Wiki source for MediacjaPrawaObowiazkiMediatora
====Prawa i obowiązki mediatora====
==przedstawienie praw i obowiązków mediatora w postępowaniu mediacyjnym==
((1)) Informacje ogólne
Zdefiniowanie praw i obowiązków mediatora jest trudne tak na płaszczyźnie regulacji prawnych, jak i rozważań doktrynalnych. Omawiając je, szczególną uwagę zwrócić należy nie tylko na samą istotę [[Mediacja mediacji]], ale również na pryncypia wypracowane wedle międzynarodowych standardów, którymi rządzi się [[Mediacja mediacja]], a odnoszącymi się do osoby mediatora. Określone wzorce i standardy, które w związku z prowadzeniem [[Mediacja mediacji]] powinny być uwzględnione i zachowane, wyznacza m.in. [[http://www.mediacje.wpia.uw.edu.pl/files//UE/Europejski_Kodeks_Postępowania_(european_code_of_conduct_for_mediators).pdf Europejski Kodeks Postępowania Mediatorów]], przygotowany pod auspicjami Komisji Europejskiej i ogłoszony w lipcu 2004 r., a także [[http://www.mediacje.wpia.uw.edu.pl/files//UE/Europejski_Kodeks_Postępowania_(european_code_of_conduct_for_mediators).pdf Kodeks Etyczny Mediatorów Polskich]] opracowany w maju 2008 roku przez Społeczną Radę do spraw Alternatywnych Metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości.
((1)) Poufność mediatora
Powszechnie przyjmuje się, że jedną z podstawowych zasad charakteryzujących postępowanie mediacyjne jest zasada poufności. Ta fundamentalna zasada, gwarantująca szczerość i prawdziwość oświadczeń stron, znalazła odzwierciedlenie w {{pu przepis="art. 183(4) § 1 KPC"}}, zgodnie z którym postępowanie mediacyjne nie jest jawne. Poufność [[Mediacja mediacji]] nie powinna być traktowana jako wyjątek od wyrażonej w {{pu przepis="art. 9 KPC"}} zasady jawności postępowania w [[SprawaCywilna sprawach cywilnych]]. Przyjąć należy, że zasada ta dotyczy wyłącznie rozpoznawania i rozstrzygania spraw przez sądy. Natomiast w przypadku [[Mediacja mediacji]], nawet jeżeli została zainicjowana przez sąd, sprawa zostaje załatwiona przez same strony, a nie przez władcze rozstrzygnięcie sądu.
((2)) Obowiązek zachowania w tajemnicy
Nie ulega wątpliwości, że zasada poufności odnosi się przede wszystkim do osoby mediatora. Jest on obowiązany zachować w tajemnicy fakty, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem [[Mediacja mediacji]] ({{pu przepis="art. 183(4) § 2 KPC"}}). Niedopuszczalne jest, aby mediator ujawnił na zewnątrz (poza krąg osób biorących udział w mediacji) treść rozmów i podawane przez strony w toku postępowania informacje.
((2)) Zwolnienie z obowiązku zachowania w tajemnicy
Z obowiązku tego mogą go zwolnić jedynie obie strony, wyrażając w tym celu zgodne [[OswiadczenieWoli oświadczenia woli]]. Zgoda stron na ujawnienie informacji objętych tajemnicą mediacyjną powinna co do zasady nastąpić na piśmie lub w obecności świadków, a ponadto musi być wyrażona w sposób wyraźny, jednoznaczny, który nie budzi zastrzeżeń. Jeżeli w czasie pełnienia swojej funkcji mediator odbywał indywidualne spotkania z jedną ze stron, nie może on ujawniać informacji uzyskanych podczas tych rozmów drugiej stronie sporu, jeśli nie wyraziła na to zgody strona uczestnicząca w takim spotkaniu. W szczególnych sytuacjach zasada poufności jest realizowana również poprzez objęcie tajemnicą samego faktu prowadzenia [[Mediacja mediacji]] między stronami. Dotyczy to w szczególności spółek publicznych notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych, dla których ujawnienie informacji o prowadzeniu istotnego sporu jest w stanie negatywnie wpłynąć na notowania emitowanych przez nie akcji.
((2)) Zakaz występowania w charakterze świadka
Konsekwencją tajemnicy mediacyjnej jest treść {{pu przepis="art. 259(1) KPC"}}, który przewiduje, że mediator nie może być świadkiem co do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem [[Mediacja mediacji]], chyba że strony zwolnią go z obowiązku zachowania tajemnicy [[Mediacja mediacji]].
Ponadto z umownych ustaleń stron, bądź też z regulaminu ośrodka mediacyjnego, może wynikać zakaz występowania mediatora w sprawie stanowiącej przedmiot [[Mediacja mediacji]] w charakterze arbitra, eksperta, pełnomocnika lub doradcy którejkolwiek ze stron w sądowym, arbitrażowym lub podobnym postępowaniu .
((2)) Poufność w odniesieniu do stron
Natomiast poufność [[Mediacja mediacji]] w odniesieniu do stron uregulowana została jedynie w ten sposób, że bezskuteczne jest powoływanie się w toku postępowania przed sądem lub sądem polubownym na propozycje ugodowe, propozycje wzajemnych ustępstw lub inne oświadczenia składane w postępowaniu mediacyjnym ({{pu przepis="art. 183(4) § 3 KPC"}}). Z przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o [[Mediacja mediacji]] nie wynika natomiast wprost obowiązek zachowania poufności przez strony. Może on jednak mieć swoje źródło w [[MediacjaNaPodstawieUmowy umowie o mediację]] albo w postanowieniach regulaminu ośrodka mediacyjnego. W piśmiennictwie wskazuje się również na dopuszczalność odpowiedniego zastosowania do [[Mediacja mediacji]] {{pu przepis="art. 72(1) KC"}}.
((2)) Treść protokołu mediacyjnego
Z zasady poufności postępowania mediacyjnego wynika fakt, że [[MediacjaProtokol protokół mediacyjny]] powinien zawierać – poza danymi identyfikującymi strony i mediatora oraz dotyczącymi czasu i miejsca [[Mediacja mediacji]] – jedynie jej ostateczny wynik ({{pu przepis="art. 183(12) § 1 KPC"}}). Mediator nie może zatem przekazywać sądowi szczegółowych informacji o [[MediacjaPrzebieg przebiegu mediacji]], poza tymi, które muszą znaleźć się w [[MediacjaProtokol protokole]].
((2)) Ograniczenia obowiązku zachowania poufności
Wydaje się, że zakaz ujawniania na zewnątrz informacji uzyskanych w toku [[Mediacja mediacji]] doznaje jednak pewnych ograniczeń. Wyjątkiem są przypadki, gdy w trakcie postępowania wychodzi na jaw poważne [[Przestepstwo przestępstwo]] czy zamiar jego popełnienia. W takiej sytuacji mediator powinien zachować równowagę między zasadą poufności i potrzebą zapobieżenia poważnej krzywdzie czy szkodzie. Ciąży bowiem na nim obowiązek powiadomienia odpowiednich organów o informacjach wyczerpujących znamiona przestępstwa (por. np. {{pu przepis="art. 240 KK"}} i {{pu przepis="art. 304 KPK"}}).
((1)) Bezstronność mediatora
Zasada bezstronności (obiektywizmu) mediatora w rozstrzyganiu sporu to druga reguła rządząca [[Mediacja mediacją]]. Jej emanacją jest przepis wskazujący, że mediator powinien zachowywać bezstronność przy prowadzeniu [[Mediacja mediacji]] ({{pu przepis="art. 183(3) KPC"}}). Mediator nie może podejmować żadnych działań, które mogłyby wywołać wątpliwości co do jego bezstronności. Oznacza to, że jego obowiązkiem jest brak faworyzowania którejkolwiek ze stron oraz równe i uczciwe ich traktowanie niezależnie od zajmujących pozycji. Mediator powinien w równy sposób angażować się w pomoc dla każdej ze stron i poświęcać im tyle samo czasu i uwagi.
((2)) Nierównowaga stron
Pewne trudności w zachowaniu bezstronności mediatora rodzić może nierównowaga stron, wynikająca z różnych ich sytuacji majątkowych, pozycji społecznych, poziomów wykształcenia itp. Nie należy zgodzić się z poglądem, że w przypadku szczególnej dysproporcji między stronami zadaniem mediatora powinno być wspieranie strony słabszej. Ze względu na wymóg bezstronności mediator w zasadzie nie powinien w jakikolwiek sposób pomagać stronie słabszej. Natomiast za dozwolone, a w wielu sprawach nawet pożądane, uznać należy wskazywanie przez mediatora stronom na możliwość i celowość zasięgnięcia opinii profesjonalnych doradców prawnych przed ostatecznym uzgodnieniem warunków [[UgodaMediacyjna ugody]].
((2)) Gwarancje zasady beztronności
Pomimo, że zasada bezstronności mediatora została sformułowana //explicite// w {{pu przepis="art. 183(3) KPC"}}, w Kodeksie postępowania cywilnego zabrakło jednak gwarancji dotyczących jej zapewnienia. Autorzy projektu ustawy uzasadniali ich brak tym, że skoro mediator nie ma żadnych uprawnień władczych i nie rozstrzyga sporu, a jego zadanie polega na doprowadzeniu do zawarcia [[UgodaMediacyjna ugody]] stron, to zbędna jest instytucja wyłączenia mediatora i nie przewiduje się ograniczeń co do [[MediacjaWyborMediatora wyboru mediatora]] z uwagi na pokrewieństwo z jedną ze stron.
((2)) Obowiązek powiadomienia stron
Występowanie okoliczności stawiających pod znakiem zapytania bezstronność osoby trzeciej nie stanowi //eo ipso// bezwzględnej przeszkody do sprawowania funkcji mediatora. Za podstawowy obowiązek mediatora uznaje się jednak niezwłoczne poinformowanie stron o ich zaistnieniu, zarówno przed [[MediacjaWszczecie wszczęciem]] postępowania mediacyjnego, jak i w jego trakcie, jeśli dopiero wtedy się ujawnią. W takim przypadku mediator powinien zasięgnąć opinii uczestników [[Mediacja mediacji]] i uzyskać od nich ewentualną zgodę na dalsze prowadzenie [[Mediacja mediacji]]. Jeżeli jednak mediator czuje, że nie będzie w stanie zachować bezstronności w sprawie, powinien odmówić prowadzenia [[Mediacja mediacji]], bez względu na decyzję stron. Trudno bowiem wyobrazić sobie realizację postulatu bezstronności mediatora w sytuacji, gdy jest on spokrewniony z jedną ze stron lub pozostaje z nią w jakiejkolwiek więzi emocjonalnej. Taka odmowa w odniesieniu do mediatorów stałych stanowi „ważny powód”, w rozumieniu {{pu przepis="art. 183(2) § 4 KPC"}}.
((2)) Rezygnacja z udziału w postępowaniu mediacyjnym
Ostatecznie jednak, jeśli strona poweźmie jakiekolwiek wątpliwości co do bezstronności mediatora i utraci do niego zaufanie, może – w myśl zasady dobrowolności – sama zrezygnować z dalszego udziału w [[Mediacja mediacji]], nie tracąc możliwości dochodzenia swych praw w przyszłości. Wiążą się z tym jednak dwie niedogodności. Pierwsza dotyczy sytuacji, w której sprawa została skierowana do [[MediacjaNaPodstawiePostanowieniaSadu mediacji przez sąd]]. W myśl {{pu przepis="art. 183(8) § 2 KPC"}} niedopuszczalne jest ponowne skierowanie stron do innego mediatora, chyba że zgodnie wybiorą innego mediatora w ramach pierwotnego [[MediacjaPostanowienieSadu postanowienia sądu]] ({{pu przepis="art. 183(9) zd. 1 KPC"}}). Druga wynika z {{pu przepis="art. 183(5) KPC"}} a wiąże się z obowiązkiem opłacenia [[MediacjaWynagrodzenieWydatkiMediatora wynagrodzenia i wydatków]] poniesionych przez mediatora, który okazał się stronniczy.
((2)) Dodatkowe postanowienia
Dodatkowe postanowienia dotyczące obowiązku zachowania bezstronności przez mediatora mogą mieć swoje źródło w [[MediacjaNaPodstawieUmowy umowie]] wiążącej strony, bądź też w regulaminie wyspecjalizowanego ośrodka mediacyjnego.
((1)) Neutralność mediatora
Jako kolejną podstawową cechę, której powinien odpowiadać wzorowy mediator, wskazuje się zachowanie przez niego neutralności. Mediatora obowiązuje neutralność wobec przedmiotu sporu. Ze względu na to, że jest osobą jedynie pośredniczącą w osiągnięciu satysfakcjonującego porozumienia, nie opowiada się za żadną ze stron i nie ocenia, czy przyjęte przez strony rozwiązanie jest dla obu z nich korzystne. Neutralność wyraża się również w umiejętności nie narzucania przez mediatora własnych rozwiązań, systemu wartości czy światopoglądu, choćby był przekonany o ich słuszności. Zadaniem mediatora jest „jedynie” towarzyszenie stronom w samodzielnym poszukiwaniu właściwego rozwiązania konfliktu.
((1)) Bezinteresowność mediatora
Charakteryzując pozycję mediatora, należy wskazać także na zasadę bezinteresowności. Zgodnie z jej założeniem mediator nie może czerpać żadnych korzyści materialnych lub osobistych z tego co jest przedmiotem [[Mediacja mediacji]]. Co prawda mediator pobiera co do zasady [[MediacjaWynagrodzenieWydatkiMediatora wynagrodzenie]] za swoją pracę, ale nie jest ono uzależnione od konkretnego sposobu rozwiązania konfliktu. Dlatego też przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o [[Mediacja mediacji]] nie przewidują szczególnych korzyści (np. w postaci zwiększonego wynagrodzenia) na wypadek zawarcia [[UgodaMediacyjna ugody]] przez strony.
((1)) Akceptowalność osoby mediatora
Zgodnie z kolejną zasadą, jaką jest akceptowalność, strony konfliktu muszą wyrazić zgodę (akceptację) na konkretną osobę mediatora. W przeciwnym wypadku mogą one poprosić o jej zmianę. Zasada ta dotyczy również reguł postępowania, które powinny być ustalone na początku sesji i zaakceptowane przez obie strony.
((1)) Profesjonalizm mediatora
Zasada profesjonalizmu (fachowości) wymaga od mediatora nie tylko odpowiedniego przeszkolenia w zakresie prowadzenia [[Mediacja mediacji]], ale również stałego poszerzania wiedzy i umiejętności.
((1)) Szacunek wobec stron
Realizując postulat szacunku wobec stron, mediator dba o dobry klimat postępowania mediacyjnego, koncentrując się jednocześnie na tym, co każda ze stron uważa za sprawiedliwe. Strony, niezależnie od tego, jak bardzo różne stanowiska prezentują, powinny odczuwać, że są szanowane.
((1)) Brak uprawnień do podejmowania władczych decyzji
Mediatora cechuje także brak uprawnień do podejmowania rozstrzygających decyzji, co odróżnia go od sędziego. Mediator nie rozstrzyga sporu, lecz stara się ułatwić stronom osiągnięcie satysfakcjonującego dla nich porozumienia. To one powinny zachowywać pełną władzę nad treścią [[UgodaMediacyjna ugody]], a żadna decyzja dotycząca jej treści nie może być podjęta bez ich zgody. Zadaniem mediatora jest kontrola [[MediacjaPrzebieg przebiegu postępowania mediacyjnego]], zachęcanie stron do czynnego udziału w rozwiązaniu konfliktu, a ponadto dążenie do realnego zaspokojenia interesów każdej ze stron (strategia wspólnej wygranej „win-win”).
((1)) Skierowanie ku przyszłości
Przy omawianiu roli mediatora ważne podkreślenia jest również skierowanie ku przyszłości. Celem [[Mediacja mediacji]] jest znalezienie praktycznego rozwiązania kwestii spornych, a nie ustalenie kto ponosi winę za określone zachowanie. Mediator powinien dążyć do wznowienia pozytywnych relacji między zwaśnionymi stronami oraz stworzenia realnych szans na ich trwanie w przyszłości poprzez likwidację rzeczywistych źródeł konfliktu.
((1)) Przeprowadzenie mediacji i orgaznizacja posiedzenia mediacyjnego
Mimo braku ustawowych wytycznych przyjąć należy, że zasadniczym obowiązkiem mediatora jest przeprowadzenie [[Mediacja mediacji]] i organizacja posiedzenia mediacyjnego. Zgodnie z {{pu przepis="art. 183(11) KPC"}} po otrzymaniu [[MediacjaNaPodstawieWniosku wniosku o mediację]] mediator niezwłocznie ustala termin i miejsce posiedzenia mediacyjnego, chyba że strony ustaliły że posiedzeń mediacyjnych nie będzie. Z [[Mediacja mediacji]] sporządza się [[MediacjaProtokol protokół mediacyjny]], za którego powstanie i poprawność odpowiada mediator. Jak wynika z {{pu przepis="art. 183(12) § 3 KPC"}} na mediatorze ciąży obowiązek doręczenia stronom odpisów [[MediacjaProtokol protokołu]], bez względu na wynik [[Mediacja mediacji]]. Jeżeli doszło do zawarcia [[UgodaMediacyjna ugody]], mediator niezwłocznie składa [[MediacjaProtokol protokół]] (wraz z [[UgodaMediacyjna ugodą]], gdy stanowi ona odrębny dokument) w sądzie, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy według właściwości ogólnej lub wyłącznej ({{pu przepis="art. 183(13) § 1 KPC"}}). Natomiast w przypadku [[MediacjaNaPodstawiePostanowieniaSadu mediacji ze skierowania sądu]], mediator składa [[MediacjaProtokol protokół]] (z [[UgodaMediacyjna ugodą]] stron lub bez niej, gdy mediacja zakończyła się niepowodzeniem) w sądzie rozpoznającym sprawę ({{pu przepis="art. 183(13) § 2 KPC"}}).
((1)) Prawidłowość i realność ugody
W każdym przypadku mediator powinien dbać, aby zawarta między stronami [[UgodaMediacyjna ugoda]] była tak skonstruowana, aby mogła zostać [[MediacjaZatwierdzenieUgody zatwierdzona]] przez sąd (por. {{pu przepis="art. 183(14) KPC"}}). Ponadto wypracowane porozumienie powinno być w pełni możliwe do wprowadzenia w życie. Dlatego też, mediator zawsze sprawdza realność i wykonalność przyjmowanych przez strony założeń. Wypełniając tę rolę może zachęcać je do poszukiwania alternatywnych, dla stron jeszcze bardziej korzystnych, rozwiązań sporu. Może przy tym zaproponować stronom na przykład skorzystanie z usług eksperta.
((1)) Pomoc stronom
Jako ostatnia, nie mniej ważna od pozostałych, jawi się zasada pomocy stronom w zakończeniu sporu. Zgodnie z jej założeniem zadaniem mediatora jest upewnienie się, że uczestnicy [[Mediacja mediacji]] w jednakowy sposób rozumieją warunki zawieranej [[UgodaMediacyjna ugody]]. Istotne jest, aby strony były świadome konieczności jej wypełnienia, co rzutuje na obraz i skuteczność [[Mediacja mediacji]].
((1)) Wynagrodzenie mediatora
Podobnie, jak w przypadku obowiązków, przepisy Kodeksu postępowania cywilnego nie formułują praw mediatora zbyt szeroko. W myśl {{pu przepis="art. 183(5) KPC"}} podstawowym uprawnieniem mediatora jest [[MediacjaWynagrodzenieWydatkiMediatora prawo do wynagrodzenia i zwrotu wydatków]] związanych z przeprowadzeniem [[Mediacja mediacji]].
((1)) Wzory pism
- [[WzorOswiadczenieMediatoraOJegoBezstronnosciWSprawie wzór oświadczenia mediatora o jego bezstronności w sprawie]],
- [[WzorProtokolZMediacji protokół z mediacji]],
- [[WzorWniosekOWpisNaListeStalychMediatorow wniosek o wpis na listę stałych mediatorów]].
((1)) Literatura
1. [[BlaszczakLudwikSadownictwoPolubowne Ł. Błaszczak, M. Ludwik, Sądownictwo polubowne (Arbitraż)]], Warszawa 2007, s. 36,
2. [[BobrowiczWygrywajaWszyscyGazetaPrawna2005 M. Bobrowicz, Wygrywają wszyscy i powód, i pozwany]], GP z 16.11.2005 r.,
3. [[ZienkiewiczMediacjaInstytucjonalnaWPostepowaniuProcesowym A. Zienkiewicz, Mediacja instytucjonalna w postępowaniu procesowym w sprawach gospodarczych w Polsce – między inspiracją europejską a wewnętrzną koniecznością]], (w:) [[TeoretycznoprawneProblemyIntegracjiEuropejskiej Teoretycznoprawne problemy integracji europejskiej]], pod red. L. Leszczyńskiego, Lublin 2004,
4. [[KakoleckiRadcaPrawny2003 A. Kąkolecki, Zasady pojednawczego rozstrzygania sporów (ADR) Międzynarodowej Izby Handlowej w Paryżu]], R.Pr. 2003, nr 5, s. 125,
5. [[KrataTemidium2005 A. Krata, Mediacja – spotkanie i współpraca]], Dodatek specjalny do Tem. 2005, nr 4,
6. [[RajskiPPH2001 J. Rajski, Regulamin ADR Międzynarodowej Izby Handlowej z 2001 roku]], PPH 2001, nr 11,
7. [[GmurzynskaMediacjaWSprawachCywilnychWAmerykanskimSystemiePrawnym E. Gmurzyńska, Mediacja w sprawach cywilnych w amerykańskim systemie prawnym – zastosowanie w Europie i w Polsce]], Warszawa 2007,
8. [[PietrygaMediacjaToNieProcesowaGraNaCzasGazetaPrawna2007 T. Pietryga, Mediacja to nie procesowa gra na czas]], GP z 4.1.2007 r.,
9. [[KrataEP2005 A. Krata, Mediacja – sukces współpracy]], EP 2005, nr 12, s. 19,
10. [[SkrzypczakMoP2004 G. Skrzypczak, Prawnik a sposoby rozwiązywania sporów. Negocjacje i mediacje – wprowadzenie]], MoP 2004, nr 4.
----
CategoryMediacjaWSprawachCywilnych
==przedstawienie praw i obowiązków mediatora w postępowaniu mediacyjnym==
((1)) Informacje ogólne
Zdefiniowanie praw i obowiązków mediatora jest trudne tak na płaszczyźnie regulacji prawnych, jak i rozważań doktrynalnych. Omawiając je, szczególną uwagę zwrócić należy nie tylko na samą istotę [[Mediacja mediacji]], ale również na pryncypia wypracowane wedle międzynarodowych standardów, którymi rządzi się [[Mediacja mediacja]], a odnoszącymi się do osoby mediatora. Określone wzorce i standardy, które w związku z prowadzeniem [[Mediacja mediacji]] powinny być uwzględnione i zachowane, wyznacza m.in. [[http://www.mediacje.wpia.uw.edu.pl/files//UE/Europejski_Kodeks_Postępowania_(european_code_of_conduct_for_mediators).pdf Europejski Kodeks Postępowania Mediatorów]], przygotowany pod auspicjami Komisji Europejskiej i ogłoszony w lipcu 2004 r., a także [[http://www.mediacje.wpia.uw.edu.pl/files//UE/Europejski_Kodeks_Postępowania_(european_code_of_conduct_for_mediators).pdf Kodeks Etyczny Mediatorów Polskich]] opracowany w maju 2008 roku przez Społeczną Radę do spraw Alternatywnych Metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości.
((1)) Poufność mediatora
Powszechnie przyjmuje się, że jedną z podstawowych zasad charakteryzujących postępowanie mediacyjne jest zasada poufności. Ta fundamentalna zasada, gwarantująca szczerość i prawdziwość oświadczeń stron, znalazła odzwierciedlenie w {{pu przepis="art. 183(4) § 1 KPC"}}, zgodnie z którym postępowanie mediacyjne nie jest jawne. Poufność [[Mediacja mediacji]] nie powinna być traktowana jako wyjątek od wyrażonej w {{pu przepis="art. 9 KPC"}} zasady jawności postępowania w [[SprawaCywilna sprawach cywilnych]]. Przyjąć należy, że zasada ta dotyczy wyłącznie rozpoznawania i rozstrzygania spraw przez sądy. Natomiast w przypadku [[Mediacja mediacji]], nawet jeżeli została zainicjowana przez sąd, sprawa zostaje załatwiona przez same strony, a nie przez władcze rozstrzygnięcie sądu.
((2)) Obowiązek zachowania w tajemnicy
Nie ulega wątpliwości, że zasada poufności odnosi się przede wszystkim do osoby mediatora. Jest on obowiązany zachować w tajemnicy fakty, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem [[Mediacja mediacji]] ({{pu przepis="art. 183(4) § 2 KPC"}}). Niedopuszczalne jest, aby mediator ujawnił na zewnątrz (poza krąg osób biorących udział w mediacji) treść rozmów i podawane przez strony w toku postępowania informacje.
((2)) Zwolnienie z obowiązku zachowania w tajemnicy
Z obowiązku tego mogą go zwolnić jedynie obie strony, wyrażając w tym celu zgodne [[OswiadczenieWoli oświadczenia woli]]. Zgoda stron na ujawnienie informacji objętych tajemnicą mediacyjną powinna co do zasady nastąpić na piśmie lub w obecności świadków, a ponadto musi być wyrażona w sposób wyraźny, jednoznaczny, który nie budzi zastrzeżeń. Jeżeli w czasie pełnienia swojej funkcji mediator odbywał indywidualne spotkania z jedną ze stron, nie może on ujawniać informacji uzyskanych podczas tych rozmów drugiej stronie sporu, jeśli nie wyraziła na to zgody strona uczestnicząca w takim spotkaniu. W szczególnych sytuacjach zasada poufności jest realizowana również poprzez objęcie tajemnicą samego faktu prowadzenia [[Mediacja mediacji]] między stronami. Dotyczy to w szczególności spółek publicznych notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych, dla których ujawnienie informacji o prowadzeniu istotnego sporu jest w stanie negatywnie wpłynąć na notowania emitowanych przez nie akcji.
((2)) Zakaz występowania w charakterze świadka
Konsekwencją tajemnicy mediacyjnej jest treść {{pu przepis="art. 259(1) KPC"}}, który przewiduje, że mediator nie może być świadkiem co do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem [[Mediacja mediacji]], chyba że strony zwolnią go z obowiązku zachowania tajemnicy [[Mediacja mediacji]].
Ponadto z umownych ustaleń stron, bądź też z regulaminu ośrodka mediacyjnego, może wynikać zakaz występowania mediatora w sprawie stanowiącej przedmiot [[Mediacja mediacji]] w charakterze arbitra, eksperta, pełnomocnika lub doradcy którejkolwiek ze stron w sądowym, arbitrażowym lub podobnym postępowaniu .
((2)) Poufność w odniesieniu do stron
Natomiast poufność [[Mediacja mediacji]] w odniesieniu do stron uregulowana została jedynie w ten sposób, że bezskuteczne jest powoływanie się w toku postępowania przed sądem lub sądem polubownym na propozycje ugodowe, propozycje wzajemnych ustępstw lub inne oświadczenia składane w postępowaniu mediacyjnym ({{pu przepis="art. 183(4) § 3 KPC"}}). Z przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o [[Mediacja mediacji]] nie wynika natomiast wprost obowiązek zachowania poufności przez strony. Może on jednak mieć swoje źródło w [[MediacjaNaPodstawieUmowy umowie o mediację]] albo w postanowieniach regulaminu ośrodka mediacyjnego. W piśmiennictwie wskazuje się również na dopuszczalność odpowiedniego zastosowania do [[Mediacja mediacji]] {{pu przepis="art. 72(1) KC"}}.
((2)) Treść protokołu mediacyjnego
Z zasady poufności postępowania mediacyjnego wynika fakt, że [[MediacjaProtokol protokół mediacyjny]] powinien zawierać – poza danymi identyfikującymi strony i mediatora oraz dotyczącymi czasu i miejsca [[Mediacja mediacji]] – jedynie jej ostateczny wynik ({{pu przepis="art. 183(12) § 1 KPC"}}). Mediator nie może zatem przekazywać sądowi szczegółowych informacji o [[MediacjaPrzebieg przebiegu mediacji]], poza tymi, które muszą znaleźć się w [[MediacjaProtokol protokole]].
((2)) Ograniczenia obowiązku zachowania poufności
Wydaje się, że zakaz ujawniania na zewnątrz informacji uzyskanych w toku [[Mediacja mediacji]] doznaje jednak pewnych ograniczeń. Wyjątkiem są przypadki, gdy w trakcie postępowania wychodzi na jaw poważne [[Przestepstwo przestępstwo]] czy zamiar jego popełnienia. W takiej sytuacji mediator powinien zachować równowagę między zasadą poufności i potrzebą zapobieżenia poważnej krzywdzie czy szkodzie. Ciąży bowiem na nim obowiązek powiadomienia odpowiednich organów o informacjach wyczerpujących znamiona przestępstwa (por. np. {{pu przepis="art. 240 KK"}} i {{pu przepis="art. 304 KPK"}}).
((1)) Bezstronność mediatora
Zasada bezstronności (obiektywizmu) mediatora w rozstrzyganiu sporu to druga reguła rządząca [[Mediacja mediacją]]. Jej emanacją jest przepis wskazujący, że mediator powinien zachowywać bezstronność przy prowadzeniu [[Mediacja mediacji]] ({{pu przepis="art. 183(3) KPC"}}). Mediator nie może podejmować żadnych działań, które mogłyby wywołać wątpliwości co do jego bezstronności. Oznacza to, że jego obowiązkiem jest brak faworyzowania którejkolwiek ze stron oraz równe i uczciwe ich traktowanie niezależnie od zajmujących pozycji. Mediator powinien w równy sposób angażować się w pomoc dla każdej ze stron i poświęcać im tyle samo czasu i uwagi.
((2)) Nierównowaga stron
Pewne trudności w zachowaniu bezstronności mediatora rodzić może nierównowaga stron, wynikająca z różnych ich sytuacji majątkowych, pozycji społecznych, poziomów wykształcenia itp. Nie należy zgodzić się z poglądem, że w przypadku szczególnej dysproporcji między stronami zadaniem mediatora powinno być wspieranie strony słabszej. Ze względu na wymóg bezstronności mediator w zasadzie nie powinien w jakikolwiek sposób pomagać stronie słabszej. Natomiast za dozwolone, a w wielu sprawach nawet pożądane, uznać należy wskazywanie przez mediatora stronom na możliwość i celowość zasięgnięcia opinii profesjonalnych doradców prawnych przed ostatecznym uzgodnieniem warunków [[UgodaMediacyjna ugody]].
((2)) Gwarancje zasady beztronności
Pomimo, że zasada bezstronności mediatora została sformułowana //explicite// w {{pu przepis="art. 183(3) KPC"}}, w Kodeksie postępowania cywilnego zabrakło jednak gwarancji dotyczących jej zapewnienia. Autorzy projektu ustawy uzasadniali ich brak tym, że skoro mediator nie ma żadnych uprawnień władczych i nie rozstrzyga sporu, a jego zadanie polega na doprowadzeniu do zawarcia [[UgodaMediacyjna ugody]] stron, to zbędna jest instytucja wyłączenia mediatora i nie przewiduje się ograniczeń co do [[MediacjaWyborMediatora wyboru mediatora]] z uwagi na pokrewieństwo z jedną ze stron.
((2)) Obowiązek powiadomienia stron
Występowanie okoliczności stawiających pod znakiem zapytania bezstronność osoby trzeciej nie stanowi //eo ipso// bezwzględnej przeszkody do sprawowania funkcji mediatora. Za podstawowy obowiązek mediatora uznaje się jednak niezwłoczne poinformowanie stron o ich zaistnieniu, zarówno przed [[MediacjaWszczecie wszczęciem]] postępowania mediacyjnego, jak i w jego trakcie, jeśli dopiero wtedy się ujawnią. W takim przypadku mediator powinien zasięgnąć opinii uczestników [[Mediacja mediacji]] i uzyskać od nich ewentualną zgodę na dalsze prowadzenie [[Mediacja mediacji]]. Jeżeli jednak mediator czuje, że nie będzie w stanie zachować bezstronności w sprawie, powinien odmówić prowadzenia [[Mediacja mediacji]], bez względu na decyzję stron. Trudno bowiem wyobrazić sobie realizację postulatu bezstronności mediatora w sytuacji, gdy jest on spokrewniony z jedną ze stron lub pozostaje z nią w jakiejkolwiek więzi emocjonalnej. Taka odmowa w odniesieniu do mediatorów stałych stanowi „ważny powód”, w rozumieniu {{pu przepis="art. 183(2) § 4 KPC"}}.
((2)) Rezygnacja z udziału w postępowaniu mediacyjnym
Ostatecznie jednak, jeśli strona poweźmie jakiekolwiek wątpliwości co do bezstronności mediatora i utraci do niego zaufanie, może – w myśl zasady dobrowolności – sama zrezygnować z dalszego udziału w [[Mediacja mediacji]], nie tracąc możliwości dochodzenia swych praw w przyszłości. Wiążą się z tym jednak dwie niedogodności. Pierwsza dotyczy sytuacji, w której sprawa została skierowana do [[MediacjaNaPodstawiePostanowieniaSadu mediacji przez sąd]]. W myśl {{pu przepis="art. 183(8) § 2 KPC"}} niedopuszczalne jest ponowne skierowanie stron do innego mediatora, chyba że zgodnie wybiorą innego mediatora w ramach pierwotnego [[MediacjaPostanowienieSadu postanowienia sądu]] ({{pu przepis="art. 183(9) zd. 1 KPC"}}). Druga wynika z {{pu przepis="art. 183(5) KPC"}} a wiąże się z obowiązkiem opłacenia [[MediacjaWynagrodzenieWydatkiMediatora wynagrodzenia i wydatków]] poniesionych przez mediatora, który okazał się stronniczy.
((2)) Dodatkowe postanowienia
Dodatkowe postanowienia dotyczące obowiązku zachowania bezstronności przez mediatora mogą mieć swoje źródło w [[MediacjaNaPodstawieUmowy umowie]] wiążącej strony, bądź też w regulaminie wyspecjalizowanego ośrodka mediacyjnego.
((1)) Neutralność mediatora
Jako kolejną podstawową cechę, której powinien odpowiadać wzorowy mediator, wskazuje się zachowanie przez niego neutralności. Mediatora obowiązuje neutralność wobec przedmiotu sporu. Ze względu na to, że jest osobą jedynie pośredniczącą w osiągnięciu satysfakcjonującego porozumienia, nie opowiada się za żadną ze stron i nie ocenia, czy przyjęte przez strony rozwiązanie jest dla obu z nich korzystne. Neutralność wyraża się również w umiejętności nie narzucania przez mediatora własnych rozwiązań, systemu wartości czy światopoglądu, choćby był przekonany o ich słuszności. Zadaniem mediatora jest „jedynie” towarzyszenie stronom w samodzielnym poszukiwaniu właściwego rozwiązania konfliktu.
((1)) Bezinteresowność mediatora
Charakteryzując pozycję mediatora, należy wskazać także na zasadę bezinteresowności. Zgodnie z jej założeniem mediator nie może czerpać żadnych korzyści materialnych lub osobistych z tego co jest przedmiotem [[Mediacja mediacji]]. Co prawda mediator pobiera co do zasady [[MediacjaWynagrodzenieWydatkiMediatora wynagrodzenie]] za swoją pracę, ale nie jest ono uzależnione od konkretnego sposobu rozwiązania konfliktu. Dlatego też przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o [[Mediacja mediacji]] nie przewidują szczególnych korzyści (np. w postaci zwiększonego wynagrodzenia) na wypadek zawarcia [[UgodaMediacyjna ugody]] przez strony.
((1)) Akceptowalność osoby mediatora
Zgodnie z kolejną zasadą, jaką jest akceptowalność, strony konfliktu muszą wyrazić zgodę (akceptację) na konkretną osobę mediatora. W przeciwnym wypadku mogą one poprosić o jej zmianę. Zasada ta dotyczy również reguł postępowania, które powinny być ustalone na początku sesji i zaakceptowane przez obie strony.
((1)) Profesjonalizm mediatora
Zasada profesjonalizmu (fachowości) wymaga od mediatora nie tylko odpowiedniego przeszkolenia w zakresie prowadzenia [[Mediacja mediacji]], ale również stałego poszerzania wiedzy i umiejętności.
((1)) Szacunek wobec stron
Realizując postulat szacunku wobec stron, mediator dba o dobry klimat postępowania mediacyjnego, koncentrując się jednocześnie na tym, co każda ze stron uważa za sprawiedliwe. Strony, niezależnie od tego, jak bardzo różne stanowiska prezentują, powinny odczuwać, że są szanowane.
((1)) Brak uprawnień do podejmowania władczych decyzji
Mediatora cechuje także brak uprawnień do podejmowania rozstrzygających decyzji, co odróżnia go od sędziego. Mediator nie rozstrzyga sporu, lecz stara się ułatwić stronom osiągnięcie satysfakcjonującego dla nich porozumienia. To one powinny zachowywać pełną władzę nad treścią [[UgodaMediacyjna ugody]], a żadna decyzja dotycząca jej treści nie może być podjęta bez ich zgody. Zadaniem mediatora jest kontrola [[MediacjaPrzebieg przebiegu postępowania mediacyjnego]], zachęcanie stron do czynnego udziału w rozwiązaniu konfliktu, a ponadto dążenie do realnego zaspokojenia interesów każdej ze stron (strategia wspólnej wygranej „win-win”).
((1)) Skierowanie ku przyszłości
Przy omawianiu roli mediatora ważne podkreślenia jest również skierowanie ku przyszłości. Celem [[Mediacja mediacji]] jest znalezienie praktycznego rozwiązania kwestii spornych, a nie ustalenie kto ponosi winę za określone zachowanie. Mediator powinien dążyć do wznowienia pozytywnych relacji między zwaśnionymi stronami oraz stworzenia realnych szans na ich trwanie w przyszłości poprzez likwidację rzeczywistych źródeł konfliktu.
((1)) Przeprowadzenie mediacji i orgaznizacja posiedzenia mediacyjnego
Mimo braku ustawowych wytycznych przyjąć należy, że zasadniczym obowiązkiem mediatora jest przeprowadzenie [[Mediacja mediacji]] i organizacja posiedzenia mediacyjnego. Zgodnie z {{pu przepis="art. 183(11) KPC"}} po otrzymaniu [[MediacjaNaPodstawieWniosku wniosku o mediację]] mediator niezwłocznie ustala termin i miejsce posiedzenia mediacyjnego, chyba że strony ustaliły że posiedzeń mediacyjnych nie będzie. Z [[Mediacja mediacji]] sporządza się [[MediacjaProtokol protokół mediacyjny]], za którego powstanie i poprawność odpowiada mediator. Jak wynika z {{pu przepis="art. 183(12) § 3 KPC"}} na mediatorze ciąży obowiązek doręczenia stronom odpisów [[MediacjaProtokol protokołu]], bez względu na wynik [[Mediacja mediacji]]. Jeżeli doszło do zawarcia [[UgodaMediacyjna ugody]], mediator niezwłocznie składa [[MediacjaProtokol protokół]] (wraz z [[UgodaMediacyjna ugodą]], gdy stanowi ona odrębny dokument) w sądzie, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy według właściwości ogólnej lub wyłącznej ({{pu przepis="art. 183(13) § 1 KPC"}}). Natomiast w przypadku [[MediacjaNaPodstawiePostanowieniaSadu mediacji ze skierowania sądu]], mediator składa [[MediacjaProtokol protokół]] (z [[UgodaMediacyjna ugodą]] stron lub bez niej, gdy mediacja zakończyła się niepowodzeniem) w sądzie rozpoznającym sprawę ({{pu przepis="art. 183(13) § 2 KPC"}}).
((1)) Prawidłowość i realność ugody
W każdym przypadku mediator powinien dbać, aby zawarta między stronami [[UgodaMediacyjna ugoda]] była tak skonstruowana, aby mogła zostać [[MediacjaZatwierdzenieUgody zatwierdzona]] przez sąd (por. {{pu przepis="art. 183(14) KPC"}}). Ponadto wypracowane porozumienie powinno być w pełni możliwe do wprowadzenia w życie. Dlatego też, mediator zawsze sprawdza realność i wykonalność przyjmowanych przez strony założeń. Wypełniając tę rolę może zachęcać je do poszukiwania alternatywnych, dla stron jeszcze bardziej korzystnych, rozwiązań sporu. Może przy tym zaproponować stronom na przykład skorzystanie z usług eksperta.
((1)) Pomoc stronom
Jako ostatnia, nie mniej ważna od pozostałych, jawi się zasada pomocy stronom w zakończeniu sporu. Zgodnie z jej założeniem zadaniem mediatora jest upewnienie się, że uczestnicy [[Mediacja mediacji]] w jednakowy sposób rozumieją warunki zawieranej [[UgodaMediacyjna ugody]]. Istotne jest, aby strony były świadome konieczności jej wypełnienia, co rzutuje na obraz i skuteczność [[Mediacja mediacji]].
((1)) Wynagrodzenie mediatora
Podobnie, jak w przypadku obowiązków, przepisy Kodeksu postępowania cywilnego nie formułują praw mediatora zbyt szeroko. W myśl {{pu przepis="art. 183(5) KPC"}} podstawowym uprawnieniem mediatora jest [[MediacjaWynagrodzenieWydatkiMediatora prawo do wynagrodzenia i zwrotu wydatków]] związanych z przeprowadzeniem [[Mediacja mediacji]].
((1)) Wzory pism
- [[WzorOswiadczenieMediatoraOJegoBezstronnosciWSprawie wzór oświadczenia mediatora o jego bezstronności w sprawie]],
- [[WzorProtokolZMediacji protokół z mediacji]],
- [[WzorWniosekOWpisNaListeStalychMediatorow wniosek o wpis na listę stałych mediatorów]].
((1)) Literatura
1. [[BlaszczakLudwikSadownictwoPolubowne Ł. Błaszczak, M. Ludwik, Sądownictwo polubowne (Arbitraż)]], Warszawa 2007, s. 36,
2. [[BobrowiczWygrywajaWszyscyGazetaPrawna2005 M. Bobrowicz, Wygrywają wszyscy i powód, i pozwany]], GP z 16.11.2005 r.,
3. [[ZienkiewiczMediacjaInstytucjonalnaWPostepowaniuProcesowym A. Zienkiewicz, Mediacja instytucjonalna w postępowaniu procesowym w sprawach gospodarczych w Polsce – między inspiracją europejską a wewnętrzną koniecznością]], (w:) [[TeoretycznoprawneProblemyIntegracjiEuropejskiej Teoretycznoprawne problemy integracji europejskiej]], pod red. L. Leszczyńskiego, Lublin 2004,
4. [[KakoleckiRadcaPrawny2003 A. Kąkolecki, Zasady pojednawczego rozstrzygania sporów (ADR) Międzynarodowej Izby Handlowej w Paryżu]], R.Pr. 2003, nr 5, s. 125,
5. [[KrataTemidium2005 A. Krata, Mediacja – spotkanie i współpraca]], Dodatek specjalny do Tem. 2005, nr 4,
6. [[RajskiPPH2001 J. Rajski, Regulamin ADR Międzynarodowej Izby Handlowej z 2001 roku]], PPH 2001, nr 11,
7. [[GmurzynskaMediacjaWSprawachCywilnychWAmerykanskimSystemiePrawnym E. Gmurzyńska, Mediacja w sprawach cywilnych w amerykańskim systemie prawnym – zastosowanie w Europie i w Polsce]], Warszawa 2007,
8. [[PietrygaMediacjaToNieProcesowaGraNaCzasGazetaPrawna2007 T. Pietryga, Mediacja to nie procesowa gra na czas]], GP z 4.1.2007 r.,
9. [[KrataEP2005 A. Krata, Mediacja – sukces współpracy]], EP 2005, nr 12, s. 19,
10. [[SkrzypczakMoP2004 G. Skrzypczak, Prawnik a sposoby rozwiązywania sporów. Negocjacje i mediacje – wprowadzenie]], MoP 2004, nr 4.
----
CategoryMediacjaWSprawachCywilnych
