Likwidacja granic w regionach przygranicznych - Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) jako instrument współpracy terytorialnej jednostek samorządu terytorialnego w Europie

A. Stan faktyczny
Przed II wojną światową ziemia ta była własnością ojca A. Należał on do ludności Prus Wschodnich, uważającej się za Polaków i opierających się germanizacji. Po wojnie, gdy ziemie te stały się częścią Polski, na tych ludzi mówiono autochtoni, a potocznie – Mazurzy. W 1954 r. ojciec A zmarł. W 1970 roku, po przeprowadzeniu postępowania o dział spadku, A otrzymała działki o łącznej powierzchni 59 ha. W 1977 r. wyjechała na stałe do Niemiec. Przed wyjazdem nie rozporządziła nieruchomością. W tej sytuacji naczelnik gminy J wydał decyzję o przejęciu tej nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa.
W 2004 r. A wniosła o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w ten sposób, aby w dziale I księgi wieczystej nr (...) wykreślić
wyodrębnione działki powstałe z działek 46/2, 52, 54/1 i 54/3 położone w N. i dla nich założyć księgę wieczystą wpisując A jako właściciela.
Czy żądanie A jest zasadne?

B. Rozwiązanie
zob. wyrok SN z dnia 13.12.2005, IV CK 304/05 (OSNC z 2006 r., nr 10, poz. 166)

Żądanie wniesione na podstawie art. 10 UKsWieczHip jest zasadne, gdy stan prawny wg księgi wieczystej jest niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym. W tym wypadku byłoby tak, gdyby faktycznie właścicielką była nadal A.

1. Własność ojca A
Na początku właścicielem nieruchomości był ojciec A. Przeszedł on tzw. procedurę weryfikacyjną w zakresie stwierdzenia narodowości polskiej i służyło mu obywatelstwo polskie zgodnie z przepisami ustawy z dnia 28 kwietnia 1946 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego osób narodowości polskiej zamieszkałych na obszarze Ziem Odzyskanych (Dz.U. Nr 15, poz. 186). Taką samą procedurę weryfikacyjną zrealizował w odniesieniu do swojej rodziny.
A był więc właścicielem nieruchomości w chwili swej śmierci.

C. Nabycie własności przez A
A nabyła nieruchomości jako spadkobierczyni swego ojca po przeprowadzeniu notarialnego działu spadku w 1970 r.

D. Utrata własności przez A
Pojawia się pytanie, czy A utraciła własność na skutek przejęcia jej przez Naczelnika Gminy w 1977 r. Decyzję Naczelnik oparł na art. 38 ust. 3 ustawy dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (t.j.: Dz.U. 1969 nr 22 poz. 159).
Przepis ten ma następujące brzmienie:
"Nieruchomości stanowiące zgodnie z art. 2 ust. 1 lit. b) dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz. U. Nr 13, poz. 87 z późniejszymi zmianami) własność osób, którym wobec uzyskania przez nie stwierdzenia narodowości polskiej służyło obywatelstwo polskie, przechodzą z samego prawa na własność Państwa, jeżeli osoby te w związku z wyjazdem z kraju utraciły lub utracą obywatelstwo polskie. Osoby te tracą prawo rozporządzania nieruchomością z dniem, w którym złożyły właściwym organom polski dowód osobisty i otrzymały dokument podróży uprawniający do wyjazdu za granicę."
Przesłankami przejęcia nieruchomości na własność Państwa są więc (kumulatywnie):

1. nieruchomość podlegająca art. 2 ust. 1 lit. b) dekretu o majątkach opuszczonych i poniemieckich,
2. właścicielem jest osoba, która uzyskała stwierdzenie narodowości polskiej,
3. wyjazd właściciela za granicę i
4. utrata obywatelstwa polskiego.

Z powyższego wynika, iż w niniejszym stanie faktycznym nie została spełniona przesłanka druga. Osobą, która uzyskała obywatelstwo polskie na skutek stwierdzenia narodowości był ojciec A. A jest tylko jego następcą prawnym. W postanowieniu SN z dnia 11.1.1965 r., II CR 523/64 (OSNCP 1965, nr 7-8, poz. 135) stwierdzono, że art. 38 ust. 3 ustawy z 1961 r. dotyczy również wypadku, w którym osobie takiej przysługuje udział w spadku, obejmującym nieruchomość bez względu na to, czy jest to nieruchomość miejska, czy nieruchomość rolna. Zdaniem SN przepis ten obejmował więc następców prawnych.
W 2002 i 2005 r. SN przyjął jednak restrykcyjną wykładnię przepisu art. 38 ust. 3 i uznał, że może on dotyczyć tylko tych osób, które po stwierdzeniu ich narodowości polskiej i uzyskaniu obywatelstwa polskiego zachowały własność nieruchomości należących do nich przed dniem 1 stycznia 1945 r., a następnie w związku z wyjazdem z kraju utraciły obywatelstwo polskie. Przepis ten więc nie dotyczy to następców prawnych tych osób.

1. Wynik
A nie utraciła więc własności nieruchomości. Może więc skutecznie żądać uzgodnienia treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

---

CategoryKazusyNabycieWlasnosciNieruchomosci CategoryGospodarkaKomunalna