Alle Kategorien:
 Baza informacji o EUWT
 Komentarze nt. EUWT
 Bibliografia EUWT
 Orzecznictwo dotyczące EUWT
 Prawo o EUWT
  E U W T Zagadnienia Ogolne
  E U W T Zagadnienia Prakt...
  Gospodarka Komunalna
  Gospodarka Przestrzenna
  Miedzynarodowe Prawo Admi...
  Zwiazek Celowy

Kazus z zakresu prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia


A. Stan faktyczny
Bogaty emeryt A jest kolekcjonerem barokowych mebli, zaś jego przyjaciel B – specjalizuje się w sztuce nowoczesnej. Pewnego dnia B przechodząc obok sklepu Lamusik zauważył wspaniały sekretarzyk z XVII w. Przypomniał sobie, iż A już wielokrotnie wspominał, iż szuka małego barokowego sekretarzyka, który wzbogaciłby wystrój jego salonu. B próbował się skontaktować z A,ale ten nie był akurat dostępny (wyjechał w Bieszczady i jego komórka nie odpowiadała), B po chwili namysłu nabył ów sekretarzyk za cenę 2.000 zł, nie informując sprzedawcy o tym, że nabywa mebel dla A. Ponieważ B posiadał klucz do mieszkania A (miał zapalać światło wieczorami w celu odstraszenia włamywaczy) sekretarzyk został przywieziony do domu A. Przy wnoszeniu go do salonu pracownik sklepu zarysował przez swoją nieuwagę fortepian.
Jak tylko A pojawił się znów w S., B natychmiast poinformował go o zakupie. Zamiast oczekiwanych podziękowań B usłyszał, że A w górach przemyślał swoje dotychczasowe życie i od tej pory nie zamierza więcej nabywać antyków, lecz chce zająć się działalnością charytatywną. B żąda jednak od A zwrotu 2.000 zł za mebel i 200 zł za transport. A natomiast odrzuca jego żądania i domaga się od B zabrania sekretarzyka z salonu oraz zapłaty 1000 zł za uszkodzony fortepian.
Jak należy ocenić powyższą sytuację?

B. Rozwiązanie
Roszczenie B wobec A o zapłatę 2.200 zł na podstawie art. 753 § 2 zd. 2 KC
art. 753 KC
§ 1. Prowadzący cudzą sprawę bez zlecenia powinien w miarę możności zawiadomić o tym osobę, której sprawę prowadzi, i stosownie do okoliczności albo oczekiwać jej zleceń, albo prowadzić sprawę dopóty, dopóki osoba ta nie będzie mogła sama się nią zająć.
§ 2. Z czynności swych prowadzący cudzą sprawę powinien złożyć rachunek oraz wydać wszystko, co przy prowadzeniu sprawy uzyskał dla osoby, której sprawę prowadzi. Jeżeli działał zgodnie ze swymi obowiązkami, może żądać zwrotu uzasadnionych wydatków i nakładów wraz z ustawowymi odsetkami oraz zwolnienia od zobowiązań, które zaciągnął przy prowadzeniu sprawy.


1. Powstanie roszczenia

Roszczenie o zwrot wydatków powstaje, gdy podnoszący roszczenie prowadził cudze sprawy bez zlecenia oraz gdy przy prowadzeniu cudzych spraw działał zgodnie z obowiązkami.

a. prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia
Z prowadzeniem cudzych spraw bez zlecenia mamy do czynienia, gdy (1) brak jest zlecenia albo innego obowiązku do dbania o interesy drugiej strony; (2) mamy do czynienia z cudzą sprawą a nie własną podnoszącego roszczenie; (3) mamy do czynienia z prowadzeniem sprawy.

(1) brak zlecenia
Roszczenia z art. 753 są wykluczone, jeżeli strony wiąże inny stosunek zobowiązaniowy, z którego wynika obowiązek do dbania o sprawy osoby zainteresowanej. Może by to przede wszystkim umowa zlecenia ale także inne jak umowa o pracę, umowa agencyjna, komis, spedycja oraz stosunki prawne powstałe z mocy ustawy (Radwański/Panowicz-Lipska, wyd. 5, nb. 379). Wspominanie przez A, iż szuka sekretarzyka nie jest wystarczającym argumentem do przyjęcia umowy zlecenia. Gdyby A wyraźni prosił B o wyszukanie takiego mebla, wówczas można by rozważać udzielenie zlecenia wg art. 734 i nast. KC. Z takimi nie mamy jednak tutaj do czynienia, wobec czego B działał bez zlecenia.

(2) cudza sprawa
Sprawa, którą prowadzi podnoszący roszczenie, jest cudza, jeżeli według kryteriów obiektywnych oraz z jego punktu widzenia należy do innej osoby (Radwański/Panowicz-Lipska, 5. wyd., nb. 378). Konieczne jest więc, aby prowadzone czynności następowały dla innej osoby oraz aby prowadzący sprawę miał przekonanie, że działa dla innego podmiotu. Jeżeli więc prowadzący sprawę uważa, że działa we własnym interesie, choć obiektywnie sprawa należała do sfery innego podmiotu, roszczenie odpada. Podobnie jest, gdy prowadzący sprawę myśli, że działa dla kogoś innego, podczas gdy w rzeczywistości obiektywnie działał w cudzej sprawie.
W tym wypadku nabycie sekretarzyka było działaniem z obiektywnego i subiektywnego punktu wiedzenia działaniem dla A.

(3) prowadzenie sprawy
Temu pojęciu nadaje się bardzo szerokie znaczenie, wobec czego obejmuje ono wszelkie czynności faktyczne i prawne – w tym ostatnim wypadku zarówno obligacyjne (zobowiązaniowe) jak i rzeczowe. Czynności mogą być dokonywane we własnym imieniu jak i w imieniu osoby zainteresowanej.
Nabycie mebla (umowa sprzedaży = czynność prawna, obligacyjna) było więc prowadzeniem cudzych spraw.

b. dokonanie wydatków lub nakładów
Wydatki, to koszty poczynione w związku z prowadzoną działalności, które nie mają bezpośredniego odzwierciedlenia w majątku osoby zainteresowanej, ale prowadzą do ujemnej różnicy w majątku prowadzącego cudze sprawy (np. koszty przejazdu, wydatki na zakup przedmiotów przeznaczonych dla osoby zainteresowanej). Natomiast nakłady służą polepszeniu stanu majątkowego osoby zainteresowanej i bezpośrednio wpływają na stan majątkowy tej osoby (np. naprawa uszkodzonej rzeczy). Nabycie sekretarzyka był w tym kontekście wydatkiem poniesionym przez B.

c. zasadność wydatków lub nakładów
Przesłanką żądania zwrotu wydatków jest ich zasadność. Na ogół uznaje się, że zwrot obejmuje wydatki i nakłady poczynione na korzyść osoby zainteresowanej, przy czym pojęcie korzyści należy rozumieć szeroko (Stecki w: Radwański (red.) System prawa prywatnego § 61 nb. 62, str. 474).

d. działanie zgodne z obowiązkami
Obowiązek zwrotu wydatków powstaje tylko wtedy, gdy prowadzący cudze sprawy działał zgodnie ze swoimi obowiązkami, art. 753 § 2 zd. 2 KC
art. 753 KC
§ 1. Prowadzący cudzą sprawę bez zlecenia powinien w miarę możności zawiadomić o tym osobę, której sprawę prowadzi, i stosownie do okoliczności albo oczekiwać jej zleceń, albo prowadzić sprawę dopóty, dopóki osoba ta nie będzie mogła sama się nią zająć.
§ 2. Z czynności swych prowadzący cudzą sprawę powinien złożyć rachunek oraz wydać wszystko, co przy prowadzeniu sprawy uzyskał dla osoby, której sprawę prowadzi. Jeżeli działał zgodnie ze swymi obowiązkami, może żądać zwrotu uzasadnionych wydatków i nakładów wraz z ustawowymi odsetkami oraz zwolnienia od zobowiązań, które zaciągnął przy prowadzeniu sprawy.
.

Kodeks rozróżnia obowiązki oraz powinności.

(1) obowiązki prowadzącego cudze sprawy
Do obowiązków prowadzącego sprawy należy:
  • działanie z korzyścią dla osoby zainteresowanej (art. 752 KC
    art. 752 KC
    Kto bez zlecenia prowadzi cudzą sprawę, powinien działać z korzyścią osoby, której sprawę prowadzi, i zgodnie z jej prawdopodobną wolą, a przy prowadzeniu sprawy obowiązany jest zachować należytą staranność.
    ) (+)
- działanie zgodnie z prawdopodobną wolą osoby zainteresowanej (art. 752 KC
art. 752 KC
Kto bez zlecenia prowadzi cudzą sprawę, powinien działać z korzyścią osoby, której sprawę prowadzi, i zgodnie z jej prawdopodobną wolą, a przy prowadzeniu sprawy obowiązany jest zachować należytą staranność.
), (+)
- działanie z należytą starannością (art. 752 KC
art. 752 KC
Kto bez zlecenia prowadzi cudzą sprawę, powinien działać z korzyścią osoby, której sprawę prowadzi, i zgodnie z jej prawdopodobną wolą, a przy prowadzeniu sprawy obowiązany jest zachować należytą staranność.
) (+) oraz
- wydanie uzyskanych przedmiotów majątkowych (art. 753 § 2 zd. 1 KC
art. 753 KC
§ 1. Prowadzący cudzą sprawę bez zlecenia powinien w miarę możności zawiadomić o tym osobę, której sprawę prowadzi, i stosownie do okoliczności albo oczekiwać jej zleceń, albo prowadzić sprawę dopóty, dopóki osoba ta nie będzie mogła sama się nią zająć.
§ 2. Z czynności swych prowadzący cudzą sprawę powinien złożyć rachunek oraz wydać wszystko, co przy prowadzeniu sprawy uzyskał dla osoby, której sprawę prowadzi. Jeżeli działał zgodnie ze swymi obowiązkami, może żądać zwrotu uzasadnionych wydatków i nakładów wraz z ustawowymi odsetkami oraz zwolnienia od zobowiązań, które zaciągnął przy prowadzeniu sprawy.
) (+).
B działał niewątpliwie zgodnie z obowiązkami.

b. powinności prowadzącego cudze sprawy
Do powinności prowadzącego cudze sprawy należy z kolei:
  • zawiadomienie osoby zainteresowanej o prowadzeniu jej spraw (art. 753 § 1 KC
    art. 753 KC
    § 1. Prowadzący cudzą sprawę bez zlecenia powinien w miarę możności zawiadomić o tym osobę, której sprawę prowadzi, i stosownie do okoliczności albo oczekiwać jej zleceń, albo prowadzić sprawę dopóty, dopóki osoba ta nie będzie mogła sama się nią zająć.
    § 2. Z czynności swych prowadzący cudzą sprawę powinien złożyć rachunek oraz wydać wszystko, co przy prowadzeniu sprawy uzyskał dla osoby, której sprawę prowadzi. Jeżeli działał zgodnie ze swymi obowiązkami, może żądać zwrotu uzasadnionych wydatków i nakładów wraz z ustawowymi odsetkami oraz zwolnienia od zobowiązań, które zaciągnął przy prowadzeniu sprawy.
    ) oraz
- złożenie rachunku z prowadzenia spraw (art. 753 § 2 zd. 1 KC
art. 753 KC
§ 1. Prowadzący cudzą sprawę bez zlecenia powinien w miarę możności zawiadomić o tym osobę, której sprawę prowadzi, i stosownie do okoliczności albo oczekiwać jej zleceń, albo prowadzić sprawę dopóty, dopóki osoba ta nie będzie mogła sama się nią zająć.
§ 2. Z czynności swych prowadzący cudzą sprawę powinien złożyć rachunek oraz wydać wszystko, co przy prowadzeniu sprawy uzyskał dla osoby, której sprawę prowadzi. Jeżeli działał zgodnie ze swymi obowiązkami, może żądać zwrotu uzasadnionych wydatków i nakładów wraz z ustawowymi odsetkami oraz zwolnienia od zobowiązań, które zaciągnął przy prowadzeniu sprawy.
).
Wprawdzie B nie zawiadomił A o nabyciu sekretarzyka, ale starał się to uczynić. Przyjmuje się, że nie chodzi o skuteczne zawiadomienie, ale o podjęcie zwykłych w danych okolicznościach czynności zmierzających do ustalenia osoby zainteresowanej oraz miejsca jej pobytu (Stecki w: Radwański (red.) System prawa prywatnego § 61 nb. 47, str. 472).

e. wynik tymczasowy
Roszczenie powstało.

2. Brak utraty roszczenia
Roszczenie mogłoby częściowo wygasnąć na skutek potrącenia, gdyby A przysługiwał wobec B skuteczny zarzut potrącenia z art. 498 § 1 KC
art. 498 KC
§ 1. Gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.
§ 2. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.
w zw. z art. 499 KC
art. 499 KC
Potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe.
. Potrącenie prowadzi do wygaśnięcia zobowiązania z zaspokojeniem wierzyciela (Radwański/Olejniczak, wyd. 6, nb. 827 i nb. 835).

Potrącenie polega na umorzeniu dwóch przeciwstawnych sobie wierzytelności w następstwie złożenia oświadczenia woli przez jednego wierzyciela drugiemu (Radwański/Olejniczak, wyd. 6, nb 835). Skuteczne potrącenie (kompensacja) zależy od dwóch przesłanek:
1) istnienie sytuacji uzasadniającej potrącenie:
  • dwa podmioty są względem siebie wierzycielami i dłużnikami,
- jednorodzajowość świadczeń obu stron,
- wymagalność obu wierzytelności,
- zaskarżalność wierzytelności podmiotu, który dokonuje potrącenia,
- dopuszczalność potrącenia,
2) podniesienia zarzutu potrącenia.

Ad 1. Stan potrącalności, art. 498 KC
art. 498 KC
§ 1. Gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.
§ 2. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.

a. dwa podmioty są względem siebie wierzycielami i dłużnikami
W niniejszej sytuacji B jest wobec A wierzycielem z tytułu roszczenia o zwrot wydatków z art. 753 § 2 zd. 2 KC
art. 753 KC
§ 1. Prowadzący cudzą sprawę bez zlecenia powinien w miarę możności zawiadomić o tym osobę, której sprawę prowadzi, i stosownie do okoliczności albo oczekiwać jej zleceń, albo prowadzić sprawę dopóty, dopóki osoba ta nie będzie mogła sama się nią zająć.
§ 2. Z czynności swych prowadzący cudzą sprawę powinien złożyć rachunek oraz wydać wszystko, co przy prowadzeniu sprawy uzyskał dla osoby, której sprawę prowadzi. Jeżeli działał zgodnie ze swymi obowiązkami, może żądać zwrotu uzasadnionych wydatków i nakładów wraz z ustawowymi odsetkami oraz zwolnienia od zobowiązań, które zaciągnął przy prowadzeniu sprawy.
, co ustalono wcześniej. Pytanie czy A ma wobec B również roszczenie o zapłatę 1.000 zł za uszkodzenie fortepianu. Roszczenie to wynika z art. 471 KC
art. 471 KC
Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
:
(1) szkoda (+), bo doszło do uszkodzenia majątku A;
(2) zdarzenie powodujące szkodę, czyli wg art. 471 KC
art. 471 KC
Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
zawinione nienależyte wykonanie zobowiązania (+), bo:
(a) stosunek zobowiązaniowy między A i B (+) powstał z mocy ustawy na skutek prowadzenia przez B spraw dla A;
(b) nienależyte wykonanie świadczenia (+), bo doszło do uszkodzenia majątku A;
(c) zawinienie (+) bo z winy pracownika, a zgodnie z art. 474 B odpowiada także za działanie innych osób, którymi się posługuje przy wykonaniu swojego zobowiązania polegającego na prowadzeniu cudzych spraw;

(3) związek przyczynowo skutkowy (+)
A ma więc wobec B roszczenie o naprawienie szkody z art. 471.

b. jednorodzajowość świadczeń obu stron
Ponieważ oba świadczenia (o zapłatę i o odszkodowanie) są świadczeniami pieniężnymi, mamy do czynienia z jednorodzajowością świadczeń.

c. wymagalność obu świadczeń
Świadczenie A wobec B z art. 753 § 2 zd. 2 KC
art. 753 KC
§ 1. Prowadzący cudzą sprawę bez zlecenia powinien w miarę możności zawiadomić o tym osobę, której sprawę prowadzi, i stosownie do okoliczności albo oczekiwać jej zleceń, albo prowadzić sprawę dopóty, dopóki osoba ta nie będzie mogła sama się nią zająć.
§ 2. Z czynności swych prowadzący cudzą sprawę powinien złożyć rachunek oraz wydać wszystko, co przy prowadzeniu sprawy uzyskał dla osoby, której sprawę prowadzi. Jeżeli działał zgodnie ze swymi obowiązkami, może żądać zwrotu uzasadnionych wydatków i nakładów wraz z ustawowymi odsetkami oraz zwolnienia od zobowiązań, które zaciągnął przy prowadzeniu sprawy.
oraz B wobec A z art. 471 analog jest wymagalne wg art. 455 KC
art. 455 KC
Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.
z chwilą wezwania do zapłaty.

d. zaskarżalność wierzytelności kompensującej
Zaskarżalność oznacza w tym wypadku,iż wierzytelność kompensująca (a więc ta, która przysługuje podmiotowi zgłaszającemu potrącenie) nie stanowi zobowiązania naturalnego ani nie jest obciążona zarzutem, np. przedawnienia. W tym wypadku nie ma podstaw o przyjęcia przedawnienia oraz nie chodzi o zobowiązanie naturalne.

e. dopuszczalność potrącenia
Dopuszczalność potrącenia reguluje art. 505 KC
art. 505 KC
Nie mogą być umorzone przez potrącenie:
1) wierzytelności nie ulegające zajęciu;
2) wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania;
3) wierzytelności wynikające z czynów niedozwolonych;
4) wierzytelności, co do których potrącenie jest wyłączone przez przepisy szczególne.
. W tym wypadku potrącenie nie jest wyłączone. W szczególności nie wchodzi pkt 4, gdyż ani przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia ani przepisy o odpowiedzialności za nienależyte wykonanie zobowiązania nie zawierają takowych.
Ponadto nie ma zastosowania pkt 3, gdyż odpowiedzialność na zasadzie winy wg art. 471 jest odpowiedzialnością kontraktową a nie z tytułu czynów niedozwolonych.
Istnieje więc możliwość potrącenia.

Ad 2. Zgłoszenie zarzutu potrącenia, art. 499 KC
art. 499 KC
Potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe.

Potrącenia dokonuje się wyłącznie na zgłoszony zarzut. Sąd nie uwzględnia więc potrącenia z urzędu. Dopóki A lub B nie podniosą zarzutu potrącenia, nie zostanie on uwzględniony. Brak tego zarzutu powoduje, iż roszczenie B nie jest utracone.

3. Zaskarżalność
Dopóki nie został zgłoszony zarzut potrącenia, roszczenie B wobec A jest także zaskarżalne.

4. Wynik ostateczny
Dopóki nie został zgłoszony zarzut potrącenia, B przysługuje wobec A roszczenie o zapłatę 2.200 zł.

CategoryProwadzenieCudzychSprawBezZlecenia
Na tej stronie nie ma komentarzy