====Prawo wyłączności w ustawie o publicznym transporcie zbiorowym====
==rozważania a propos art. 20 UPTZ==

((1)) Uwagi ogólne
{{pu przepis="Art. 20 UPTZ"}} wyłącza możliwość przyznania prawa wyłączonego operatorowi. Rozwiązanie to powoduje niemałe perturbacje w realizacji publicznego transportu zbiorowego w Polsce. Polski ustawodawca uzasadnił swoją decyzję dość lakonicznie charakterem tego prawa oraz wiążącym się z przyznaniem tego prawa ograniczeniem dostępności obsługi danej linii ([[http://orka.sejm.gov.pl/Druki6ka.nsf/0/BB798E6801896D5AC12576FE003F5FE8/$file/2916.pdf uzasadnienie projektu ustawy]], str. 18).

((1)) Pojęcie prawa wyłączności
Prawo wyłączne miało być - wg ustawodawcy europejskiego - formą wyrównania dla przedsiębiorcy konieczności obsługiwania linii lub sieci niedochodowych (zob. punkty 5, 9 części wstępnej rozporządzenia 1370/2007). Prawa wyłączne są prawami dającymi podmiotowi świadczącemu usługi publiczne możliwość świadczenia niektórych usług publicznych w zakresie transportu pasażerskiego na danej trasie, w danej sieci lub na danym obszarze z wyłączeniem innych takich podmiotów świadczących usługi (art. 2 lit. f) [[http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2007:315:0001:0013:PL:PDF rozp. 1370/2007]]).

((1)) Powody wyłączenia prawa ekskluzywnego
Dokonując wyłączenia tej formy możliwości podniesienia dochodowości przejazdów na przedsiębiorcy świadczącego usługi publiczne, polski ustawodawca ograniczył możliwości wyrównania za realizowanie przewozów na liniach niedochodowych do rekompensaty finansowej w rozumieniu {{pu przepis="art. 50 UPTZ"}} (o historii prawa wyłącznego w projekcie ustawy zob. więcej KlatkaKomunikacjaPubliczna2010, str. 28-29). Tym samym ustawodawca jako jedyny chyba w Europie wprowadził całkowicie wolny rynek na liniach i sieciach komunikacyjnych. Na pewno mogłoby to przysłużyć się klientom, w szczególności gdyby konkurencja na liniach powodowała podniesienie jakości usług. Jednakże trzeba pamiętać także o tym, że w ten sposób przewoźnicy zniechęcają się do prowadzenia przewozów na liniach deficytowych a skutkiem tego odcinają część społeczeństwa (np. z małych miejscowości) od możliwości skorzystania z publicznego transportu zbiorowego. Likwidacja linii deficytowych jest tymczasem sprzeczna z postulatem dostępności transportu publicznego zwłaszcza lokalnego, który jest zadaniem użyteczności publicznej (zob. {{pu przepis="art. 9 pkt 4 USamorzGm"}}).

((1)) Zgodność art. 20 UPTZ z innymi aktami prawnymi
Powyższe rozważania prowadzą do pytania o zgodność {{pu przepis="art. 20 UPTZ"}} z aktami prawnymi wyższej rangi.

	((2)) Zgodność z Konstytucją RP
	W [[http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/main/3AC24B3A interpelacji nr 19974]] poseł Gadowski wskazał na ewentualną niezgodność art. 20 UPTZ w zw. z art. 54 ust. 2 pkt 2 lit. a) UPTZ z {{pu przepis="art. 167 ust. 4 Konstytucja"}}.
	
	((2)) Zgodność z prawem europejskim
	Zgodność z prawem europejskim należy rozpatrywać na tle regulacji prawa pierwotnego (traktatowego) i wtórnego (rozporządzeń i dyrektyw).
	
		((3)) zgodność z prawem pierwotnym
		Art. 106 ust. 1 TFUE (ex-{{pu przepis="Art. 86 ust. 1 TWE"}}) stanowi, iż państwa Członkowskie, w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych i przedsiębiorstw, którym przyznają prawa specjalne lub wyłączne, nie wprowadzają ani nie utrzymują żadnego środka sprzecznego z normami Traktatów, w szczególności z normami przewidzianymi w artykułach 18 oraz 101–109 TFUE.
		Art. 106 ust. 2 zd. 1 TFUE (ex-{{pu przepis="Art. 86 ust. 2 TWE"}}) stanowi, iż przedsiębiorstwa zobowiązane do zarządzania usługami świadczonymi w ogólnym interesie gospodarczym lub mające charakter monopolu skarbowego podlegają normom Traktatów, zwłaszcza regułom konkurencji, w granicach, w jakich ich stosowanie nie stanowi prawnej lub faktycznej przeszkody w wykonywaniu poszczególnych zadań im powierzonych. 
		
		Przepisy te zezwalają na przyznanie niektórym przedsiębiorcom pozycji uprzywilejowanej na skutek przyznania praw specjalnych lub wyłącznych. Jednakże nawet ta uprzywilejowana pozycja nie chroni przedsiębiorstw przed stosowaniem reguł konkurencji, chyba że stanowiłoby to prawną lub faktyczną przeszkodę w wykonywaniu poszczególnych zadań im powierzonych (art. 106 ust. 2 zd. 1 TFUE). Wnioskować należy więc, że przyznanie praw wyłącznych jest dopuszczalne jedynie wyjątkowo.
		Natomiast pozbawienie przez państwo członkowskie możliwości przyznania prawa wyłącznego w zamian za świadczenie usług użyteczności publicznej pozostaje więc wyłącznie w gestii tego państwa. 
		Ewentualnie można zastanowić się nad naruszeniem zasady proporcjonalności na skutek "nadimplementacji" rozporządzenia (w analogii do tzw. "nadmiernej transpozycji" dyrektywy).

		((3)) zgodność z prawem wtórnym
		O wątpliwościach co do zgodności tego zapisu z prawem europejskim piszą:
			- [[http://www.jazdaprawna.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=2630:czy-na-liniach-regularnych-bdzie-mona-stosowa-qprawo-wyczneq-&catid=44:aktulanosciprawne&Itemid=71 portal jazdaprawna.pl]],
			- MikielRozkoszPublicznyTransportZbiorowy, 2012, str. 50-53,
			- MikielRozkoszAutobusyTest2012, str. 28-29.

((1)) Wnioski
Prawo wyłączności jest faktem w polskiej rzeczywistości prawnej. Niemniej jednak istnieją wątpliwości co do zgodności regulacji art. 20 UPTZ z prawem europejskim.
----
CategoryPublicznyTransportZbiorowy