośrednio przed wprowadzeniem zmiany.
Wyłączenia dokonane w załączniku I do CETA są zatem objęte mechanizmem zapadkowym ("ratchet clause"), co oznacza, środki te mogą zatem zostać utrzymane nawet po wejściu w życie traktatu, ale nie mogą zostać zmienione na niekorzyść przedsiębiorstw (Artykuł 8.15 ust. 1 lit c) CETA).
((2)) Usługi użyteczności publicznej a UOIG
Z zastrzeżeń zgłoszonych przez Polskę wprost do działalności samorządów w związku z realizacją zadań publicznych odnosi się jedynie to, z którego wynika, iż świadczenie usług transportowych do Polski i przez terytorium Polski przez dostawców przewozu osób i transportu towarowego z Kanady będzie odbywać się na tych samych warunkach, które obowiązują dla polskich przedsiębiorców w Kanadzie. Zastrzeżenie to obejmuje m.in. kolejowy transport pasażerski, inny regularnie wykonywany transport lądowy i wodny (zwłaszcza śródlądowy; oprócz transportu morskiego) ([[http://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:e2e0caa3-4356-11e6-9c64-01aa75ed71a1.0009.02/DOC_13&format=PDF ANNEX 8 – PART 3/3]], str. 199 i nast.).

W CETA strony zobowiązują się, że nie będą ustanawiać żadnych środków utrudniających dostęp do rynku lub działanie na nim. W załącznikach przewidziały jednak środki, których ta reguła nie dotyczy. Odmienne są jednak konsekwencje wobec środków przewidzianych w "Załączniku I" i odmienne dla środków wymienionych w "Załączniku II"
((2)) Zastrzeżenia wg Załącznika I
>>"Zastrzeżenia przyjęte przez daną Stronę w odniesieniu do **istniejących** środków, które nie spełniają zobowiązań wynikających z: (...)">> Zasady liberalizacyjne przewidziane w Artykułach 8.4 – 8.8 nie mają zastosowania do istniejącego środka niespełniającego wymogów traktatu, utrzymywanego na poziomie Unii Europejskiej i rządu krajowego (z Europy), rządu na szczeblu prowincjonalnym, terytorialnym lub regionalnym (w Kanadzie) oraz środka podejmowanego przez władze lokalne.
Środki te mogą być również dalej stosowane lub przedłużone w sposób natychmiastowy, a ich zmiana może nastąpić nawet w tym kierunku, że zostanie zmniejszony stopień niezgodności danego środka z postanowieniami art. 8.4–8.8 w stosunku do zgodności istniejącej bezpośrednio przed wprowadzeniem zmiany.
Wyłączenia dokonane w załączniku I do CETA są zatem objęte mechanizmem zapadkowym ("ratchet clause"), co oznacza, środki te mogą zatem zostać utrzymane nawet po wejściu w życie traktatu, ale nie mogą zostać zmienione na niekorzyść przedsiębiorstw (Artykuł 8.15 ust. 1 lit c) CETA).
((2)) Zastrzeżenia wg Załącznika II
>>"W wykazie Strony do niniejszego załącznika (Załącznik II) określono, w art. 8.15 (Zastrzeżenia i wyjątki), art. 9.7 (Zastrzeżenia), art. 14.4 (Zastrzeżenia), a w przypadku Unii Europejskiej w art. 13.10 (Zastrzeżenia i wyjątki), zastrzeżenia przyjęte przez daną Stronę w odniesieniu do konkretnych sektorów, podsektorów lub rodzajów działalności, dla których Strona może utrzymać obowiązujące środki lub przyjąć nowe lub bardziej ograniczające środki, które nie wypełniają zobowiązań wynikających z (...)">> Wyłączenia dokonane w załączniku II do CETA, nie są objęte są tzw. „klauzulą zapadkową” („ratchet clause”).Na tych obszarach, które są objęte zastrzeżeniami, w przyszłości mogą być ustanowione surowsze reguły niż obowiązujące obecnie.
((2)) Wnioski
(...)

W CETA strony zobowiązują się, że nie będą ustanawiać żadnych środków utrudniających dostęp do rynku lub działanie na nim.
>>"Zastrzeżenia przyjęte przez daną Stronę w odniesieniu do **istniejących** środków, które nie spełniają zobowiązań wynikających z: (...)">> Wyłączenia dokonane w załączniku I do CETA są natomiast objęte mechanizmem zapadkowym ("ratchet clause"), co oznacza, że przewidziane tam zastrzeżenia odnoszą się tylko do środków obowiązujących w chwili wejścia CETA w życie. Środki te mogą zatem zostać utrzymane nawet po wejściu w życie traktatu, ale nie mogą zostać zmienione na niekorzyść przedsiębiorstw. Niedopuszczalne jest więc ich zaostrzone wbrew postanowieniom CETA, a w szczególności takie, które by naruszały postanowienia Artykułów 8.4. - 8.8. Zasady liberalizacyjne przewidziane w Artykułach 8.4 – 8.8 nie mają zastosowania do istniejącego środka niespełniającego wymogów,, utrzymywanego na poziomie Unii Europejskiej i rządu krajowego (z Europy), rządu na szczeblu prowincjonalnym, terytorialnym lub regionalnym (w Kanadzie) oraz środków podejmowanych przez władze lokalne. Środki te mogą być również dalej stosowane lub szybko przedłużone, a ich zmiana może nastąpić nawet w tym kierunku, że zostanie zmniejszony stopień zgodności danego środka z postanowieniami art. 8.4–8.8 w stosunku do zgodności istniejącej bezpośrednio przed wprowadzeniem zmiany.
>>"W wykazie Strony do niniejszego załącznika (Załącznik II) określono, w art. 8.15 (Zastrzeżenia i wyjątki), art. 9.7 (Zastrzeżenia), art. 14.4 (Zastrzeżenia), a w przypadku Unii Europejskiej w art. 13.10 (Zastrzeżenia i wyjątki), zastrzeżenia przyjęte przez daną Stronę w odniesieniu do konkretnych sektorów, podsektorów lub rodzajów działalności, dla których Strona może utrzymać obowiązujące środki lub przyjąć nowe lub bardziej ograniczające środki, które nie wypełniają zobowiązań wynikających z (...)">> Wyłączenia dokonane w załączniku II do CETA, nie są objęte są tzw. „klauzulą zapadkową” („ratchet clause”).Na tych obszarach, które są objęte zastrzeżeniami, w przyszłości mogą być ustanowione surowsze reguły niż obowiązujące obecnie.

>>"Zastrzeżenia przyjęte przez daną Stronę w odniesieniu do **istniejących** środków, które nie spełniają zobowiązań wynikających z: (...)">> Wyłączenia dokonane w załączniku I do CETA są natomiast objęte mechanizmem zapadkowym ("ratchet clause"), co oznacza, że przewidziane tam zastrzeżenia odnoszą się tylko do środków obowiązujących w chwili wejścia CETA w życie. Środki te mogą zatem zostać utrzymane nawet po wejściu w życie traktatu, ale nie mogą zostać zmienione na niekorzyść przedsiębiorstw. Niedopuszczalne jest więc ich zaostrzone wbrew postanowieniom CETA, a w szczególności takie, które by naruszały postanowienia Artykułów 8.4. - 8.8. Zasady liberalizacyjne przewidziane w Artykułach 8.4 – 8.8 nie mają zastosowania do istniejącego środka niespełniającego wymogów,, utrzymywanego na poziomie Unii Europejskiej i rządu krajowego (z Europy), rządu na szczeblu prowincjonalnym, terytorialnym lub regionalnym (w Kanadzie) oraz środków podejmowanych przez władze lokalne. Środki te mogą być również dalej stosowane lub szybko przedłużone, a ich zmiana może nastąpić nawet w tym kierunku, że zostanie zmniejszony stopień zgodności danego środka z postanowieniami art. 8.4–8.8 w stosunku do zgodności istniejącej bezpośrednio przed wprowadzeniem zmiany.

>>"Zastrzeżenia przyjęte przez daną Stronę w odniesieniu do **istniejących** środków, które nie spełniają zobowiązań wynikających z: (...)">> Wyłączenia dokonane w załączniku I do CETA są natomiast objęte mechanizmem zapadkowym ("ratchet clause"), co oznacza, że przewidziane tam zastrzeżenia dotyczą tylko środków obowiązujących w chwili wejścia CETA w życie. Środki tam przewidziane mogą zatem zostać utrzymane ale nie mogą być zmienione na niekorzyść przedsiębiorstw (zaostrzone wbrew postanowieniom CETA).

>>"Zastrzeżenia przyjęte przez daną Stronę w odniesieniu do **istniejących** środków, które nie spełniają zobowiązań wynikających z: (...)">> Wyłączenia dokonane w załączniku I do CETA są natomiast objęte mechanizmem zapadkowym ("ratchet clause"), co oznacza, że przewidziane tam zastrzeżenia dotyczą tylko środków obowiązujących w chwili wejścia CETA w życie. Środki tam przewidziane mogą zatem zostać utrzymane ale nie mogą być zmienione na niekorzyść przedsiębiorstw (zaostrzone wbrew postanowieniom CETA).
>>"W wykazie Strony do niniejszego załącznika (Załącznik II) określono, w art. 8.15 (Zastrzeżenia i wyjątki), art. 9.7 (Zastrzeżenia), art. 14.4 (Zastrzeżenia), a w przypadku Unii Europejskiej w art. 13.10 (Zastrzeżenia i wyjątki), zastrzeżenia przyjęte przez daną Stronę w odniesieniu do konkretnych sektorów, podsektorów lub rodzajów działalności, dla których Strona może utrzymać obowiązujące środki lub przyjąć nowe lub bardziej ograniczające środki, które nie wypełniają zobowiązań wynikających z (...)">> Wyłączenia dokonane w załączniku II do CETA, nie są objęte są tzw. „klauzulą zapadkową” („ratchet clause”).Na tych obszarach, które są objęte zastrzeżeniami, w przyszłości mogą być ustanowione surowsze reguły niż obowiązujące obecnie.

Wyłączenia dokonane w załączniku II do CETA, nie są objęte są tzw. „klauzulą zapadkową” („ratchet clause”).Na tych obszarach, które są objęte zastrzeżeniami, w przyszłości mogą być ustanowione surowsze reguły niż obowiązujące obecnie.
Wyłączenia dokonane w załączniku I do CETA są natomiast objęte tym mechanizmem, co oznacza, że stan istniejący w chwili wejścia CETA w życie może być zmieniony wyłącznie na korzyść przedsiębiorstw.

==liberalizacja relacji z Kanadą a świadczenie usług użyteczności publicznej przez jednostki samorządu terytorialnego ==
>>Tekst CETA: zob. załącznik do Wniosku Komisji z 5.7.2016 r. ([[http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?qid=1473105949211&uri=CELEX:52016PC0444 KOM(2016) 444 final, 2016/0206(NLE)]]).>> Z Artykułu 30.6. ust. 1 CETA wynika, że nie jest dopuszczalne bezpośrednie powoływanie się nań w krajowych systemach prawnych Stron. CETA nie staje się więc częścią prawa krajowego (odstępstwo od zasady wyrażonej w {{pu przepis="Art. 87 ust. 1 Konstytucja"}}), nie daje zatem dla sądów podstawy do orzekania ({{pu przepis="Art. 7 Konstytucja"}}). Nie staje się także częścią prawa unijnego, któremu w zwykłych okolicznościach przysługuje pierwszeństwo stosowania przed prawem krajowym. Oznacza to, że na CETA nie można się powołać w postępowaniu przed sądami krajowymi ani wywodzić bezpośrednio z CETA żadnych roszczeń przed tymi sądami. Jednakże otwarte jest pole do zastosowania CETA w relacjach inwestor - strona traktatu. W sporach prowadzonych przed Trybunałem Arbitrażowym inwestor może skierować do Trybunału skargę w sprawie naruszenia przez drugą Stronę obowiązku wynikającego z określonych postanowień sekcji C lub sekcji D (Artykuł 8.18 ust. 1 CETA).
((1)) Skutki CETA
W CETA strony zobowiązują się, że nie będą ustanawiać żadnych środków utrudniających dostęp do rynku lub działanie na nim.
Wyłączenia dokonane w załączniku II do CETA, nie są objęte są tzw. „klauzulą zapadkową” („ratchet clause”).Na tych obszarach, które są objęte zastrzeżeniami, w przyszłości mogą być ustanowione surowsze reguły niż obowiązujące obecnie.
Wyłączenia dokonane w załączniku I do CETA są natomiast objęte tym mechanizmem, co oznacza, że stan istniejący w chwili wejścia CETA w życie może być zmieniony wyłącznie na korzyść przedsiębiorstw.

==liberalizacja relacji z Kanadą a świadczenie usług użyteczności publicznej przze jednostki samorządu terytorialnego ==
Z Artykułu 30.6. ust. 1 CETA wynika, że nie jest dopuszczalne bezpośrednie powoływanie się nań w krajowych systemach prawnych Stron.
CETA nie staje się więc częścią prawa krajowego (odstępstwo od zasady wyrażonej w {{pu przepis="Art. 87 ust. 1 Konstytucja"}}), nie daje zatem dla sądów podstawy do orzekania ({{pu przepis="Art. 7 Konstytucja"}}). Nie staje się także częścią prawa unijnego, któremu w zwykłych okolicznościach przysługuje pierwszeństwo stosowania przed prawem krajowym. Oznacza to, że na CETA nie można się powołać w postępowaniu przed sądami krajowymi ani wywodzić bezpośrednio z CETA żadnych roszczeń przed tymi sądami. Jednakże otwarte jest pole do zastosowania CETA w relacjach inwestor - strona traktatu. W sporach prowadzonych przed Trybunałem Arbitrażowym inwestor może skierować do Trybunału skargę w sprawie naruszenia przez drugą Stronę obowiązku wynikającego z określonych postanowień sekcji C lub sekcji D (Artykuł 8.18 ust. 1 CETA).
((2)) Możliwość ustanowienia nowych ograniczeń
Wyłączenia dokonane w załączniku II do CETA, które opisano powyżej, nie są objęte są tzw. „klauzulą zapadkową” („ratchet clause”). Oznacza to, że na tych obszarach, które są objęte zastrzeżeniami, w przyszłości mogą być ustanowione surowsze reguły niż obowiązujące obecnie. Natomiast poza nimi nie mogą być podejmowane żadne środki godzące w liberalizacyjne cele CETA; nawet gdy jest to działalność należąca do właściwości samorządu terytorialnego.

Z zastrzeżeń zgłoszonych przez Polskę wprost do działalności samorządów w związku z realizacją zadań publicznych odnosi się jedynie to, z którego wynika, iż świadczenie usług transportowych do Polski i przez terytorium Polski przez dostawców przewozu osób i transportu towarowego z Kanady będzie odbywać się na tych samych warunkach, które obowiązują dla polskich przedsiębiorców w Kanadzie. Zastrzeżenie to obejmuje m.in. kolejowy transport pasażerski, inny regularnie wykonywany transport lądowy i wodny (zwłaszcza śródlądowy; oprócz transportu morskiego) ([[http://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:e2e0caa3-4356-11e6-9c64-01aa75ed71a1.0009.02/DOC_13&format=PDF ANNEX 8 – PART 3/3]], str. 199 i nast.).
((2)) Możliwość ustanowienia nowych ograniczeń
Wyłączenia dokonane w załączniku II do CETA, które opisano powyżej, nie są objęte są tzw. „klauzulą zapadkową” („ratchet clause”). Oznacza to, że na tych obszarach, które są objęte zastrzeżeniami, w przyszłości mogą być ustanowione surowsze reguły niż obowiązujące obecnie. Natomiast poza nimi nie mogą być podejmowane żadne środki godzące w liberalizacyjne cele CETA; nawet gdy jest to działalność należąca do właściwości samorządu terytorialnego.
((1)) Delikt traktatowy - ingerencje w postanowienia o liberalizacji rynku
Deliktem uzasadniającym domaganie się odszkodowania jest wprowadzenie przez Stronę stanowią środki dyskryminujące przyjęte przez Stronę. Katalog naruszeń generujących odpowiedzialność zawarty został w Artykule 8.10. Nie wiadomo jednak, czy jest to katalog przykładowy czy jednak wyczerpujący (enumeratywny). Patrząc na sformułowanie punktu w lit. f) wydaje się jednak, że są to wyłącznie przykładowe opisy zdarzeń, które mogą uruchomić odpowiedzialność strony traktatu. Wyjaśniono również, że fakt sprzeczności danego środka z prawem krajowym (domyślnie państwa, które dany środek wydało), nie oznacza automatycznie naruszenia postanowień CETA i odpowiedzialności odszkodowawczej państwa.

Zob. ([[http://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:e2e0caa3-4356-11e6-9c64-01aa75ed71a1.0009.02/DOC_13&format=PDF ANNEX 8 – PART 3/3]], str. 199 i nast.)
((2)) Delikt traktatowy - ingerencje w postanowienia o liberalizacji rynku
Deliktem uzasadniającym domaganie się odszkodowania jest wprowadzenie przez Stronę stanowią środki dyskryminujące przyjęte przez Stronę. Katalog naruszeń generujących odpowiedzialność zawarty został w Artykule 8.10. Nie wiadomo jednak, czy jest to katalog przykładowy czy jednak wyczerpujący (enumeratywny). Patrząc na sformułowanie punktu w lit. f) wydaje się jednak, że są to wyłącznie przykładowe opisy zdarzeń, które mogą uruchomić odpowiedzialność strony traktatu. Wyjaśniono również, że fakt sprzeczności danego środka z prawem krajowym (domyślnie państwa, które dany środek wydało), nie oznacza automatycznie naruszenia postanowień CETA i odpowiedzialności odszkodowawczej państwa.

Jednakże w CETA stosuje się odmienną zasadę: co nie jest wyraźnie wyłączone, jest objęte zakresem stosowania. Zatem mamy do czynienia z odwróceniem zasady dotychczas stosowanej w GATS czy innych traktatach.

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że skoro mamy do czynienia z wyjątkiem od zasady stosowania traktatu, to wykładni tego pojęcia należy dokonać w sposób zawężający ([[https://media.arbeiterkammer.at/wien/PDF/Publikationen/Model_clauses_for_the_exclusion_of_public_services.pdf Krajewski2016]], S. 2; por też Art. I:3 (c) GATS; Art. 65(d) Cariforum States Economic Partnership Agreement).
Wyznacznikiem sfery wykonywania władzy publicznej nie będzie sposób prowadzenia działalności. Zatem fakt, że działalność jest wykonywana w formie władczej nie wystarczy do wyłączenia stosowania CETA. Podobnie też nie chodzi o to, czy działalność jest prowadzona w formie spółki czy przy pomocy zakładów budżetowych. Wg definicja tego pojęcia na początku rozdziału 8 CETA chodzi o działalność, która
1) nie jest prowadzona na zasadach komercyjnych ani
1) nie jest prowadzona w warunkach konkurencji z co najmniej jednym podmiotem gospodarczym.
Obie przesłanki powinny być spełnione kumulatywnie (Nettesheim2016, S. 23). Zastrzeżenie obejmuje zatem działalność związaną z wykonywaniem administracji publicznej, wymiaru sprawiedliwości (łącznie z wykonywaniem kar), działalność policyjną i wojskową ([[http://www.boeckler.de/pdf_fof/S-2014-720-1-1.pdf KrajewskiKynast2014]], S. 19).
Dokładniej należy jednak zweryfikować, kiedy mamy do czynienia z działalnością prowadzoną na zasadach komercyjnych. Czy o komercyjnym charakterze możemy powiedzieć już wówczas, gdy świadczona usługa jest odpłatna. W takim wypadku w zasadzie niemal każda działalność samorządu, za którą pobierana jest jakakolwiek opłata, nie mieściłaby się w pojęciu "działalności prowadzonej w związku z wykonywaniem władzy publicznej". Niemal każda usługa użyteczności publicznej jest w jakimś stopniu odpłatna. Inaczej byłoby, gdyby przyjąć, że dla przyjęcia komercyjnego charakteru działalności konieczne jest nastawienia podmiotu na osiąganie zysku. Wówczas zastrzeżenie obejmowałby sferę działalności samorządu o charakterze non profit (por. dyskusja u ([[http://www.boeckler.de/pdf_fof/S-2014-720-1-1.pdf KrajewskiKynast2014]], S. 19). W tam zakresie mieściłaby się działalność instytucji kultury, zdrowia czy związane z edukacją publiczną. Nie mieści się natomiast w tym obszarze komunikacja publiczna (odpłatna), usługi dotyczące dostarczania wody, gazu, prądu.
Wyjaśnienia wymaga również przesłanka działania w warunkach konkurencji z co najmniej jednym podmiotem gospodarczym. Po pierwsze należy ograniczyć się geograficznie do rynku podmiotu (samorządu lokalnego, regionu, państwa), który wprowadza środek ingerujący w uprawnienia wynikające dla przedsiębiorców z CETA. Wydaje się także, że chodzi w zastrzeżeniu wyłącznie o faktycznie istniejącą konkurencją na danym rynku. Samo tylko potencjalne istnienie rynku konkurencyjnego nie powinno być wystarczające dla wykluczenia działalności prowadzonej w związku z wykonywaniem władzy publicznej. Stąd można przyjąć istnienie konkurencji między szkołami publicznymi i niepublicznymi, jeżeli na danym terenie występują obydwa rodzaje. Natomiast brak byłoby konkurencji między szkołami publicznymi i prywatnymi szkołami językowymi, które oferują jedynie kursy uzupełniające, pogłębiające lub z języków nie oferowanych w szkołach publicznych. Podobnie należałoby przyjąć istnienie konkurencji między prywatnymi i publicznymi ośrodkami zdrowia.
Zatem omawiane tutaj wyłączenie spod zakresu stosowania CETA nie obejmie generalnie działalności samorządów. Trafniejszym i lepszym rozwiązaniem byłoby odniesienie się do usług w ogólnym interesie, które z jednej strony są pojęciem prawa europejskiego, mającym oznaczone konotacje i czytelnym (Art. 14 TFUE), a jednocześnie pozwalającym państwom członkowskim na dopasowanie jego treści stosownie do własnych tradycji i doświadczeń.

Powyższa analiza prowadzi do wniosku, że pojęciem prawa krajowego najbardziej zbliżonym do pojęcia „usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym” są na gruncie prawa polskiego „usługi użyteczności publicznej” (Por. Janoś-Kresło/Kłosiński, Problemy regulowania usług interesu ogólnego w Unii Europejskiej, Studia i prace Kolegium Zarządzania i Finansów, Zeszyt Naukowy nr 124, s. 12; Wołowiec/Resko, Dopuszczalność powierzenia przez jednostkę samorządu terytorialnego wykonywania usług publicznych komunalnej spółce prawa handlowego, Finanse Komunalne nr 12/2013, s. 45; [[http://www.zmp.poznan.pl/zwiazekmp/portal/web/uploads/pub/pages/page_3/text_images/OPINIA%20PRAWNA%20prof.%20B.%20Rakoczy,%207%20lipca%202014r..pdf Rakoczy, Opinia prawna]], 2014, s. 5 31.5.2016)). Nie można jednak mówić o pełnej identyczności obydwu pojęć Szydło w: Kowalik-Bańczyk/Szwarc-Kuczer/Wróbel (red.), Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, t. II. Art. 90-222 (2012), Art. 106 pkt. 106.7; Kosiński, Usługi w ogólnym interesie gospodarczym a reguły ochrony konkurencji w Unii Europejskiej, RPEiS 4/2005, s. 143; Radwan-¬Röhrenschef, Przedsiębiorstwa świadczące usługi w ogólnym interesie gospodarczym, PiP 2/1997, s. 73).

Powyższa analiza prowadzi do wniosku, że pojęciem prawa krajowego najbardziej zbliżonym do pojęcia „usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym” są na gruncie prawa polskiego „usługi użyteczności publicznej” (Por. Janoś-Kresło/Kłosiński, Problemy regulowania usług interesu ogólnego w Unii Europejskiej, Studia i prace Kolegium Zarządzania i Finansów, Zeszyt Naukowy nr 124, s. 12; Wołowiec/Resko, Dopuszczalność powierzenia przez jednostkę samorządu terytorialnego wykonywania usług publicznych komunalnej spółce prawa handlowego, Finanse Komunalne nr 12/2013, s. 45; Rakoczy, Opinia prawna, 2014, s. 5 (http://www.zmp.poznan.pl/zwiazekmp/portal/web/uploads/pub/pages/page_3/text_images/OPINIA%20PRAWNA%20prof.%20B.%20Rakoczy,%207%20lipca%202014r..pdf; 31.5.2016)). Nie można jednak mówić o pełnej identyczności obydwu pojęć Szydło w: Kowalik-Bańczyk/Szwarc-Kuczer/Wróbel (red.), Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, t. II. Art. 90-222 (2012), Art. 106 pkt. 106.7; Kosiński, Usługi w ogólnym interesie gospodarczym a reguły ochrony konkurencji w Unii Europejskiej, RPEiS 4/2005, s. 143; Radwan-¬Röhrenschef, Przedsiębiorstwa świadczące usługi w ogólnym interesie gospodarczym, PiP 2/1997, s. 73).

((2)) Punkty styczne między regulacjami CETA a usługami użyteczności publicznej
Artykuł 8.4. ust. 1 obejmuje również środki podejmowane na szczeblu regionalnym i lokalnym.

((2)) Styczne
((2)) Wnioski

Coraz częściej powstają pytania, na ile CETA wpływie na sposób realizacji zadań publicznych przez gminy, a zwłaszcza na procesy rekomunalizacyjne.
((1)) Usługi publiczne
W UE obowiązuje pojęcie usług w ogólnym interesie gospodarczym. Do nich zatem należy się odnieść a następnie wyjaśnić relację tego pojęcia do terminologii zastosowanej w CETA.

((1)) Tło rozważań
Coraz częściej powstają pytania, na ile CETA wływnie na sposób realiaczji zadań publicznych przez gminy, a zwłaszcza na procesy rekomunalizacyjne.
((1)) Usługi użyteczności publicznej w UE i w Polsce

((2)) Usługi użyteczności publicznej a UOIG
Pojęcie „usług w ogólnym interesie gospodarczym” (UOIG) jest pojęciem prawa unijnego ({{pu przepis="art. 3 ust. 3 zd. 2 TUE"}}, art. 14 TFUE, art. 93 TFUE i art. 106 ust. 2 TFUE, Protokół nr 26 do Traktatu Lizbońskiego w sprawie usług świadczonych w interesie ogólnym). Podlega zatem wykładni autonomicznej tzn. wyłącznie według reguł przewidzianych dla prawa unijnego, z pominięciem ewentualnych znaczeń nadawanych temu pojęciu w prawie krajowym (Por. Szydło w: Kowalik-Bańczyk/Szwarc-Kuczer/Wróbel (red.), Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, t. II. Art. 90-222 (2012), Art. 106 pkt. 106.7). Zgodnie z definicją przyjętą przez Komisję pod tym terminem należy rozumieć „sektor działalności gospodarczej, który oferuje usługi w ogólnym interesie publicznym, które nie byłyby świadczone na rynku (lub byłyby świadczone na innych warunkach, jeżeli chodzi o jakość, bezpieczeństwo, przystępność cenową, równe traktowanie czy powszechny dostęp) bez interwencji publicznej” (Przewodnik UOIG, s. 26-27).
Prawo unijne nie wskazuje jednak dokładnie, jakie obszary działalności gospodarczej spełniają powyższe kryteria. W tym zakresie to państwa członkowskie mają swobodę w wypełnianiu pojęcia UOIG odpowiednią treścią (Kociubiński, EPS 8/2011, s. 9; Szydło w: Kowalik-Bańczyk/Szwarc-Kuczer/Wróbel (red.), Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, t. II. Art. 90-222 (2012), Art. 106 pkt. 106.7; wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 15.6.2005, sygn. T 17/02 (Olsen), Zb.Orz. 2005, s. II-2031, pkt 216 i powołane tam wcześniejsze orzecznictwo). Chodzi bowiem o to, aby to państwa członkowskie same określały, jakiego rodzaju usługi uznają za ważne dla interesu publicznego. Harmonizacja czy ujednolicenie tego pojęcia nie byłoby wskazane a nawet możliwe z uwagi na odmienną sytuację geograficzną, społeczną i kulturową poszczególnych członków Unii (art. 1 Protokołu nr 26 w sprawie usług świadczonych w interesie ogólnym). Jednakże dla zapewnienia jednolitej ochrony konkurencji (wszakże poruszamy się w obszarze wyjątku od zasady konkurencji na wspólnym rynku) organy Unii mogą natomiast weryfikować, czy państwo członkowskie nie popełniło oczywistego błędu dokonując kwalifikacji określonej usługi jako UOIG (Komunikat Komisji…, pkt 45-46 (Dz.Urz. Nr C 8 z 11.1.2012 r., s. 4); wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 12.2.2008, sygn. T-289/03 (BUPA), Zb. Orz. 2008, s. II-81, nb. 166-169 i 172; wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 15.6.2005, sygn. T 17/02 (Olsen), Zb.Orz. 2005, s. II-2031, pkt 216 i powołane tam wcześniejsze orzecznictwo). Dalszym ograniczeniem jest obowiązek państw członkowskich wskazania przyczyn, dla których dane państwo uważa, iż konkretna usługa zasługuje na zaliczenie jej do UOIG i wyróżnienie jej spośród innych rodzajów działalności gospodarczej (Wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 12.2.2008, sygn. T-289/03 (BUPA), Zb. Orz. 2008, s. II-81, nb. 172).
Weryfikacja, czy nie doszło do popełnienia błędu, następuje w oparciu o przesłanki unijnej definicji UOIG, na które składają się:
1) usługa rozumiana jako działania o charakterze niematerialnym i czasowym służące bezpośrednio zaspokojeniu potrzeb (Por. Skrzydło-Tefelska w: Miąsik/Półtorak/Wróbel (red.), Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, t. I. Art. 1-89, WKP 2012, Art. 56 pkt 56.4.3.),
1) w interesie ogólnym, co ma miejsce wówczas, gdy celem usługi jest realizacja dobra wspólnego a nie działanie na rzecz wybranych podmiotów lub sektorów gospodarki (Jarecki, Kontrola Państwowa 5/2012, s. 83 z dalszymi wskazaniami.),
1) o charakterze gospodarczym, co ma miejsce wówczas, gdy świadczenie usługi wiąże się z prowadzeniem działalności gospodarczej i to niezależnie od tego, czy ich celem nie będzie osiąganie zysków. Z kolei działalność gospodarcza jest rozumiana szeroko, jako każda działalność polegająca na oferowaniu towarów lub usług na określonym rynku. Wyłączona z niej jest działalność będąca wykonywaniem władztwa państwowego (bezpieczeństwo wew. i zew., wymiar sprawiedliwości, stosunki zagraniczne, szkolnictwo publiczne, obowiązkowe podstawowe ubezpieczenia społeczne itp.) (Jarecki, Kontrola Państwowa 5/2012, s. 84 z dalszymi wskazaniami.).
1) ponadto dla UOIG charakterystyczne jest, że ustala się specyficzne wymagania co do warunków ich świadczenia (Hartung, Zamówienia publiczne a „podmiot wewnętrzny”, Samorząd Terytorialny 5/2008, s. 40).
Powszechnie przyjmuje się, że powyższe kryteria spełniają usługi w zakresie:
- działalności w zakresie tworzenia i zarządzania sieciami telekomunikacyjnymi,
- dostawy wody i energii elektrycznej,
- transportu,
- utrzymania i świadczenia usług pocztowych,
- gospodarki odpadami i utylizacji śmieci (Hartung, Zamówienia publiczne a „podmiot wewnętrzny”, Samorząd Terytorialny 5/2008, s. 40).
((2)) Usługi w ogólnym interesie gospodarczym w Polsce
Na powyższym tle należy zbadać, jakie usługi mogą być uważane za UOIG z prawno-politycznego punktu widzenia.
W polskim systemie prawnym funkcjonują zbliżone pojęcia takie jak: „zadania publiczne służące zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej”, „zadania o charakterze użyteczności publicznej”, „zadania własne jednostek samorządu terytorialnego” (Hartung, Zamówienia publiczne a „podmiot wewnętrzny”, Samorząd Terytorialny 5/2008, s. 39; Kawka, Gospodarcza działalność usługowa w prawie polskim w świetle unijnych swobód przedsiębiorczości i świadczenia usług, 2015, pkt 8.6.; Szydło w: Kowalik-Bańczyk/Szwarc-Kuczer/Wróbel (red.), Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, t. II. Art. 90-222 (2012), Art. 106 pkt. 106.7.). Wzajemne relacje tych pojęć oraz ich stosunek do unijnych „usług w ogólnym interesie gospodarczym” nie są do końca jasne. W orzecznictwie uznano m.in., że zadania własne jednostek samorządu terytorialnego są pojęciem szerszym niż zadania o charakterze użyteczności publicznej (por. wyrok NSA we Wrocławiu z dnia 16.5.2006, sygn. II OSK 288/2006).
Zadania własne jednostek samorządu terytorialnego polegają na zaspokajaniu potrzeb zbiorowych wspólnoty samorządowej (por. art. 7 ust. 1 u.s.g.). Do tej grupy należą również, lecz jej nie wyczerpują, zadania użyteczności publicznej (Szydło, Ustawa o gospodarce komunalnej, Komentarz, 2008, art. 1 pkt 10.). Celem tych ostatnich jest natomiast bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych (art. 1 ust. 2 u.g.k.), określanych także jako usługi użyteczności publicznej (Szydło, Ustawa o gospodarce komunalnej, Komentarz, 2008, art. 1 pkt 3; wyrok NSA we Wrocławiu z dnia 16.5.2006, sygn. II OSK 288/2006: Jagoda w: Dolnicki (red.), Ustawa o samorządzie województwa. Komentarz, 2012, art. 13 uw. 1). Z uwagi na to, że dotyczą one szczególnych i kwalifikowanych potrzeb społeczności muszą być wykonywane w sposób bieżący i nieprzerwany (Szydło, Ustawa o gospodarce komunalnej. Komentarz, 2008, art. 1 pkt 10 in fine). Stąd bezsporne jest, że obejmują one usługi związane z potrzebami bytowymi takie jak zaopatrzenie ludności w wodę, energię elektryczną, gazową i cieplną. Ponadto należy tutaj także utrzymanie dróg i komunikacji, rozwój nauki, zapewnienie oświaty, opieki zdrowotnej i pomocy społecznej oraz realizację różnego rodzaju potrzeb kulturalnych (Uchwała Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12.3.1997 r., sygn. W 8/96 (pkt II.) (Lex nr 28866)).
Gospodarczy charakter usług użyteczności publicznej przejawia się w celu, do jakiego dążą podmioty je realizujące, a mianowicie w zamiarze osiągania zysków, nawet jeżeli zysk ten jest traktowany jako drugoplanowy (Szydło, Ustawa o gospodarce komunalnej. Komentarz, 2008, art. 1 pkt 10. Inaczej Wyrok Sądu Antymonopolowego z dnia 21.11.2001 r., sygn. XVII Ama 5/01 (LEX nr 56472)).
Powyższa analiza prowadzi do wniosku, że pojęciem prawa krajowego najbardziej zbliżonym do pojęcia „usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym” są na gruncie prawa polskiego „usługi użyteczności publicznej” (Por. Janoś-Kresło/Kłosiński, Problemy regulowania usług interesu ogólnego w Unii Europejskiej, Studia i prace Kolegium Zarządzania i Finansów, Zeszyt Naukowy nr 124, s. 12; Wołowiec/Resko, Dopuszczalność powierzenia przez jednostkę samorządu terytorialnego wykonywania usług publicznych komunalnej spółce prawa handlowego, Finanse Komunalne nr 12/2013, s. 45; Rakoczy, Opinia prawna, 2014, s. 5 (http://www.zmp.poznan.pl/zwiazekmp/portal/web/uploads/pub/pages/page_3/text_images/OPINIA%20PRAWNA%20prof.%20B.%20Rakoczy,%207%20lipca%202014r..pdf; 31.5.2016)). Nie można jednak mówić o pełnej identyczności obydwu pojęć Szydło w: Kowalik-Bańczyk/Szwarc-Kuczer/Wróbel (red.), Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, t. II. Art. 90-222 (2012), Art. 106 pkt. 106.7; Kosiński, Usługi w ogólnym interesie gospodarczym a reguły ochrony konkurencji w Unii Europejskiej, RPEiS 4/2005, s. 143; Radwan-¬Röhrenschef, Przedsiębiorstwa świadczące usługi w ogólnym interesie gospodarczym, PiP 2/1997, s. 73).

((3)) Pojęcie działalności prowadzonej w związku z wykonywaniem władzy publicznej
Zgodnie z Artykułem 8.2. ust. 2 (b) CETA zasady dotyczące ustanawianie inwestycji (sekcja B - Artykuł 8.4. i nast. ) oraz niedyskryminującego traktowania (sekcja C - Artykuł 8.6. i nast.) nie dotyczą środków podejmowanych przez strony traktatu w zakresie działalności prowadzonej w związku z wykonywaniem władzy publicznej. W tym obszarze działalności strony mogą zatem podejmować działania, których skutkiem może być ograniczenie przedsiębiorcom dostępu do rynku lub traktowanie ich w sposób odmienny niż podmioty krajowe. Nie do końca jednak powoduje to wyłączenie działalności użyteczności publicznej samorządów spod stosowania CETA.
((3)) Podobne klauzule w innych umowach handlowych
Zob. Krajewski2011b, pkt III
Samorządy powinny zatem zwrócić uwagę na zastrzeżenie dokonane przez UE na rzecz usług użyteczności publicznej ("public utilties") w [[http://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:e2e0caa3-4356-11e6-9c64-01aa75ed71a1.0009.02/DOC_14&format=PDF załączniku II do CETA]] zawierającym zastrzeżenia poszczególnych stron traktatu. Jednakże sposób sformułowania tego zastrzeżenia i jego zakres nie powodują całkowitego wyłączenia stosowania CETA wobec samorządów.

Zgodnie z Artykułem 8.2. ust. 2 (b) CETA zasady dotyczące ustanawianie inwestycji (sekcja B - Artykuł 8.4. i nast. ) oraz niedyskryminującego traktowania (sekcja C - Artykuł 8.6. i nast.) nie dotyczą środków podejmowanych przez strony traktatu w zakresie działalności prowadzonej w związku z wykonywaniem władzy publicznej. W tym obszarze działalności strony mogą zatem podejmować działania, których skutkiem może być ograniczenie przedsiębiorcom dostępu do rynku lub traktowanie ich w sposób odmienny niż podmioty krajowe. Nie do końca jednak powoduje to wyłączenie działalności użyteczności publicznej samorządów spod stosowania CETA.
Samorządy powinny zatem zwrócić uwagę na zastrzeżenie dokonane przez UE na rzecz usług użyteczności publicznej ("public utilties") w załączniku II CETA zawierającym zastrzeżenia poszczególnych stron traktatu. [[http://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:e2e0caa3-4356-11e6-9c64-01aa75ed71a1.0009.02/DOC_14&format=PDF Annex 9]]).

Alle Kategorien:
Baza informacji o EUWT
Komentarze nt. EUWT
Bibliografia EUWT
Orzecznictwo dotyczące EUWT
Prawo o EUWT
E U W T Zagadnienia Ogolne
E U W T Zagadnienia Prakt...
Gospodarka Komunalna
Gospodarka Przestrzenna
Miedzynarodowe Prawo Admi...
Zwiazek Celowy

Protokół zmian strony CETAUslugiUzytecznosciPublicznej

Wersja [21269]

Dodane:

Usunięte:

Wersja [21254]

Dodane:

Usunięte:

Wersja [21253]

Dodane:

Usunięte:

Wersja [21252]

Dodane:

Wersja [21251]

Dodane:

Usunięte:

Wersja [21250]

Dodane:

Usunięte:

Wersja [21249]

Dodane:

Usunięte:

Wersja [21247]

Dodane:

Usunięte:

Wersja [21246]

Dodane:

Usunięte:

Wersja [21245]

Dodane:

Usunięte:

Wersja [21244]

Dodane:

Usunięte:

Wersja [21243]

Dodane:

Usunięte:

Wersja [21242]

Dodane:

Usunięte:

Wersja [21238]

Dodane:

Wersja [21237]

Dodane:

Usunięte:

Wersja [21236]

Dodane:

Usunięte:

Wersja [21235]

Dodane:

Usunięte:

Wersja [21234]

Dodane:

Usunięte:

Wersja [21233]

Dodane:

Wersja [21232]

Dodane:

Usunięte:

Wersja [21231]