Wiki source for RoszczenieOdszkodowawczeArt471KC
====Roszczenie odszkodowawcze z art. 471 KC====
==roszczenie odszkodowawcze za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania==
((1)) Przesłanki
Zgodnie z ogólnymi regułami roszczeń odszkodowawczych przesłankami roszczenia z {{pu przepis="art. 471 KC"}} są:
1) [[SzkodaCywilnoprawna szkoda]],
1) zdarzenie powodujące szkodę i
1) [[ZwiazekPrzyczynowoSkutkowy związek przyczynowo-skutkowy]] pomiędzy szkodą a zdarzeniem powodującym szkodę.
((1)) Szkoda
W przypadku {{pu przepis="art. 471 KC"}} pojęcie szkody ogranicza się do szkody majątkowej. Nie jest więc możliwe uzyskanie zadośćuczynienia za krzywdę doznaną niewykonaniem albo nieodpowiednim wykonaniem zobowiązania.
((1)) Zdarzenie rodzące odpowiedzialność na podstawie {{pu przepis="art. 471 KC"}}
{{pu przepis="Art. 471 KC"}} określa, iż [[ZdarzenieCywilnoprawne zdarzeniem]] powodującym szkodę ma być naruszenie zobowiązania, które ustawa określa jako "niewykonanie albo nienależyte wykonanie zobowiązania". Ponadto dłużnik powinien być odpowiedzialny za niewykonanie albo nienależyte wykonanie zobowiązania.
((2)) Zobowiązanie
Wierzyciela i dłużnika powinno łączyć zobowiązanie. Nie ma znaczenia, czy jest to zobowiązanie wynikające z czynności prawnych czy też z innych zdarzeń (czynów niedozwolonych, bezpodstawnego wzbogacenia, prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia itp).
Oznacza to, iż nie jest możliwe dochodzenie odszkodowania z {{pu przepis="art. 471 KC"}}, gdy w chwili zdarzenia stron nie łączyło już zobowiązanie. W takim wypadku dopuszczalne są roszczenia z czynów niedozwolonych. Należy więc - o ile zachodzą ku temu przesłanki - sprawdzić, czy zobowiązanie zostało skutecznie zaciągnięte oraz czy nie zaszły przyczyny powodujące ustanie więzi zobowiązaniowej.
((3)) powstanie zobowiązania
Zobowiązanie może powstać na skutek umowy albo może wynikać ze zdarzenia nie będącego umową (czynu niedozwolonego, bezpodstawnego wzbogacenia itp). Stąd też błędne jest m.zd. określanie {{pu przepis="art. 471 KC"}} jako podstawy odpowiedzialności kontraktowej (Gawlik w: KidybaKomentarzKCTomIII, 2010, art. 471 uw. 4; Popiołek w: PietrzykowskiKomentarzKC, 2005, art. 471 nb. 1; Wiśniewski w: BieniekKomentarzKC, 2006, art. 471 uw. 2; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 9.7.2009 r., V ACa 245/09 (LEX nr 551987); pośrednio Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 4.8.2005, III CK 701/04 (LEX nr 371489).)
((3)) brak wygaśnięcia zobowiązania
W drugim wypadku chodzi przede wszystkim o wszelkie okoliczności powodujące wygaśnięcie zobowiązania. Okoliczności te zostały przedstawione w osobnym dokumencie: SchematWygasniecieRoszczenia.
((2)) Naruszenie zobowiązania
Zbiorowe pojęcie naruszenia zobowiązania obejmuje niewykonanie zobowiązania oraz nienależyte wykonanie zobowiązania przez dłużnika. W {{pu przepis="art. 471 KC"}} chodzi więc w szczególny sposób o naruszenie obowiązku świadczenia w ogóle i obowiązku należytego świadczenia.
((3)) niewykonanie zobowiązania
Niewykonanie zobowiązania zachodzi wówczas, gdy w zachowaniu się dłużnika nie występuje nic, co by odpowiadało spełnieniu [[Swiadczenie świadczenia]]. O charakterze wykonania zobowiązania zob. więcej w WykonanieZobowiazania.
((3)) nienależyte wykonanie zobowiązania
Nienależyte wykonanie zobowiązania ma miejsce wówczas, gdy zachowanie się dłużnika zmierzało do spełnienia [[Swiadczenie świadczenia]], a nawet dłużnik według własnej oceny spełnił świadczenie, jednakże osiągnięty przez niego wynik odbiega pod określonymi względami od tego, na czym miało polegać prawidłowo spełnione świadczenie ([[WyrokSNIIICZP8601 wyrok SN z dnia 15.2.2002 r., III CZP 86/01, OSNC z 2002 r. Nr 11, poz. 132]]). Innymi słowy: wykonanie świadczenia to polega na zachowaniu się dłużnika zgodnie z treścią zobowiązania oraz w sposób czyniący zadość interesom wierzyciela. Nienależyte wykonanie zachodzi wówczas, gdy dłużnik zachowuje się niezgodnie z treścią zobowiązania lub jego zachowanie wprawdzie odpowiada treści zobowiązania, ale nie prowadzi do zaspokojenia wierzytelności.
Szczególną formą nienależytego wykonania zobowiązania jest [[ZwlokaDluznika zwłoka dłużnika]]. {{pu przepis="Art. 471 KC"}} stosuje się jednak w zakresie nieuregulowanym {{pu przepis="art. 480 § 3 KC"}}.
W związku z powyższym pojawia się pytanie, jak powinno wyglądać należycie spełnione świadczenie. Odpowiedzi na to pytanie należy poszukiwać w {{pu przepis="art. 354 KC"}}. Stwierdza on, że obowiązkiem dłużnika jest takie zachowanie, które odpowiada:
- treści zobowiązania,
- społeczno-gospodarczemu celowi zobowiązania,
- zasadom współżycia społecznego,
- ustalonym zwyczajom, jeżeli takowe w ogóle istnieją.
((2)) Odpowiedzialność dłużnika
Odpowiedzialność dłużnika z {{pu przepis="art. 471 KC"}} jest dla niego z tego powodu już niekorzystna, iż przepis ten przewiduje odwrócenie ciężaru dowodu. Domniemywać należy więc, iż niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy nastąpiło z przyczyn leżących po stronie dłużnika.
((3)) rozkład ciężaru dowodu
W razie nienależytego wykonania umowy ciężar dowodu braku okoliczności zwalniających od odpowiedzialności spoczywa na dłużniku (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2008 r., III CSK 211/08 (LEX nr 484728)).
((3)) okoliczności, za które dłużnik odpowiada
W związku z tym dla dłużnika decydujące jest, za jakie okoliczności ponosi on odpowiedzialność. Skrótowo wskazać należy, iż dłużnik odpowiada:
1) za niezachowanie należytej staranności ({{pu przepis="art. 472 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 355 § 2 KC"}});
1) za okoliczności, za które przejął odpowiedzialność na mocy umowy ({{pu przepis="art. 472 KC"}} i {{pu przepis="art. 473 KC"}});
1) za inne okoliczności, za które dłużnik odpowiada z mocy ustawy (np. wg {{pu przepis="art. 474 KC"}} dłużnik odpowiada za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonywa, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza).
//Miejsce na bezprawność jest zapewne w razie odpowiedzialności za niezachowanie należytej staranności. Z uwagi na usadowienie {{pu przepis="art. 472 KC"}} teza o oparciu odpowiedzialności z {{pu przepis="art. 471 KC"}} o zasadę winy jest uzasadniona. Mówi się więcej o tym, że w {{pu przepis="art. 471 KC"}} chodzi o bezprawność względną (nt. zob. więcej Safjan w: Popiołek/Ogiegło/Szpunar, RozprawyPrawnicze, 2005 oraz Szpunar, Odpowiedzialność podmiotu prywatnego z tytułu naruszenia prawa wspólnotowego, 2008)//
((1)) Przedawnienie roszczenia z {{pu przepis="art. 471 KC"}}
Przepisy szczególne mogą określać terminy przedawnień obowiązujące także dla roszczenia z {{pu przepis="art. 471 KC"}}. Do takich przepisów zalicza się np.:
- {{pu przepis="art. 803 § 1 KC"}} (wyrok SN z dnia 24 lipca 2008 r., sygn. akt: IV CSK 86/08 (LEX nr 450149)),
- {{pu przepis="art. 731 KC"}}.
W pozostałych wypadkach roszczenie przedawnia się wg zasad ogólnych określonych, czyli po upływie terminów wynikających z {{pu przepis="art. 118 KC"}}.
Wymagalność i przedawnienie roszczenia odszkodowawczego, dochodzonego na podstawie {{pu przepis="art. 471 KC"}}, ustalane są przy zastosowaniu reguł określonych w {{pu przepis="art. 455 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 120 § 1 zd. 1 KC"}} (wyrok SN z dnia 29 listopada 1999 r., sygn. akt: III CKN 474/98 (LEX nr 142585)).
((1)) Odszkodowanie
Sąd Najwyższy rozstrzygnął w [[WyrokSNIIICZP3909 wyroku z dnia 25.6.2009, sygn. akt: III CZP 39/09]], iż w razie niewykonania zobowiązania wierzyciel, który nie odstąpił od umowy może dochodzić naprawienia szkody na zasadach ogólnych, a należne mu odszkodowanie **nie jest ograniczone** do wartości zadatku lub jego podwójnej wysokości.
((1)) Zbieg odpowiedzialności z {{pu przepis="art. 471 KC"}} z odpowiedzialnością deliktową
{{pu przepis="Art. 443 KC"}} wyraźnie wskazuje na możliwość jednoczesnego spełnienia przesłanek z {{pu przepis="art. 471 KC"}} i przesłanek odpowiedzialności deliktowej. Pozwala jednocześnie na wybór roszczenia.
((1)) Zbieg odpowiedzialności z {{pu przepis="art. 471 KC"}} z rękojmią
SN stwierdził, że roszczenia te są niezależne. W wyroku z dnia 30.8.2006, sygn. akt: II CSK 89/2006) stwierdził bowiem wyraźnie, że "naprawienia szkody doznanej z powodu wady rzeczy nabytej można żądać na zasadach ogólnych ({{pu przepis="art. 471 KC"}}), niezależnie od podstaw odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady rzeczy sprzedanej." Skutkiem tego nawet utrata uprawnień z tytułu rękojmi za wady prawne w następstwie upływu terminu przewidzianego w art. 576 § 1 KC **nie powoduje** utraty roszczenia odszkodowawczego. Powinno to zatem dotyczyć także kosztów wykonania zastępczego.
Dotyczy zatem nie tylko zbiegu z {{pu przepis="art. 556 KC"}} ale także w przypadku umowy o dzieło ({{pu przepis="art. 638 KC"}}).
----
CategoryRoszczeniaOdszkodowawcze
==roszczenie odszkodowawcze za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania==
((1)) Przesłanki
Zgodnie z ogólnymi regułami roszczeń odszkodowawczych przesłankami roszczenia z {{pu przepis="art. 471 KC"}} są:
1) [[SzkodaCywilnoprawna szkoda]],
1) zdarzenie powodujące szkodę i
1) [[ZwiazekPrzyczynowoSkutkowy związek przyczynowo-skutkowy]] pomiędzy szkodą a zdarzeniem powodującym szkodę.
((1)) Szkoda
W przypadku {{pu przepis="art. 471 KC"}} pojęcie szkody ogranicza się do szkody majątkowej. Nie jest więc możliwe uzyskanie zadośćuczynienia za krzywdę doznaną niewykonaniem albo nieodpowiednim wykonaniem zobowiązania.
((1)) Zdarzenie rodzące odpowiedzialność na podstawie {{pu przepis="art. 471 KC"}}
{{pu przepis="Art. 471 KC"}} określa, iż [[ZdarzenieCywilnoprawne zdarzeniem]] powodującym szkodę ma być naruszenie zobowiązania, które ustawa określa jako "niewykonanie albo nienależyte wykonanie zobowiązania". Ponadto dłużnik powinien być odpowiedzialny za niewykonanie albo nienależyte wykonanie zobowiązania.
((2)) Zobowiązanie
Wierzyciela i dłużnika powinno łączyć zobowiązanie. Nie ma znaczenia, czy jest to zobowiązanie wynikające z czynności prawnych czy też z innych zdarzeń (czynów niedozwolonych, bezpodstawnego wzbogacenia, prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia itp).
Oznacza to, iż nie jest możliwe dochodzenie odszkodowania z {{pu przepis="art. 471 KC"}}, gdy w chwili zdarzenia stron nie łączyło już zobowiązanie. W takim wypadku dopuszczalne są roszczenia z czynów niedozwolonych. Należy więc - o ile zachodzą ku temu przesłanki - sprawdzić, czy zobowiązanie zostało skutecznie zaciągnięte oraz czy nie zaszły przyczyny powodujące ustanie więzi zobowiązaniowej.
((3)) powstanie zobowiązania
Zobowiązanie może powstać na skutek umowy albo może wynikać ze zdarzenia nie będącego umową (czynu niedozwolonego, bezpodstawnego wzbogacenia itp). Stąd też błędne jest m.zd. określanie {{pu przepis="art. 471 KC"}} jako podstawy odpowiedzialności kontraktowej (Gawlik w: KidybaKomentarzKCTomIII, 2010, art. 471 uw. 4; Popiołek w: PietrzykowskiKomentarzKC, 2005, art. 471 nb. 1; Wiśniewski w: BieniekKomentarzKC, 2006, art. 471 uw. 2; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 9.7.2009 r., V ACa 245/09 (LEX nr 551987); pośrednio Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 4.8.2005, III CK 701/04 (LEX nr 371489).)
((3)) brak wygaśnięcia zobowiązania
W drugim wypadku chodzi przede wszystkim o wszelkie okoliczności powodujące wygaśnięcie zobowiązania. Okoliczności te zostały przedstawione w osobnym dokumencie: SchematWygasniecieRoszczenia.
((2)) Naruszenie zobowiązania
Zbiorowe pojęcie naruszenia zobowiązania obejmuje niewykonanie zobowiązania oraz nienależyte wykonanie zobowiązania przez dłużnika. W {{pu przepis="art. 471 KC"}} chodzi więc w szczególny sposób o naruszenie obowiązku świadczenia w ogóle i obowiązku należytego świadczenia.
((3)) niewykonanie zobowiązania
Niewykonanie zobowiązania zachodzi wówczas, gdy w zachowaniu się dłużnika nie występuje nic, co by odpowiadało spełnieniu [[Swiadczenie świadczenia]]. O charakterze wykonania zobowiązania zob. więcej w WykonanieZobowiazania.
((3)) nienależyte wykonanie zobowiązania
Nienależyte wykonanie zobowiązania ma miejsce wówczas, gdy zachowanie się dłużnika zmierzało do spełnienia [[Swiadczenie świadczenia]], a nawet dłużnik według własnej oceny spełnił świadczenie, jednakże osiągnięty przez niego wynik odbiega pod określonymi względami od tego, na czym miało polegać prawidłowo spełnione świadczenie ([[WyrokSNIIICZP8601 wyrok SN z dnia 15.2.2002 r., III CZP 86/01, OSNC z 2002 r. Nr 11, poz. 132]]). Innymi słowy: wykonanie świadczenia to polega na zachowaniu się dłużnika zgodnie z treścią zobowiązania oraz w sposób czyniący zadość interesom wierzyciela. Nienależyte wykonanie zachodzi wówczas, gdy dłużnik zachowuje się niezgodnie z treścią zobowiązania lub jego zachowanie wprawdzie odpowiada treści zobowiązania, ale nie prowadzi do zaspokojenia wierzytelności.
Szczególną formą nienależytego wykonania zobowiązania jest [[ZwlokaDluznika zwłoka dłużnika]]. {{pu przepis="Art. 471 KC"}} stosuje się jednak w zakresie nieuregulowanym {{pu przepis="art. 480 § 3 KC"}}.
W związku z powyższym pojawia się pytanie, jak powinno wyglądać należycie spełnione świadczenie. Odpowiedzi na to pytanie należy poszukiwać w {{pu przepis="art. 354 KC"}}. Stwierdza on, że obowiązkiem dłużnika jest takie zachowanie, które odpowiada:
- treści zobowiązania,
- społeczno-gospodarczemu celowi zobowiązania,
- zasadom współżycia społecznego,
- ustalonym zwyczajom, jeżeli takowe w ogóle istnieją.
((2)) Odpowiedzialność dłużnika
Odpowiedzialność dłużnika z {{pu przepis="art. 471 KC"}} jest dla niego z tego powodu już niekorzystna, iż przepis ten przewiduje odwrócenie ciężaru dowodu. Domniemywać należy więc, iż niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy nastąpiło z przyczyn leżących po stronie dłużnika.
((3)) rozkład ciężaru dowodu
W razie nienależytego wykonania umowy ciężar dowodu braku okoliczności zwalniających od odpowiedzialności spoczywa na dłużniku (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2008 r., III CSK 211/08 (LEX nr 484728)).
((3)) okoliczności, za które dłużnik odpowiada
W związku z tym dla dłużnika decydujące jest, za jakie okoliczności ponosi on odpowiedzialność. Skrótowo wskazać należy, iż dłużnik odpowiada:
1) za niezachowanie należytej staranności ({{pu przepis="art. 472 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 355 § 2 KC"}});
1) za okoliczności, za które przejął odpowiedzialność na mocy umowy ({{pu przepis="art. 472 KC"}} i {{pu przepis="art. 473 KC"}});
1) za inne okoliczności, za które dłużnik odpowiada z mocy ustawy (np. wg {{pu przepis="art. 474 KC"}} dłużnik odpowiada za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonywa, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza).
//Miejsce na bezprawność jest zapewne w razie odpowiedzialności za niezachowanie należytej staranności. Z uwagi na usadowienie {{pu przepis="art. 472 KC"}} teza o oparciu odpowiedzialności z {{pu przepis="art. 471 KC"}} o zasadę winy jest uzasadniona. Mówi się więcej o tym, że w {{pu przepis="art. 471 KC"}} chodzi o bezprawność względną (nt. zob. więcej Safjan w: Popiołek/Ogiegło/Szpunar, RozprawyPrawnicze, 2005 oraz Szpunar, Odpowiedzialność podmiotu prywatnego z tytułu naruszenia prawa wspólnotowego, 2008)//
((1)) Przedawnienie roszczenia z {{pu przepis="art. 471 KC"}}
Przepisy szczególne mogą określać terminy przedawnień obowiązujące także dla roszczenia z {{pu przepis="art. 471 KC"}}. Do takich przepisów zalicza się np.:
- {{pu przepis="art. 803 § 1 KC"}} (wyrok SN z dnia 24 lipca 2008 r., sygn. akt: IV CSK 86/08 (LEX nr 450149)),
- {{pu przepis="art. 731 KC"}}.
W pozostałych wypadkach roszczenie przedawnia się wg zasad ogólnych określonych, czyli po upływie terminów wynikających z {{pu przepis="art. 118 KC"}}.
Wymagalność i przedawnienie roszczenia odszkodowawczego, dochodzonego na podstawie {{pu przepis="art. 471 KC"}}, ustalane są przy zastosowaniu reguł określonych w {{pu przepis="art. 455 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 120 § 1 zd. 1 KC"}} (wyrok SN z dnia 29 listopada 1999 r., sygn. akt: III CKN 474/98 (LEX nr 142585)).
((1)) Odszkodowanie
Sąd Najwyższy rozstrzygnął w [[WyrokSNIIICZP3909 wyroku z dnia 25.6.2009, sygn. akt: III CZP 39/09]], iż w razie niewykonania zobowiązania wierzyciel, który nie odstąpił od umowy może dochodzić naprawienia szkody na zasadach ogólnych, a należne mu odszkodowanie **nie jest ograniczone** do wartości zadatku lub jego podwójnej wysokości.
((1)) Zbieg odpowiedzialności z {{pu przepis="art. 471 KC"}} z odpowiedzialnością deliktową
{{pu przepis="Art. 443 KC"}} wyraźnie wskazuje na możliwość jednoczesnego spełnienia przesłanek z {{pu przepis="art. 471 KC"}} i przesłanek odpowiedzialności deliktowej. Pozwala jednocześnie na wybór roszczenia.
((1)) Zbieg odpowiedzialności z {{pu przepis="art. 471 KC"}} z rękojmią
SN stwierdził, że roszczenia te są niezależne. W wyroku z dnia 30.8.2006, sygn. akt: II CSK 89/2006) stwierdził bowiem wyraźnie, że "naprawienia szkody doznanej z powodu wady rzeczy nabytej można żądać na zasadach ogólnych ({{pu przepis="art. 471 KC"}}), niezależnie od podstaw odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady rzeczy sprzedanej." Skutkiem tego nawet utrata uprawnień z tytułu rękojmi za wady prawne w następstwie upływu terminu przewidzianego w art. 576 § 1 KC **nie powoduje** utraty roszczenia odszkodowawczego. Powinno to zatem dotyczyć także kosztów wykonania zastępczego.
Dotyczy zatem nie tylko zbiegu z {{pu przepis="art. 556 KC"}} ale także w przypadku umowy o dzieło ({{pu przepis="art. 638 KC"}}).
----
CategoryRoszczeniaOdszkodowawcze
