====Kazus nr 2 z bezpodstawnego wzbogacenia====
==nienależność świadczenia==

((1)) STAN FAKTYCZNY
D postanowił darować pannie P i kawalerowi K z okazji ślubu obraz Jacka Malczewskiego o wartości 120.000 zł. W dniu ślubu wręczył obraz młodym w czasie wesela, będąc jeszcze trzeźwym i mając pełne rozeznanie tego, co czyni. Dwa dni po ślubie doszedł do wniosku, iż był to stanowczo za drogi prezent i zażądał jego zwrotu, powołując się na nieważność umowy darowizny z uwagi na niedochowanie formy notarialnej oświadczenia o darowiźnie.
**Czy D ma prawo domagać się od P i K zwrotu dzieła?**

((1)) Roszczenie D przeciwko P i K o zwrot obrazu z {{pu przepis="art. 898 § 1 KC"}} i {{pu przepis="art. 898 § 2 zd. 1 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 405 KC"}}
Wobec braku przesłanek dla przyjęcia rażącej niewdzięczności P i K, roszczenie z powyższej podstawy prawnej odpada.

((1)) Roszczenie D przeciwko P i K o zwrot obrazu z art. 405 w zw. z {{pu przepis="art. 410 § 2 KC"}}

	((2)) Powstanie roszczenia
	Roszczenie na wskazanej podstawie powstaje, gdy dojdzie do wzbogacenia jednego podmiotu kosztem drugiego i bez uzasadnienia prawnego dla tego wzbogacenia.

		((3)) wzbogacenie
		Wzbogacenie polega na uzyskaniu jakiejś korzyści majątkowej w dowolnej postaci (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, nb. 652). W pierwszej kolejności należy więc ustalić, co P i K uzyskali od D.
		Zgodnie z {{pu przepis="art. 155 § 1 KC"}} umowa zobowiązująca do przeniesienia własności, także darowizna, przenosi własność na nabywcę już z chwilą jej zawarcia (solo consensu). Jest to tzw. podwójny skutek umów rozporządzających, charakterystyczny dla prawa polskiego i różniący polski i niemiecki system prawny.
		P i K mogliby więc uzyskać własność, gdyby umowa została skutecznie zawarta.
		Zgodnie jednak z {{pu przepis="art. 890 § 1 zd. 1 KC"}} oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie atu notarialnego. Wobec braku tej formy, umowa jest nieważna ({{pu przepis="art. 73 § 2 zd. 1 KC"}}).
		Jednakże umowa staje się ważna z chwilą wykonania darowizny (tzw. darowizna rękodajna). W takim wypadku darowizna uzyskuje ważność z mocą wsteczną (ex tunc) (Dmowski w: BieniekKomentarzKC, 6. wyd. str. 718). Za wykonanie darowizny nie można jednak uważać zawarcia samej umowy (tak RadwanskiPanowiczZobowiazania, nb. 193), ale dopiero wydanie rzeczy będącej przedmiotem umowy. Oznaczałoby to bowiem, że nieważna umowa wywołuje skutek rzeczowy polegający na przeniesieniu własności.
		W powyższym kazusie z chwilą wydania obrazu P i K uzyskali więc własność obrazu.
		
		((3)) zubożenie
		Zubożenie drugiego podmiotu musi przybrać postać majątkową i może polegać na ubytku określonych przedmiotów (zmniejszenie aktywów), naruszeniu przysługujących praw i zaciągnięciu zobowiązań (zwiększenie pasywów) oraz utracie spodziewanych korzyści (por. RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, nb. 653).
		W tym wypadku D utracił własność obrazu, wobec czego zmniejszyły się jego aktywa i jest zubożony.
		
		((3)) związek między wzbogaceniem a zubożeniem
		Między zubożeniem a wzbogaceniem musi istnieć związek, co wynika stąd, iż wzbogacenie ma nastąpić “kosztem innej osoby” (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, nb. 654). W niniejszym kazusie związek ten jest oczywisty, gdyż wynika bezpośrednio z zachowania samego zubożonego.
		
		((3)) bezpodstawność wzbogacenia
		Wzbogacenie kosztem zubożonego musi nastąpić bez podstawy prawnej, przy czym podstawę tą mogą stanowić czynności prawne, decyzje administracyjne lub inne zdarzenia prawne określone w przepisach prawnych (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, nb. 657). Można więc stwierdzić, że wzbogacenie jest bezpodstawne, jeżeli nastąpiło na podstawie nienależnego świadczenia albo jeżeli brak jest jakiegokolwiek innego uzasadnienia dla przesunięcia majątkowego, jakie nastąpiło. W tym wypadku w grę wchodzi przede wszystkim nienależne świadczenie.
		
		Ponieważ “nienależne świadczenie skonstruowane zostało jako szczególny przypadek bezpodstawnego wzbogacenia” (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, nb. 658), należy w pierwszej kolejność sprawdzić, czy nie mamy do czynienia z tego typu przypadkiem. Jeżeli bowiem wzbogacenie nastąpiłoby na podstawie należnego świadczenia, wówczas nie mogłoby być mowy nie tylko o nienależnym świadczeniu ale i o bezpodstawnym wzbogaceniu.
		Aby ustalić, czy mamy do czynienia z przypadkiem nienależne go świadczenia, należy sprawdzić, czy w ogóle mieliśmy do czynienia ze świadczeniem, a dalej czy to świadczenie było w istocie nienależne.
		
			**(1) świadczenie**
			Świadczenie to zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania i czyniące zadość interesom wierzyciela (RadwanskiOlejniczakZobowiazaniaCzO, nb. 92). W tym wypadku świadczeniem było przekazanie przez D obrazu. Było to mianowicie działanie podjęte w celu wykonania zobowiązania ciążącego na D i wynikającego z zawartej umowy darowizny.
			
			**(2) nienależność świadczenia**
			Świadczenie musi być nienależne. KC wyczerpująco określa sytuacje, kiedy świadczenie jest nienależne podając następujące okoliczności:
			- brak zobowiązania (//condictio indebiti//),
			- odpadnięcie podstawy prawnej (//condictio causa finita//),
			- nieosiągnięcie celu świadczenia (//condictio causa data causa non secuta//) oraz
			- nieważność czynności prawnej (//condictio sine causa//).
			W kazusie w grę wchodziłaby tylko ostatnia z możliwości, gdyż zgodnie z {{pu przepis="art. 890 § 1 zd. 1 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 73 § 2 zd. 1 KC"}} umowa darowizny była nieważna. Jednakże wykonanie darowizny poprzez przekazanie obrazu, doprowadziło do konwalidacji nieważnej czynności. Tym samym umowa stała się ważna z mocą wsteczną ex tunc.
			Brak podstawy prawnej mógłby wynikać dalej z uchylenia się od skutków oświadczenia woli, o ile zachodziłaby okoliczność uprawniająca do takiego uchylenia się. Zgodnie z {{pu przepis="art. 84 KC"}} - {{pu przepis="art. 87 KC"}} takimi okolicznościami są: błąd, podstęp oraz groźba. Brak jest informacji w stanie faktycznym, aby któraś z nich miała miejsce.
			Świadczenie dokonane przez D było więc należne.

((2)) Wynik
Wobec tego, iż istniała podstawa prawna dla dokonanego przesunięcia majątkowego w postaci ważnej umowy darowizny rękodajnej ({{pu przepis="art. 890 § 1 zd. 2 KC"}}), P i K nie są zobowiązani do zwrotu wg {{pu przepis="art. 410 § 1 KC"}} w zw. z {{pu przepis="art. 405 KC"}}.

((1)) D przeciw P i K o zwrot obrazu z {{pu przepis="art. 222 § 1 KC"}}
Wobec faktu, iż P i K są aktualnie właścicielami obrazu na skutek przekazania im dzieła przez D w następstwie konwalidowanej umowy darowizny, D nie ma legitymacji czynnej do podniesienia roszczenia windykacyjnego.
----
CategoryKazusyBezpodstawneWzbogacenie