Likwidacja granic w regionach przygranicznych - Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) jako instrument współpracy terytorialnej jednostek samorządu terytorialnego w Europie

CETA

Comprehensive Economic and Trade Agreement between Canada, of the one part, and the European Union [and Its Member States] of the other part

A. Czym jest CETA
Komisja Europejska zakończyła negocjacje treści umowy handlowej z Kanadą (CETA - Comprehensive Economic and Trade Agreement between Canada, of the one part, and the European Union [and Its Member States] of the other part). W lipcu opublikowane zostały tłumaczenia CETA na wszystkie języki urzędowe Unii (COM(2016), 444 final). Celem umowy jest zniesienie barier w pozostałych jeszcze wzajemnych relacjach handlowych. Poza zniesieniem opłat celnych, umowa zakłada likwidację ograniczeń w dostępie do zamówień publicznych w UE i w Kanadzie a także otwarcie rynku usług i stworzenie stabilnych warunków dla inwestycji oraz system ich ochrony.
CETA nie generuje innych, większych uprawnień dla przedsiębiorców z Kanady, niż już teraz przysługujące przedsiębiorcom wewnątrz Unii na mocy TFUE i postanowień (no. konstytucyjnych) o równym traktowaniu. Zrównuje ich więc z krajowymi przedsiębiorcami, likwiduje bariery dla działalności gospodarczej tak, jak TFUE likwiduje ograniczenia w dostępie do rynku państw członkowskich dla przedsiębiorców z innych krajów UE (por. Artykuł 8.6. CETA).
Dyskusja o CETA odbywa się głównie na płaszczyźnie politycznej i ekonomicznej. Analizowane są skutki związania się przez kraje członkowskie umową handlową z Kanadą oraz konsekwencje dla gospodarek obydwu stron traktatu. Mniejsze zainteresowanie traktatem CETA wykazują prawnicy, choć niesłusznie. Ustalenie, czy CETA ma charakter umowy mieszanej, którą powinny ratyfikować także – obok UE – jej państwa członkowskie, nie ba bynajmniej wyłącznie akademickiego charakteru. Tą kwestię rozstrzygnie najprawdopodobniej Trybunał Sprawiedliwości UE, do którego Komisja złożyła w lipcu ubiegłego roku wniosek o ustalenie charakteru prawnego podobnej umowy handlowej z Singapurem (sygn. A-2/15).

B. Stosowanie CETA
Z Artykułu 30.6. ust. 1 umowy wynika, że nie jest dopuszczalne bezpośrednie powoływanie się na nią w krajowych systemach prawnych Stron. Oznacza to, że na CETA nie można się powołać w postępowaniu przed sądami krajowymi ani wywodzić bezpośrednio z CETA żadnych roszczeń przed tymi sądami. Jednakże otwarte jest pole do zastosowania CETA w relacjach inwestor - strona traktatu. W sporach prowadzonych przed Trybunałem Arbitrażowym inwestor może skierować do Trybunału skargę w sprawie naruszenia przez drugą Stronę obowiązku wynikającego z określonych postanowień sekcji C lub sekcji D (Artykuł 8.18 ust. 1 CETA). Zatem wprawdzie CETA nie tworzy prawa bezpośrednio skutecznego w porządku prawnym poszczególnych państw członkowskich, ale daje inwestorom podstawę do zgłaszania roszczeń przeciwko stronom, które dopuszczają się "deliktu traktatowego".
Skutkiem roszczeń jest wyłącznie odszkodowanie. Ządanie strony nie może bowiem prowadzić do zakwestionowania ważności środka ustanowionego przez stronę (por. Artykuł 8.39 ust. 1 . Zatem na mocy CETA inwestor nie może żądać stwierdzenia nieważności lub uchylenia aktu normatywnego, który spowodował "delikt traktatowy". Nie może także żądać odszkodowania przewyższającego szkodę (punitive damages - w tłumaczeniu CETA na j. polski: odszkodowania karnego, Artykuł 8.39. ust. 4 CETA).

C. Delikt traktatowy
Deliktem uzasadniającym domaganie się odszkodowania jest wprowadzenie przez Stronę
Zgodnie z Artykułem 8.9. ust. 2 nie stanowią deliktu takie środki, które polegają na zmianie przepisów w sposób mający niekorzystny wpływ na inwestycję lub niezgodny z oczekiwaniami inwestora, w tym jego oczekiwaniami dotyczącymi zysków.

D. CETA a realizacja zadań publicznych przez samorządy
Mało widocznym w dyskusji nad przyjęciem CETA jest wątek wpływu zapisów o ochronie inwestycji na gospodarkę komunalną. Wydaje się bowiem, że dla samorządów CETA wcale nie musi być ambiwalentna. Zwraca się bowiem uwagę, że traktat sformułowany jest w ten sposób, iż jego zakresem zastosowania objęte są wszelkie obszary aktywności, które nie zostały wyraźnie wyłączone na mocy szczególnych jego postanowień. Zatem, co do zasady CETA znajduje zastosowanie, chyba że mamy do czynienia z wyraźnie wyartykułowanym wyjątkiem. Nie jest więc z góry wykluczone, iż zasady wolnego handlu przyjęte w CETA będą również – choćby tylko w pewnej mierze – mogły dotyczyć usług realizowanych przez samorządy jako usługi użyteczności publicznej.
Styczne pomiędzy CETA a mogą się pojawić zwłaszcza w następujących obszarach:

E. Wyłączenia
Nie wiadomo bowiem, dlaczego zdecydowano się na użycie – w katalogu wyłączeń stosowania Art. 8 – nie do końca jasnego pojęcia „activities carried out in the exercise of governmental authority” zamiast uznanego i przyjęte w UE „services in general economic interest” (Art. 14 TFUE). Także dokonane przez UE w załączniku II zastrzeżenia są uważane za niedokładne i budzące uzasadnione wątpliwości. Pozostawiono pole do stosowania reguł dotyczących dostępu do rynku i o równym traktowaniu również wobec usług w ogólnym interesie gospodarczym, za które w Polsce są z reguły uważane usługi użyteczności publicznej. Może to (choć nie musi) otwierać drogę do kwestionowania decyzji samorządów o wprowadzeniu monopolu na wykonywanie działalności użyteczności publicznej pod kątem ochrony inwestycji, udzielenie praw wyłącznych albo subsydiowanie określonej działalności związanej z wykonywaniem zadania publicznego.

F. Konkluzja
CETA zatem nie jest zupełnie bez znaczenia dla samorządów. Z drugiej strony nie można także demonizować jej postanowień. Warto jednak, aby samorządy miały świadomość, że umowa CETA może mieć wpływ na ich aktywność w sferze gospodarki komunalnej.

---

G. Opinie:
Za granicą sporządzone zostały liczne opinie prawne dotyczące charakteru prawnego i skutków wprowadzenia CETA.
W Niemczech najbardziej znane są następuące opinie:

• Franz C. Mayer, Stellt das geplante Freihandelsabkommen der EU mit Kanada (Comprehensive Economic and Trade Agreement, CETA) ein gemischtes Abkommen dar? Rechtsgutachten für das Bundesministerium für Wirtschaft und Energie, 2014 (online);
• Martin Nettesheim, Die Auswirkungen von CETA auf den politischen Gestaltungsspielraum von Ländern und Gemeinden. Gutachten im Auftrag des Staatsministeriums des Landes Baden-Württemberg, 2016 (online);
• Markus Krajewski/Britta Kynast, Auswirkungen des Transatlantischen Handels- und Investitionsabkommens (TTIP) auf den Rechtsrahmen für öffentliche Dienstleistungen in Europa, 2014 (online);
• Markus Krajewski, Public services in the Draft Canada-European Union Economic and Trade Agreement (CETA), 2014 (online),
• Stephan Schill, Auswirkungen der Bestimmungen zum Investitionsschutz und zu den Investor‐Staat‐Schiedsverfahren im Entwurf des Freihandelsabkommens zwischen der EU und Kanada (CETA) auf den Handlungsspielraum des Gesetzgebers (Kurzgutachten), (online)
• Andreas Fischer-Lescano/Johan Horst, Europa‐ und verfassungsrechtliche Vorgaben für das Comprehensive Economic and Trade Agreement der EU und Kanada (CETA), 2014 (online),
• Andreas Kerkemeyer, Europarechtliche Bedenken gegen das CETA-Abkommen; Kritische Justiz Jahrgang 48 (2015), Heft 3, Seite 264 - 274, DOI: 10.5771/0023-4834-2015-3-264 (niedostępny online),
• Rahel Aichele/Gabriel Felbermayr, CETA: Welche Effekte hat das EU-Kanada-Freihandelsabkommen auf Deutschland?, 2014 (online),
• Thomas Fritz, Analyse und Bewertung des EU-Kanada Freihandelsabkommens CETA, 2015, (online).

---

CategoryPrawoEuropejskie