Wiki source for NiedozwoloneKlauzuleUmowneKC
====Niedozwolone klauzule umowne wg Kodeksu cywilnego====
==materialnoprawne i procesowe zagadnienia stosowania klauzul abuzywnych==
((1)) Zagadnienia kolizyjnoprawne
Poniższe reguły mają zastosowanie, gdy prawem właściwym dla stosunku zobowiązaniowego jest prawo polskie. Ponieważ przepisy {{pu przepis="art. 385(1) KC"}} i nast. nie są uznawane za [[PrzepisyWymuszajaceSwojaWlasciwosc przepisy wymuszające swoje zastosowanie]], nie można żądać ich zastosowania w sytuacji, gdy prawem właściwym jest inny niż polski porządek prawny (por. Popiołek w: PietrzykowskiKomentarzKC, art. 385(1) nb. 12). Zasady ustalania prawa właściwego dla stosunku zobowiązaniowego określa rozporządzenie nr 593/2008/WE (Rzym I). Więcej na ten temat w [[RozporzadzenieRzymI osobnym dokumencie]].
((1)) Zagadnienia materialnoprawne
Kwestie materialnoprawne obejmują:
- pojęcie klauzul abuzywnych,
- problem domniemań związanych ze sformułowaniem postanowień umownych oraz
- skutki prawne zastosowania niedozwolonej klauzuli w umowie z konsumentem.
((2)) Definicja niedozwolonych klauzul umownych (klauzule abuzywne)
Definicja wynika z {{pu przepis="art. 358(1) KC"}}.
((3)) postanowienia umowy konsumenckiej nie dotyczące głównych świadczeń
Klauzule abuzywne mogą stanowić wyłącznie postanowienia umów konsumenckich, które nie dotyczą głównych świadczeń stron.
Umowami konsumenckimi są wszelkiego rodzaju kontrakty, gdy po jednej ze stron występuje konsument (zob. {{pu przepis="art. 22(1) KC"}}) zaś po drugiej - przedsiębiorca ({{pu przepis="art. 43(1) KC"}}). Przepis ten nie dotyczy więc relacji pomiędzy profesjonalistami. W profesjonalnym obrocie obowiązują zasady wynikające z {{pu przepis="art. 385(4) KC"}}.
Ponieważ ustawa ogranicza się do umów, odpadają wszelkie inne czynności prawne (zwłaszcza jednostronne, takie jak: [[Wypowiedzenie wypowiedzenie]], [[Odstapienie odstąpienie od umowy]] itd.). W szczególności będą tu należeć [[UmowyWzajemne umowy wzajemne]] ale i inne umowy dwustronnie zobowiązujące. Ponieważ ustawa w {{pu przepis="art. 358(1) § 1 zd. 2 KC"}} mówi o świadczeniach obu stron, nie będą należeć do regulacji objętych stosowaniem przepisów o klauzulach umowy jednostronnie zobowiązujące (np. darowizna).
Klauzul niedozwolonych nie mogą stanowić zapisy umowy mówiące o głównych świadczeniach stron. Oznacza to, iż w zakresie essentialia negotii kontraktu stosowanie przepisów o klauzulach umownych jest niemożliwe, chyba że zapisy te zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny. Gdy zostały sporządzone w sposób jasny, to podlegają ocenie
((3)) brak indywidualnych uzgodnień
Klauzulami umownymi nie mogą być zapisy, na których treść konsument miał rzeczywisty wpływ ({{pu przepis="art. 358(1) § 3 KC"}}). Ustawa wskazuje jednak w § 3 zd. 2, że z reguły nie można uważać za uzgodnione klauzule, które przedstawione zostały w formie [[WzorzecUmowy wzorca umowy]]. Nie będą także umowami uzgodnionymi umowy adhezyjne. Ich istotą jest bowiem to, że jedna ze stron (słabsza strona) nie ma praktycznie żadnego wpływu na treść umowy (por. RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, wyd.6, nb. 313 i nast.).
Natomiast indywidualne uzgodnienie postanowień nie wyłącza kontroli w zakresie {{pu przepis="art. 58 KC"}}, {{pu przepis="art. 353(1) KC"}} czy {{pu przepis="art. 388 KC"}}.
((3)) sprzeczność z dobrymi obyczajami
Za dobre obyczaje uważa się pozaprawne reguły zachowania, które wyznaczają etyczny sposób postępowania w obrocie. Chodzi więc o normy przyzwoitości, uczciwości, lojalności itp. (por. też RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, 6. wyd., nb. 432). Sprzeczne z dobrymi obyczajami są działania, które mają na celu wykorzystanie niedoinformowania, dezorientacji, niewiedzy lub naiwności konsumenta (Popiołek w:PietrzykowskiKomentarzKC, 4. wyd., art. 385(1) nb. 7 (str. 988)). Miarodajny dla tej oceny punkt stanowi moment zawarcia umowy ({{pu przepis="art. 385(2) KC"}}).
((3)) rażące naruszenie interesów konsumenta
Sprzeczna z dobrymi obyczajami klauzula będzie niedozwolona, jeżeli dodatkowo powoduje rażące naruszenie interesów konsumenta. Zauważyć należy, iż ochronie mogą podlegać wyłącznie interesy zasługujące na ochronę prawną (prywatność, równorzędne traktowanie). Ponadto ingerencja w te interesy musi mieć charakter rażący, a więc wyraźny i dobitny.
((2)) Skutki prawne
Skutki następują //ex lege//, co oznacza, iż orzeczenia Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumenta mają charakter deklaratoryjny (Popiołek w: PietrzykowskiKomentarzKC, 4. wyd., art. 385(1) nb. 9). Skutkiem zastosowania niedozwolonej klauzuli jest zniesienie jej obowiązywania. Natomiast umowa obowiązuje strony w pozostałym zakresie ({{pu przepis="art. 385(1) § 2 KC"}}), chyba wobec pozostałych części zachodzą okoliczności również rzutujące na ich skuteczność ({{pu przepis="art. 58 KC"}}, {{pu przepis="art. 353(1) KC"}}, {{pu przepis="art. 388 KC"}}).
((2)) Rozkład ciężaru dowodu
Generalnie wykazanie, iż zapis umowy stanowi niedozwoloną klauzulę umowną, spoczywa na konsumencie, albowiem to on wywodzi z tej okoliczności określone konsekwencje prawne ({{pu przepis="art. 6 KC"}}). Ponieważ konsument jest z reguły osobą o ograniczonej wiedzy lub świadomości prawnej, ustawodawca pomógł mu jednak ustanawiając domniemanie (prawne wzruszalne - //praesumptio iuris tantum//) wynikające z {{pu przepis="art. 385(3) KC"}}. W razie gdy postanowienie umowne odpowiada któremukolwiek postanowieniu przepisu {{pu przepis="art. 385(3) KC"}} zakładać należy, że stanowi ono klauzulę abuzywną. Skutkiem tego na przedsiębiorcy ciąży obowiązek wykazania, iż nie są spełnione przesłanki klauzuli niedozwolonej (zob. wyżej pkt I.1.) albo że uzgodnienie treści nastąpiło w drodze indywidualnych rokowań. Udowodnienie okoliczności, iż postanowienia umowny były uzgodnione indywidualnie, będzie z reguły spoczywać na przedsiębiorcy ({{pu przepis="art. 385(1) § 4 KC"}}).
((1)) Zagadnienia procesowe
Weryfikacja postanowień pod względem ich dopuszczalności może nastąpić //in concreto// albo //in abstracto//.
((2)) Weryfikacja //in concreto//
W tej sytuacji klauzule są sprawdzane incydentalnie, jako element postępowania o ustalenie lub o zasądzenie świadczenia. W tej sytuacji orzeczenie sądu ma jednak i tak charakter tylko deklaratoryjny, a skutki wywołuje wyłącznie między stronami (Popiołek w: PietrzykowskiKomentarzKC (4. wyd.), art. 385(1) nb. 9). Jest to konsekwencją przyjęcia, iż bezskuteczność następuje //ex lege//. Nie jest więc nawet konieczne wnoszenie w pozwie o stwierdzenie bezskuteczności postanowienia, choć taki wniosek może być w powództwie zawarty.
((2)) Weryfikacja //in abstracto//
Kontroli abstrakcyjnej dokonuje Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w trybie {{pu przepis="art. 479(36) KPC"}} i nast. Zob. więcej w dokumencie: AbstrakcyjnaKontrolaNiedozwolonychKluzulUmownych.
((1)) Literatura
Zob. następującą literaturę:
KosiarskiWolnoZadacZwrotuNadplatSprzedDekadyRzeczpospolita2009
----
CategoryNiedozwoloneKlauzuleUmowne
==materialnoprawne i procesowe zagadnienia stosowania klauzul abuzywnych==
((1)) Zagadnienia kolizyjnoprawne
Poniższe reguły mają zastosowanie, gdy prawem właściwym dla stosunku zobowiązaniowego jest prawo polskie. Ponieważ przepisy {{pu przepis="art. 385(1) KC"}} i nast. nie są uznawane za [[PrzepisyWymuszajaceSwojaWlasciwosc przepisy wymuszające swoje zastosowanie]], nie można żądać ich zastosowania w sytuacji, gdy prawem właściwym jest inny niż polski porządek prawny (por. Popiołek w: PietrzykowskiKomentarzKC, art. 385(1) nb. 12). Zasady ustalania prawa właściwego dla stosunku zobowiązaniowego określa rozporządzenie nr 593/2008/WE (Rzym I). Więcej na ten temat w [[RozporzadzenieRzymI osobnym dokumencie]].
((1)) Zagadnienia materialnoprawne
Kwestie materialnoprawne obejmują:
- pojęcie klauzul abuzywnych,
- problem domniemań związanych ze sformułowaniem postanowień umownych oraz
- skutki prawne zastosowania niedozwolonej klauzuli w umowie z konsumentem.
((2)) Definicja niedozwolonych klauzul umownych (klauzule abuzywne)
Definicja wynika z {{pu przepis="art. 358(1) KC"}}.
((3)) postanowienia umowy konsumenckiej nie dotyczące głównych świadczeń
Klauzule abuzywne mogą stanowić wyłącznie postanowienia umów konsumenckich, które nie dotyczą głównych świadczeń stron.
Umowami konsumenckimi są wszelkiego rodzaju kontrakty, gdy po jednej ze stron występuje konsument (zob. {{pu przepis="art. 22(1) KC"}}) zaś po drugiej - przedsiębiorca ({{pu przepis="art. 43(1) KC"}}). Przepis ten nie dotyczy więc relacji pomiędzy profesjonalistami. W profesjonalnym obrocie obowiązują zasady wynikające z {{pu przepis="art. 385(4) KC"}}.
Ponieważ ustawa ogranicza się do umów, odpadają wszelkie inne czynności prawne (zwłaszcza jednostronne, takie jak: [[Wypowiedzenie wypowiedzenie]], [[Odstapienie odstąpienie od umowy]] itd.). W szczególności będą tu należeć [[UmowyWzajemne umowy wzajemne]] ale i inne umowy dwustronnie zobowiązujące. Ponieważ ustawa w {{pu przepis="art. 358(1) § 1 zd. 2 KC"}} mówi o świadczeniach obu stron, nie będą należeć do regulacji objętych stosowaniem przepisów o klauzulach umowy jednostronnie zobowiązujące (np. darowizna).
Klauzul niedozwolonych nie mogą stanowić zapisy umowy mówiące o głównych świadczeniach stron. Oznacza to, iż w zakresie essentialia negotii kontraktu stosowanie przepisów o klauzulach umownych jest niemożliwe, chyba że zapisy te zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny. Gdy zostały sporządzone w sposób jasny, to podlegają ocenie
((3)) brak indywidualnych uzgodnień
Klauzulami umownymi nie mogą być zapisy, na których treść konsument miał rzeczywisty wpływ ({{pu przepis="art. 358(1) § 3 KC"}}). Ustawa wskazuje jednak w § 3 zd. 2, że z reguły nie można uważać za uzgodnione klauzule, które przedstawione zostały w formie [[WzorzecUmowy wzorca umowy]]. Nie będą także umowami uzgodnionymi umowy adhezyjne. Ich istotą jest bowiem to, że jedna ze stron (słabsza strona) nie ma praktycznie żadnego wpływu na treść umowy (por. RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, wyd.6, nb. 313 i nast.).
Natomiast indywidualne uzgodnienie postanowień nie wyłącza kontroli w zakresie {{pu przepis="art. 58 KC"}}, {{pu przepis="art. 353(1) KC"}} czy {{pu przepis="art. 388 KC"}}.
((3)) sprzeczność z dobrymi obyczajami
Za dobre obyczaje uważa się pozaprawne reguły zachowania, które wyznaczają etyczny sposób postępowania w obrocie. Chodzi więc o normy przyzwoitości, uczciwości, lojalności itp. (por. też RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, 6. wyd., nb. 432). Sprzeczne z dobrymi obyczajami są działania, które mają na celu wykorzystanie niedoinformowania, dezorientacji, niewiedzy lub naiwności konsumenta (Popiołek w:PietrzykowskiKomentarzKC, 4. wyd., art. 385(1) nb. 7 (str. 988)). Miarodajny dla tej oceny punkt stanowi moment zawarcia umowy ({{pu przepis="art. 385(2) KC"}}).
((3)) rażące naruszenie interesów konsumenta
Sprzeczna z dobrymi obyczajami klauzula będzie niedozwolona, jeżeli dodatkowo powoduje rażące naruszenie interesów konsumenta. Zauważyć należy, iż ochronie mogą podlegać wyłącznie interesy zasługujące na ochronę prawną (prywatność, równorzędne traktowanie). Ponadto ingerencja w te interesy musi mieć charakter rażący, a więc wyraźny i dobitny.
((2)) Skutki prawne
Skutki następują //ex lege//, co oznacza, iż orzeczenia Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumenta mają charakter deklaratoryjny (Popiołek w: PietrzykowskiKomentarzKC, 4. wyd., art. 385(1) nb. 9). Skutkiem zastosowania niedozwolonej klauzuli jest zniesienie jej obowiązywania. Natomiast umowa obowiązuje strony w pozostałym zakresie ({{pu przepis="art. 385(1) § 2 KC"}}), chyba wobec pozostałych części zachodzą okoliczności również rzutujące na ich skuteczność ({{pu przepis="art. 58 KC"}}, {{pu przepis="art. 353(1) KC"}}, {{pu przepis="art. 388 KC"}}).
((2)) Rozkład ciężaru dowodu
Generalnie wykazanie, iż zapis umowy stanowi niedozwoloną klauzulę umowną, spoczywa na konsumencie, albowiem to on wywodzi z tej okoliczności określone konsekwencje prawne ({{pu przepis="art. 6 KC"}}). Ponieważ konsument jest z reguły osobą o ograniczonej wiedzy lub świadomości prawnej, ustawodawca pomógł mu jednak ustanawiając domniemanie (prawne wzruszalne - //praesumptio iuris tantum//) wynikające z {{pu przepis="art. 385(3) KC"}}. W razie gdy postanowienie umowne odpowiada któremukolwiek postanowieniu przepisu {{pu przepis="art. 385(3) KC"}} zakładać należy, że stanowi ono klauzulę abuzywną. Skutkiem tego na przedsiębiorcy ciąży obowiązek wykazania, iż nie są spełnione przesłanki klauzuli niedozwolonej (zob. wyżej pkt I.1.) albo że uzgodnienie treści nastąpiło w drodze indywidualnych rokowań. Udowodnienie okoliczności, iż postanowienia umowny były uzgodnione indywidualnie, będzie z reguły spoczywać na przedsiębiorcy ({{pu przepis="art. 385(1) § 4 KC"}}).
((1)) Zagadnienia procesowe
Weryfikacja postanowień pod względem ich dopuszczalności może nastąpić //in concreto// albo //in abstracto//.
((2)) Weryfikacja //in concreto//
W tej sytuacji klauzule są sprawdzane incydentalnie, jako element postępowania o ustalenie lub o zasądzenie świadczenia. W tej sytuacji orzeczenie sądu ma jednak i tak charakter tylko deklaratoryjny, a skutki wywołuje wyłącznie między stronami (Popiołek w: PietrzykowskiKomentarzKC (4. wyd.), art. 385(1) nb. 9). Jest to konsekwencją przyjęcia, iż bezskuteczność następuje //ex lege//. Nie jest więc nawet konieczne wnoszenie w pozwie o stwierdzenie bezskuteczności postanowienia, choć taki wniosek może być w powództwie zawarty.
((2)) Weryfikacja //in abstracto//
Kontroli abstrakcyjnej dokonuje Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w trybie {{pu przepis="art. 479(36) KPC"}} i nast. Zob. więcej w dokumencie: AbstrakcyjnaKontrolaNiedozwolonychKluzulUmownych.
((1)) Literatura
Zob. następującą literaturę:
KosiarskiWolnoZadacZwrotuNadplatSprzedDekadyRzeczpospolita2009
----
CategoryNiedozwoloneKlauzuleUmowne
