Wiki source for EUWTCharakterPrawny
====Charakter prawny europejskiego ugrupowania współpracy terytorialnej====
==analiza prawna organizacji i funkcjonowania EUWT jako podmiotu na styku praw wspólnotowego i krajowego (polskiego)==
==uwaga, w tekście nie zostały jeszcze uwzględnione zmiany po [[EUWTReforma reformie rozp. o EUWT]]==
((1)) OGÓLNE INFORMACJE O EUWT
Europejskie ugrupowanie współpracy terytorialnej (EUWT) jest osobą prawną powołaną do ułatwiania i upowszechniania współpracy terytorialnej podmiotów publicznych.
Pod pojęciem współpracy terytorialnej rozporządzenie rozumie zarówno współpracę transgraniczną jak i współpracę transnarodową i międzyregionalną.
Ułatwianie współpracy terytorialnej przy pomocy EUWT polega na zmniejszeniu istotnych trudności napotykanych podczas realizacji działań z nią związanych. Upowszechnianie powoduje natomiast zwiększenie liczby działań związanych ze współpracą terytorialną.
Wyłącznym celem działalności EUWT jest wzmocnienia spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej ({{pu przepis="art. 1 ust. 2 RozpWEEUWT"}}). Ugrupowanie musi więc przyczyniać się do polepszenia warunków w poszczególnych regionach oraz wyrównanie różnic w celu wspierania rozwoju Unii jako całości (por. art. 174 TFUE).
EUWT nie jest natomiast:
- stowarzyszeniem (choć polska ustawa nakazuje stosować odpowiednio przepisy o stowarzyszeniach);
- organem wyłącznie politycznym (realizuje konkretne zadania, powierzone mu przez członków);
- związkiem celowym (choć jego charakter i sposób działania najbardziej odpowiadają tej właśnie strukturze prawnej, inaczej PeineStarkeLKV2008, s. 403);
- konsorcjum (choć jest złożone z wielu niezależnych podmiotów realizujących ten sam cel).
((1)) ŹRÓDŁA PRAWA O EUWT
Zostało stworzone na mocy rozporządzenia (WE) nr 1082/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie europejskiego ugrupowania współpracy terytorialnej (EUWT) z dnia 5 lipca 2006 r. (Dz.Urz.z 31 lipca 2006 roku, Nr 210, str. 19 i nast.).
Więcej o źródłach prawa w [[EUWTZrodlaPrawa osobnym dokumencie]].
((1)) ANALIZA PRAWNA ORGANIZACJI
Przepisem decydującym o organizacji EUWT jest przepis stwierdzający, że EUWT jest osobą prawną ({{pu przepis="art. 1 ust. 3 RozpWEEUWT"}}).
((2)) Osobowość prawna
Nadanie EUWT osobowości prawnej jest jednym z kluczowych postanowień RozpWEEUWT. Po raz pierwszy bowiem instrument współpracy transgranicznej może być podmiotem niezależnym pod względem prawnym od swoich członków (takiego statusu nie posiadało np. EUIG, które jest traktowane jako ułomna osoba prawna (więcej w [[EuropejskieZgrupowanieInteresowGospodarczych osobnym dokumencie]])).
Przepisy nadające EUWT osobowość prawną wydają się na pierwszy rzut oka dość jasne i nie wymagające dalszego badania. Tymczasem rozważenia wymaga, co tak naprawdę miał na myśli prawodawca europejski przyznając ugrupowaniom "najszerszą zdolność, jaka może być przyznana osobom prawnym na mocy prawa krajowego danego państwa członkowskiego"?
((3)) osoba prawna prawa europejskiego
Pierwsze pytanie pojawiające się w tym zakresie dotyczy charakteru osobowości prawnej. Pojawiają się bowiem - uzasadnione - wątpliwości, czy osobowość prawna EUWT ma swoje źródło w prawie europejskim czy jednak jest to wyłącznie deklaracja nawiązująca do partykularnego prawa członków UE.
Autorzy [[GEPEEUWT analizy]] "Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej" stawiają dość jednoznacznie na koncepcję osobowości prawnej prawa wspólnotowego (obecnie unijnego) ([[GEPEEUWT Analiza GEPE...]], 2007, s. 82). Podobnie jednoznaczny pogląd reprezentuje Obwexer (ObwexerEVTZAlsNeuesIntrument, s. 51 66 oraz TabakaDietrich2010, s. 286). Ich zdaniem, gdyby chodziło tylko o wskazanie, że EUWT jest osobą prawną w prawi krajowym, nie byłoby potrzebne zapewnianie Ugrupowaniu zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych. Także sformułowanie, nakazujące traktować EUWT **jako** podmiot kraju siedziby, nie znalazłoby się w rozporządzeniu, gdyby faktycznie tak było (ObwexerEVTZAlsNeuesIntrument, s. 51). Prawo krajowe określa wyłącznie skutki działania EUWT jako osoby prawnej (ObwexerEVTZAlsNeuesIntrument, s. 66). Natomiast Pechstein i Deja wychodzą raczej z założenia, iż to zagadnienie nie wymaga ostatecznego rozstrzygnięcia (PechsteinDejaEuR2011, s. 364-365). Deklaracja zawarta w {{pu przepis="art. 1 ust. 3 RozpWEEUWT"}} ma bowiem służyć przede wszystkim jednolitemu traktowaniu EUWT we wszystkich krajach jako osoby prawnej, a więc podmiotu zdolnego do samodzielnego działania ze skutkiem dla siebie i będącego podmiotem praw i obowiązków, podobnie jak inne osoby prawne.
Stąd pojawia się zarzut niezgodności {{pu przepis="art. 3 UEUWT"}} z rozporządzeniem o EUWT (PechsteinDejaEuR2011, s. 364-365). Wydaje się, że jest to zarzut słuszny także z innego powodu. Skoro bowiem przepisy rozporządzenia w sposób wyczerpujący opisują formułę prawną ugrupowań ({{pu przepis="art. 1 ust. 3-4 RozpWEEUWT"}}), to wydawanie przepisów krajowych w tym zakresie jest niedopuszczalne (ObwexerEVTZAlsNeuesIntrument, s. 65; wyrok ETS z 10.10.1973 C-34/73, //Variola//, Zb. Orz. 1973, s. 981 nb. 10). Wreszcie upoważnienie do wydania krajowych przepisów wykonawczych obejmuje tylko stanowienie regulacji w zakresie postępowania o wydanie pozwolenia na utworzenie EUWT ({{pu przepis="art. 4 ust. 4 RozpWEEUWT"}}), organów właściwych dla kontroli środków publicznych ({{pu przepis="art. 6 ust. 1 RozpWEEUWT"}}), zakresu zadań ugrupowań ({{pu przepis="art. 7 ust. 3 RozpWEEUWT"}}) oraz rozwiązania EUWT ({{pu przepis="art. 14 RozpWEEUWT"}}) (ObwexerEVTZAlsNeuesIntrument, s. 49). Dodatkowo {{pu przepis="art. 16 ust. 1 RozpWEEUWT"}} ogranicza kompetencje do wydania tylko takich przepisów, które "są właściwe do zapewnienia skutecznego stosowania niniejszego rozporządzenia". Skoro rozporządzenie samo określa formę prawną, to wszelkie regulacje krajowe w tym zakresie są niedopuszczalne (ogólnie na temat zakresu upoważnienia dla państw członkowskich także EnglEuR2013, s. 286), zwłaszcza gdy - właśnie jak np. {{pu przepis="art. 3 UEUWT"}} - niweczą efektywność rozporządzenia, o której mowa jest w {{pu przepis="art. 16 ust. 1 RozpWEEUWT"}}, poprzez narzucenie krajowej formy prawnej, wcale nie skonstruowanej dla kooperacji transgranicznej podmiotów publicznych.
O autonomicznej od krajowych formie EUWT świadczy również rodzaj wybranego aktu unijnego. Gdyby prawodawca europejski chciał tylko wprowadzenia czy synchronizowania krajowych form i dostosowania ich do współpracy transgranicznej, wybrałby dyrektywę. Tymczasem obowiązujące bezpośrednio we wszystkich krajach UE rozporządzenie pozwala na wprowadzenie jednolitej formy prawnej bez obaw o jej zniekształcenie, co mogłoby mieć miejsce, gdyby państwa miały swobodę w implementacji, jak ma to miejsce w przypadku dyrektyw unijnych. Poprzez rozporządzenie chciano więc wprowadzić - i wprowadzono - zupełnie nowy podmiot prawny. Jako że jego działanie jest z natury rzeczy transgraniczne, konieczne jest, by w każdym kraju ugrupowanie było traktowane tak samo. Stąd więc nie ma w rozporządzeniu upoważnienia do wyboru formy prawnej prawa krajowego. EUWT jest więc formą prawną //sui generis//. Podlega wyłącznie prawu europejskiemu, interpretowanemu autonomicznie i jednolicie w każdym kraju członkowskim UE. Tylko w ten sposób można bowiem zapewnić jego jednolita traktowanie, co - jak wspomniano - jest niezbędne, skoro Ugrupowania działają jednocześnie w wielu krajach.
Powyższe konstatacje mają następujące skutki. Po pierwsze niektóre polskie regulacje, zwłaszcza {{pu przepis="art. 3 UEUWT"}}, są niezgodne z prawem europejskim. Polski ustawodawca wyszedł poza upoważnienie wynikające z rozporządzenia i narzucił formę krajową ugrupowaniu o zupełnie innej formie prawnej. Po drugie taki pogląd ma doniosłe znaczenie choćby przy dokonywaniu przeniesienia siedziby statutowej EUWT z jednego kraju do drugiego albo przy ocenianiu ewentualnych konfliktach postanowień z różnych źródeł prawa o EUWT. W przypadku bowiem przyjęcia, że mamy do czynienia z osobą prawną prawa europejskiego, przeniesienie siedziby statutowej nie wymagałoby (oprócz stosownych zmian w konwencji ugrupowania i statucie) uprzedniej likwidacji EUWT w dotychczasowym państwie siedziby. Natomiast w razie konfliktu ewentualnych postanowień prawa europejskiego, wewnętrznego (konwencja i statut) i prawa krajowego, skutkiem przyjęcia osobowości prawnej prawa europejskiego byłoby przestrzeganie hierarchii wg kolejności zaprezentowanej w {{pu przepis="art. 2 ust. 1 zd. 1 RozpWEEUWT"}}. Oznaczałoby to, że prawo wewnętrzne EUWT ma pierwszeństwo przed prawem krajowym.
W przekonaniu autorów niniejszej analizy zasadne jest przyjęcie, iż EUWT jest osobą prawną prawa europejskiego. Spełnia ono kryteria tejże formy prawnej przedstawione w orzeczeniu ETS z dnia 2.5.2006 r. (C-436/03), Zb. Orz. I-3767. Z cytowanego orzeczenia wynika, że "europejską formę prawną" mają podmioty, spełniające następujące kryteria:
1) uregulowanie przepisami prawa europejskiego (zwłaszcza bezpośrednio obowiązującego rozporządzenia), co nie wyklucza odesłania do posiłkowego stosowania przepisów państwa siedziby,
1) specyficzne (odmienne od rozwiązań w prawie krajowym) warunki tworzenia podmiotu,
1) nakaz traktowania tej formy prawnej tak, jak podmiotów utworzonych zgodnie z prawem państwa członkowskiego, w którym ma on swoją statutową siedzibę,
1) możliwość przeniesienia siedziby statutowej z jednego państwa członkowskiego do innego, bez potrzeby likwidacji i tworzenia nowego podmiotu prawnego (wyrok ETS z dnia 2.5.2006 r. (C-436/03), Zb. Orz. I-3768, nb. 41-43).
EUWT spełnia z powyżej wymienionych kryteriów kryteria 1-3. Brak jest natomiast w rozp. 1082/2006 postanowień co do transgranicznego przeniesienia siedziby. Zgodnie z {{pu przepis="art. 1 zd. 1 pkt c RozpWEEUWT"}} w takim przypadku stosuje się prawo państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba statutowa EUWT. Prawo polskie natomiast wskazuje tutaj na przepisy o stowarzyszeniach ({{pu przepis="art. 3 UEUWT"}}). Powołane przez ten przepis regulacje {{pu akt="PrStow"}} również nie zawierają odpowiedników dla {{pu przepis="art. 270 pkt 2 KSH"}} czy {{pu przepis="art. 459 pkt 2 KSH"}}. Stąd zastosowanie muszą znaleźć ogólne zasady dotyczące przenoszenia siedziby. Te zostały na poziomie europejskim określone w orzecznictwie ETS w sprawach Cartesio ([[http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=76078&pageIndex=0&doclang=PL&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=266230 wyrok z dnia 16.11.2008, C-210/06]]) i Vale ([[http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=124998&pageIndex=0&doclang=PL&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=266387 wyrok z dnia 12.7.2012, C-378/10]]; zob. glosę OplustilMPH2012).
((3)) podmiot prawa publicznego czy prywatnego
W prawie włoskim EUWT z siedzibą we Włoszech są traktowane jako osoby prawna prawa publicznego (Art. 46 ust. 2 zd. 1 [[http://www.regione.fvg.it/rafvg/export/sites/default/RAFVG/fondi-europei-fvg-internazionale/euroregione/FOGLIA3/allegati/L._88-2009_-_Legge_comunitaria_2008.pdf ustawy nr 88/2009]]).
W prawie niemieckim brak jest odpowiednich postanowień, wobec czego dyskusja nadal jest otwarta.
Na gruncie prawa polskiego zagadnienie **rodzaju** osobowości prawnej EUWT rozstrzyga przepis {{pu przepis="art. 3 UEUWT"}}. Nakazuje stosować do EUWT odpowiednio przepisy o stowarzyszeniach. Konsekwencje tego odesłania są różne.
Przede pociąga to za sobą konieczność zlokalizowania zakresów, które nie zostały uregulowane w UEUWT i RozpWEEUWT a następnie ustalenia właściwych dla tych zagadnień przepisów, którymi mogą być nie tylko przepisy o stowarzyszeniach zawarte w ustawie z 1989 r. {{pu akt="PrStow"}} ale inne przepisy polskiego systemu prawnego odnoszące się do stowarzyszeń (bliżej o przepisach znajdujących zastosowanie i konsekwencjach tego napisano więcej w [[Art3UEUWT Komentarz do art. 3 UEUWT]]).
W związku z tym przepisem pojawia się także problem kwalifikacji EUWT jako osoby prawnej prawa prywatnego albo publicznego. Rozporządzenie tej kwestii nie przesądza. Pozostawia natomiast członkom EUWT wybór przepisów właściwych do celów interpretacji i stosowania konwencji ({{pu przepis="art. 8 ust. 2 lit. e) RozpWEEUWT"}} w zw. z {{pu przepis="art. 2 ust. 1 zd. 2 RozpWEEUWT"}}) oraz - jak się wydaje - wybór formy prawnej na podstawie {{pu przepis="art. 1 ust. 4 RozpWEEUWT"}}. Tymczasem {{pu przepis="art. 3 UEUWT"}} stanowczo klasyfikuje ugrupowania jako struktury, którym najbliżej jest do stowarzyszeń. Odesłania, o którym mowa jest w {{pu przepis="art. 3 UEUWT"}}, nie należy bowiem interpretować tak, że EUWT jest stowarzyszeniem (Ofiarska w: KosikowskiSalachnaFinanseSamorzadowe, 2012, str. 228). EUWT należy traktować **jak** stowarzyszenie. Właściwe jest więc stosowanie przepisów o stowarzyszeniach z uwzględnieniem mechanizmu //mutatis mutandis//. Ta konstatacja jednak nie likwiduje problemu zgodności tego przepisu z rozporządzeniem 1082/2006. W ten sposób polski ustawodawca przesądził bowiem o przepisach kraju miejsca siedziby EUWT, pozbawiając tym samym prawa wyboru członków EUWT formy prawnej.
W Polsce osobowość prawna jest traktowana jako przymiot mający swoje źródło w prawie prywatnym, a dokładnie z {{pu przepis="art. 33 KC"}} i nast. Stąd wniosek, że osobowość prawna będzie miała z reguły charakter prywatnoprawny. Konieczne są więc ustalenia, jakie kryteria pozwalają na nadanie osobie prawnej statusu osoby prawnej prawa publicznego. Kryteria te zostały bliżej przedstawione w [[OsobaPrawnaPrawaPublicznego osobnym opracowaniu]]. Na ich podstawie można wysnuć wniosek, że stowarzyszenia mogą mieć zarówno charakter osoby prawnej prawa publicznego lub prywatnego. Decydującym będzie spełnienie warunków kwalifikujących je do jednej albo drugiej grupy.
EUWT na tym tle jednoznacznie spełnia kryteria osoby prawnej prawa publicznego (MartinezZUR2005, s. 341). Niezależnie od przyjętej koncepcji EUWT za każdym razem spełnia kryteria osoby prawnej prawa publicznego czy to z uwagi na status członków, charakter powierzonych zadań czy źródło majątku.
TabakaDietrich2010 (s. 289) pozostawia tą kwestię otwartą i pozwala, aby to prawo krajowe decydowało o takiej czy innej postaci osobowości prawnej.
((3)) wniosek
EUWT jest więc osobą prawną prawa europejskiego.
((2)) Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych
EUWT posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych ({{pu przepis="art. 1 ust. 4 RozpWEEUWT"}}). Chodzi tu o "najszerszą zdolność, jaka może być przyznana osobom prawnym na mocy prawa krajowego danego państwa członkowskiego". W każdym kraju członkowskim EUWT ma być więc traktowany jak "pełna" osoba prawna. Niezależnie jednak od postanowień prawa krajowego, RozpWEEUWT i tak wskazuje, jakie przymioty powinno mieć EUWT w kraju członkowskim. Chodzi o to, że EUWT powinno mieć możliwość nabywania mienia ruchomego i nieruchomego, zatrudniania pracowników oraz uczestnictwa jako strona w procesie sądowym (zdolność procesowa).
((3)) zdolność prawna
Zdolność prawna to możność bycia (stania się) podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego. Zdolność prawna oznacza więc taki status jednostki, z którym związana jest prawna możliwość nabywania praw i obowiązków w obrocie prawnym.
EUWT może być więc podmiotem własnych praw i własnych obowiązków. Łączy się to z niezależnością (prawną) od członków. W obrocie prawnym podmiotem nabywającym uprawnienia i wchodzącym w zobowiązania jest więc wyłącznie EUWT a nie jego członkowie. Konsekwencją tego jest więc m.in. odpowiedzialność EUWT za własne zobowiązania ({{pu przepis="art. 12 RozpWEEUWT"}}).
Nabycie osobowości prawnej przez EUWT następuje w dniu rejestracji lub publikacji, zależnie od tego, która z nich nastąpi wcześniej ({{pu przepis="art. 5 ust. 1 zd. 2 RozpWEEUWT"}}). Polska UEUWT precyzuje to postanowienie w ten sposób, iż ugrupowanie z siedzibą w Polsce nabywa osobowość prawną z dniem wpisania do rejestru ({{pu przepis="art. 8 ust. 2 UEUWT"}}).
((3)) zdolność do czynności prawnych
Zdolność do czynności prawnych stanowią personalne kwalifikacje osoby, od posiadania których system prawny uzależnia ważność lub skuteczność czynności prawnych podjętych przez daną osobę we własnym imieniu oraz inne skutki prawne (por. M. Pazdan (w:) SystemPrawaPrywatnegoTom1, 2007, Rozdział XIV, nb. 62).
Zgodnie z rozporządzeniem EUWT ma mieć w każdym kraju członkowskim zdolność do czynności prawnych w najszerszym wymiarze, jaki jest przyznawany osobom prawnym na mocy prawa krajowego. Dla EUWT z siedzibą w Polsce oznacza to konieczność odwołania się do do przepisów ogólnych, w tym wypadku {{pu przepis="art. 38 KC"}}. Zgodnie z nim osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie. Mutatis mutandis oznacza to, iż EUWT jako osoba prawna prawa europejskiego w obrocie cywilnoprawnym działa w sposób bliżej opisany w rozporządzeniu o EUWT, ustawie o EUWT i statucie EUWT.
Z {{pu przepis="art. 10 RozpWEEUWT"}} wynika, iż organami EUWT są (co najmniej) zgromadzenie członków i dyrektor. Organem reprezentującym i dokonującym czynności prawnych ze skutkiem dla EUWT jest dyrektor EUWT ({{pu przepis="art. 10 ust. 1 lit. b) RozpWEEUWT"}}; więcej o organach EUWT w [[EUWTStrukturaOrganizacyjna osobnym opracowaniu]]).
((3)) odesłanie do przepisów o stowarzyszeniach
KC reguluje tylko podstawowe zagadnienia związane z osobami prawnymi, niezależne od przyjętej przez nie formy prawnej. Ustawa - Prawo o stowarzyszeniach ({{pu akt="PrStow"}}), do której odsyła {{pu przepis="art. 3 UEUWT"}}, nie zawiera jednak dla dwóch omawianych tu aspektów dalej idących postanowień. Przepisy KC są więc decydującymi dla wyznaczenia granic zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych EUWT.
((2)) Wnioski
EUWT z siedzibą w Polsce posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. Zakres obydwu atrybutów dla EUWT z siedzibą w Polsce wyznaczają przepisy KC.
----
Zob. także [[EUWTArt298TFUE]]
----
CategoryEUWTZagadnieniaOgolne
==analiza prawna organizacji i funkcjonowania EUWT jako podmiotu na styku praw wspólnotowego i krajowego (polskiego)==
==uwaga, w tekście nie zostały jeszcze uwzględnione zmiany po [[EUWTReforma reformie rozp. o EUWT]]==
((1)) OGÓLNE INFORMACJE O EUWT
Europejskie ugrupowanie współpracy terytorialnej (EUWT) jest osobą prawną powołaną do ułatwiania i upowszechniania współpracy terytorialnej podmiotów publicznych.
Pod pojęciem współpracy terytorialnej rozporządzenie rozumie zarówno współpracę transgraniczną jak i współpracę transnarodową i międzyregionalną.
Ułatwianie współpracy terytorialnej przy pomocy EUWT polega na zmniejszeniu istotnych trudności napotykanych podczas realizacji działań z nią związanych. Upowszechnianie powoduje natomiast zwiększenie liczby działań związanych ze współpracą terytorialną.
Wyłącznym celem działalności EUWT jest wzmocnienia spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej ({{pu przepis="art. 1 ust. 2 RozpWEEUWT"}}). Ugrupowanie musi więc przyczyniać się do polepszenia warunków w poszczególnych regionach oraz wyrównanie różnic w celu wspierania rozwoju Unii jako całości (por. art. 174 TFUE).
EUWT nie jest natomiast:
- stowarzyszeniem (choć polska ustawa nakazuje stosować odpowiednio przepisy o stowarzyszeniach);
- organem wyłącznie politycznym (realizuje konkretne zadania, powierzone mu przez członków);
- związkiem celowym (choć jego charakter i sposób działania najbardziej odpowiadają tej właśnie strukturze prawnej, inaczej PeineStarkeLKV2008, s. 403);
- konsorcjum (choć jest złożone z wielu niezależnych podmiotów realizujących ten sam cel).
((1)) ŹRÓDŁA PRAWA O EUWT
Zostało stworzone na mocy rozporządzenia (WE) nr 1082/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie europejskiego ugrupowania współpracy terytorialnej (EUWT) z dnia 5 lipca 2006 r. (Dz.Urz.z 31 lipca 2006 roku, Nr 210, str. 19 i nast.).
Więcej o źródłach prawa w [[EUWTZrodlaPrawa osobnym dokumencie]].
((1)) ANALIZA PRAWNA ORGANIZACJI
Przepisem decydującym o organizacji EUWT jest przepis stwierdzający, że EUWT jest osobą prawną ({{pu przepis="art. 1 ust. 3 RozpWEEUWT"}}).
((2)) Osobowość prawna
Nadanie EUWT osobowości prawnej jest jednym z kluczowych postanowień RozpWEEUWT. Po raz pierwszy bowiem instrument współpracy transgranicznej może być podmiotem niezależnym pod względem prawnym od swoich członków (takiego statusu nie posiadało np. EUIG, które jest traktowane jako ułomna osoba prawna (więcej w [[EuropejskieZgrupowanieInteresowGospodarczych osobnym dokumencie]])).
Przepisy nadające EUWT osobowość prawną wydają się na pierwszy rzut oka dość jasne i nie wymagające dalszego badania. Tymczasem rozważenia wymaga, co tak naprawdę miał na myśli prawodawca europejski przyznając ugrupowaniom "najszerszą zdolność, jaka może być przyznana osobom prawnym na mocy prawa krajowego danego państwa członkowskiego"?
((3)) osoba prawna prawa europejskiego
Pierwsze pytanie pojawiające się w tym zakresie dotyczy charakteru osobowości prawnej. Pojawiają się bowiem - uzasadnione - wątpliwości, czy osobowość prawna EUWT ma swoje źródło w prawie europejskim czy jednak jest to wyłącznie deklaracja nawiązująca do partykularnego prawa członków UE.
Autorzy [[GEPEEUWT analizy]] "Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej" stawiają dość jednoznacznie na koncepcję osobowości prawnej prawa wspólnotowego (obecnie unijnego) ([[GEPEEUWT Analiza GEPE...]], 2007, s. 82). Podobnie jednoznaczny pogląd reprezentuje Obwexer (ObwexerEVTZAlsNeuesIntrument, s. 51 66 oraz TabakaDietrich2010, s. 286). Ich zdaniem, gdyby chodziło tylko o wskazanie, że EUWT jest osobą prawną w prawi krajowym, nie byłoby potrzebne zapewnianie Ugrupowaniu zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych. Także sformułowanie, nakazujące traktować EUWT **jako** podmiot kraju siedziby, nie znalazłoby się w rozporządzeniu, gdyby faktycznie tak było (ObwexerEVTZAlsNeuesIntrument, s. 51). Prawo krajowe określa wyłącznie skutki działania EUWT jako osoby prawnej (ObwexerEVTZAlsNeuesIntrument, s. 66). Natomiast Pechstein i Deja wychodzą raczej z założenia, iż to zagadnienie nie wymaga ostatecznego rozstrzygnięcia (PechsteinDejaEuR2011, s. 364-365). Deklaracja zawarta w {{pu przepis="art. 1 ust. 3 RozpWEEUWT"}} ma bowiem służyć przede wszystkim jednolitemu traktowaniu EUWT we wszystkich krajach jako osoby prawnej, a więc podmiotu zdolnego do samodzielnego działania ze skutkiem dla siebie i będącego podmiotem praw i obowiązków, podobnie jak inne osoby prawne.
Stąd pojawia się zarzut niezgodności {{pu przepis="art. 3 UEUWT"}} z rozporządzeniem o EUWT (PechsteinDejaEuR2011, s. 364-365). Wydaje się, że jest to zarzut słuszny także z innego powodu. Skoro bowiem przepisy rozporządzenia w sposób wyczerpujący opisują formułę prawną ugrupowań ({{pu przepis="art. 1 ust. 3-4 RozpWEEUWT"}}), to wydawanie przepisów krajowych w tym zakresie jest niedopuszczalne (ObwexerEVTZAlsNeuesIntrument, s. 65; wyrok ETS z 10.10.1973 C-34/73, //Variola//, Zb. Orz. 1973, s. 981 nb. 10). Wreszcie upoważnienie do wydania krajowych przepisów wykonawczych obejmuje tylko stanowienie regulacji w zakresie postępowania o wydanie pozwolenia na utworzenie EUWT ({{pu przepis="art. 4 ust. 4 RozpWEEUWT"}}), organów właściwych dla kontroli środków publicznych ({{pu przepis="art. 6 ust. 1 RozpWEEUWT"}}), zakresu zadań ugrupowań ({{pu przepis="art. 7 ust. 3 RozpWEEUWT"}}) oraz rozwiązania EUWT ({{pu przepis="art. 14 RozpWEEUWT"}}) (ObwexerEVTZAlsNeuesIntrument, s. 49). Dodatkowo {{pu przepis="art. 16 ust. 1 RozpWEEUWT"}} ogranicza kompetencje do wydania tylko takich przepisów, które "są właściwe do zapewnienia skutecznego stosowania niniejszego rozporządzenia". Skoro rozporządzenie samo określa formę prawną, to wszelkie regulacje krajowe w tym zakresie są niedopuszczalne (ogólnie na temat zakresu upoważnienia dla państw członkowskich także EnglEuR2013, s. 286), zwłaszcza gdy - właśnie jak np. {{pu przepis="art. 3 UEUWT"}} - niweczą efektywność rozporządzenia, o której mowa jest w {{pu przepis="art. 16 ust. 1 RozpWEEUWT"}}, poprzez narzucenie krajowej formy prawnej, wcale nie skonstruowanej dla kooperacji transgranicznej podmiotów publicznych.
O autonomicznej od krajowych formie EUWT świadczy również rodzaj wybranego aktu unijnego. Gdyby prawodawca europejski chciał tylko wprowadzenia czy synchronizowania krajowych form i dostosowania ich do współpracy transgranicznej, wybrałby dyrektywę. Tymczasem obowiązujące bezpośrednio we wszystkich krajach UE rozporządzenie pozwala na wprowadzenie jednolitej formy prawnej bez obaw o jej zniekształcenie, co mogłoby mieć miejsce, gdyby państwa miały swobodę w implementacji, jak ma to miejsce w przypadku dyrektyw unijnych. Poprzez rozporządzenie chciano więc wprowadzić - i wprowadzono - zupełnie nowy podmiot prawny. Jako że jego działanie jest z natury rzeczy transgraniczne, konieczne jest, by w każdym kraju ugrupowanie było traktowane tak samo. Stąd więc nie ma w rozporządzeniu upoważnienia do wyboru formy prawnej prawa krajowego. EUWT jest więc formą prawną //sui generis//. Podlega wyłącznie prawu europejskiemu, interpretowanemu autonomicznie i jednolicie w każdym kraju członkowskim UE. Tylko w ten sposób można bowiem zapewnić jego jednolita traktowanie, co - jak wspomniano - jest niezbędne, skoro Ugrupowania działają jednocześnie w wielu krajach.
Powyższe konstatacje mają następujące skutki. Po pierwsze niektóre polskie regulacje, zwłaszcza {{pu przepis="art. 3 UEUWT"}}, są niezgodne z prawem europejskim. Polski ustawodawca wyszedł poza upoważnienie wynikające z rozporządzenia i narzucił formę krajową ugrupowaniu o zupełnie innej formie prawnej. Po drugie taki pogląd ma doniosłe znaczenie choćby przy dokonywaniu przeniesienia siedziby statutowej EUWT z jednego kraju do drugiego albo przy ocenianiu ewentualnych konfliktach postanowień z różnych źródeł prawa o EUWT. W przypadku bowiem przyjęcia, że mamy do czynienia z osobą prawną prawa europejskiego, przeniesienie siedziby statutowej nie wymagałoby (oprócz stosownych zmian w konwencji ugrupowania i statucie) uprzedniej likwidacji EUWT w dotychczasowym państwie siedziby. Natomiast w razie konfliktu ewentualnych postanowień prawa europejskiego, wewnętrznego (konwencja i statut) i prawa krajowego, skutkiem przyjęcia osobowości prawnej prawa europejskiego byłoby przestrzeganie hierarchii wg kolejności zaprezentowanej w {{pu przepis="art. 2 ust. 1 zd. 1 RozpWEEUWT"}}. Oznaczałoby to, że prawo wewnętrzne EUWT ma pierwszeństwo przed prawem krajowym.
W przekonaniu autorów niniejszej analizy zasadne jest przyjęcie, iż EUWT jest osobą prawną prawa europejskiego. Spełnia ono kryteria tejże formy prawnej przedstawione w orzeczeniu ETS z dnia 2.5.2006 r. (C-436/03), Zb. Orz. I-3767. Z cytowanego orzeczenia wynika, że "europejską formę prawną" mają podmioty, spełniające następujące kryteria:
1) uregulowanie przepisami prawa europejskiego (zwłaszcza bezpośrednio obowiązującego rozporządzenia), co nie wyklucza odesłania do posiłkowego stosowania przepisów państwa siedziby,
1) specyficzne (odmienne od rozwiązań w prawie krajowym) warunki tworzenia podmiotu,
1) nakaz traktowania tej formy prawnej tak, jak podmiotów utworzonych zgodnie z prawem państwa członkowskiego, w którym ma on swoją statutową siedzibę,
1) możliwość przeniesienia siedziby statutowej z jednego państwa członkowskiego do innego, bez potrzeby likwidacji i tworzenia nowego podmiotu prawnego (wyrok ETS z dnia 2.5.2006 r. (C-436/03), Zb. Orz. I-3768, nb. 41-43).
EUWT spełnia z powyżej wymienionych kryteriów kryteria 1-3. Brak jest natomiast w rozp. 1082/2006 postanowień co do transgranicznego przeniesienia siedziby. Zgodnie z {{pu przepis="art. 1 zd. 1 pkt c RozpWEEUWT"}} w takim przypadku stosuje się prawo państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba statutowa EUWT. Prawo polskie natomiast wskazuje tutaj na przepisy o stowarzyszeniach ({{pu przepis="art. 3 UEUWT"}}). Powołane przez ten przepis regulacje {{pu akt="PrStow"}} również nie zawierają odpowiedników dla {{pu przepis="art. 270 pkt 2 KSH"}} czy {{pu przepis="art. 459 pkt 2 KSH"}}. Stąd zastosowanie muszą znaleźć ogólne zasady dotyczące przenoszenia siedziby. Te zostały na poziomie europejskim określone w orzecznictwie ETS w sprawach Cartesio ([[http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=76078&pageIndex=0&doclang=PL&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=266230 wyrok z dnia 16.11.2008, C-210/06]]) i Vale ([[http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=124998&pageIndex=0&doclang=PL&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=266387 wyrok z dnia 12.7.2012, C-378/10]]; zob. glosę OplustilMPH2012).
((3)) podmiot prawa publicznego czy prywatnego
W prawie włoskim EUWT z siedzibą we Włoszech są traktowane jako osoby prawna prawa publicznego (Art. 46 ust. 2 zd. 1 [[http://www.regione.fvg.it/rafvg/export/sites/default/RAFVG/fondi-europei-fvg-internazionale/euroregione/FOGLIA3/allegati/L._88-2009_-_Legge_comunitaria_2008.pdf ustawy nr 88/2009]]).
W prawie niemieckim brak jest odpowiednich postanowień, wobec czego dyskusja nadal jest otwarta.
Na gruncie prawa polskiego zagadnienie **rodzaju** osobowości prawnej EUWT rozstrzyga przepis {{pu przepis="art. 3 UEUWT"}}. Nakazuje stosować do EUWT odpowiednio przepisy o stowarzyszeniach. Konsekwencje tego odesłania są różne.
Przede pociąga to za sobą konieczność zlokalizowania zakresów, które nie zostały uregulowane w UEUWT i RozpWEEUWT a następnie ustalenia właściwych dla tych zagadnień przepisów, którymi mogą być nie tylko przepisy o stowarzyszeniach zawarte w ustawie z 1989 r. {{pu akt="PrStow"}} ale inne przepisy polskiego systemu prawnego odnoszące się do stowarzyszeń (bliżej o przepisach znajdujących zastosowanie i konsekwencjach tego napisano więcej w [[Art3UEUWT Komentarz do art. 3 UEUWT]]).
W związku z tym przepisem pojawia się także problem kwalifikacji EUWT jako osoby prawnej prawa prywatnego albo publicznego. Rozporządzenie tej kwestii nie przesądza. Pozostawia natomiast członkom EUWT wybór przepisów właściwych do celów interpretacji i stosowania konwencji ({{pu przepis="art. 8 ust. 2 lit. e) RozpWEEUWT"}} w zw. z {{pu przepis="art. 2 ust. 1 zd. 2 RozpWEEUWT"}}) oraz - jak się wydaje - wybór formy prawnej na podstawie {{pu przepis="art. 1 ust. 4 RozpWEEUWT"}}. Tymczasem {{pu przepis="art. 3 UEUWT"}} stanowczo klasyfikuje ugrupowania jako struktury, którym najbliżej jest do stowarzyszeń. Odesłania, o którym mowa jest w {{pu przepis="art. 3 UEUWT"}}, nie należy bowiem interpretować tak, że EUWT jest stowarzyszeniem (Ofiarska w: KosikowskiSalachnaFinanseSamorzadowe, 2012, str. 228). EUWT należy traktować **jak** stowarzyszenie. Właściwe jest więc stosowanie przepisów o stowarzyszeniach z uwzględnieniem mechanizmu //mutatis mutandis//. Ta konstatacja jednak nie likwiduje problemu zgodności tego przepisu z rozporządzeniem 1082/2006. W ten sposób polski ustawodawca przesądził bowiem o przepisach kraju miejsca siedziby EUWT, pozbawiając tym samym prawa wyboru członków EUWT formy prawnej.
W Polsce osobowość prawna jest traktowana jako przymiot mający swoje źródło w prawie prywatnym, a dokładnie z {{pu przepis="art. 33 KC"}} i nast. Stąd wniosek, że osobowość prawna będzie miała z reguły charakter prywatnoprawny. Konieczne są więc ustalenia, jakie kryteria pozwalają na nadanie osobie prawnej statusu osoby prawnej prawa publicznego. Kryteria te zostały bliżej przedstawione w [[OsobaPrawnaPrawaPublicznego osobnym opracowaniu]]. Na ich podstawie można wysnuć wniosek, że stowarzyszenia mogą mieć zarówno charakter osoby prawnej prawa publicznego lub prywatnego. Decydującym będzie spełnienie warunków kwalifikujących je do jednej albo drugiej grupy.
EUWT na tym tle jednoznacznie spełnia kryteria osoby prawnej prawa publicznego (MartinezZUR2005, s. 341). Niezależnie od przyjętej koncepcji EUWT za każdym razem spełnia kryteria osoby prawnej prawa publicznego czy to z uwagi na status członków, charakter powierzonych zadań czy źródło majątku.
TabakaDietrich2010 (s. 289) pozostawia tą kwestię otwartą i pozwala, aby to prawo krajowe decydowało o takiej czy innej postaci osobowości prawnej.
((3)) wniosek
EUWT jest więc osobą prawną prawa europejskiego.
((2)) Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych
EUWT posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych ({{pu przepis="art. 1 ust. 4 RozpWEEUWT"}}). Chodzi tu o "najszerszą zdolność, jaka może być przyznana osobom prawnym na mocy prawa krajowego danego państwa członkowskiego". W każdym kraju członkowskim EUWT ma być więc traktowany jak "pełna" osoba prawna. Niezależnie jednak od postanowień prawa krajowego, RozpWEEUWT i tak wskazuje, jakie przymioty powinno mieć EUWT w kraju członkowskim. Chodzi o to, że EUWT powinno mieć możliwość nabywania mienia ruchomego i nieruchomego, zatrudniania pracowników oraz uczestnictwa jako strona w procesie sądowym (zdolność procesowa).
((3)) zdolność prawna
Zdolność prawna to możność bycia (stania się) podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego. Zdolność prawna oznacza więc taki status jednostki, z którym związana jest prawna możliwość nabywania praw i obowiązków w obrocie prawnym.
EUWT może być więc podmiotem własnych praw i własnych obowiązków. Łączy się to z niezależnością (prawną) od członków. W obrocie prawnym podmiotem nabywającym uprawnienia i wchodzącym w zobowiązania jest więc wyłącznie EUWT a nie jego członkowie. Konsekwencją tego jest więc m.in. odpowiedzialność EUWT za własne zobowiązania ({{pu przepis="art. 12 RozpWEEUWT"}}).
Nabycie osobowości prawnej przez EUWT następuje w dniu rejestracji lub publikacji, zależnie od tego, która z nich nastąpi wcześniej ({{pu przepis="art. 5 ust. 1 zd. 2 RozpWEEUWT"}}). Polska UEUWT precyzuje to postanowienie w ten sposób, iż ugrupowanie z siedzibą w Polsce nabywa osobowość prawną z dniem wpisania do rejestru ({{pu przepis="art. 8 ust. 2 UEUWT"}}).
((3)) zdolność do czynności prawnych
Zdolność do czynności prawnych stanowią personalne kwalifikacje osoby, od posiadania których system prawny uzależnia ważność lub skuteczność czynności prawnych podjętych przez daną osobę we własnym imieniu oraz inne skutki prawne (por. M. Pazdan (w:) SystemPrawaPrywatnegoTom1, 2007, Rozdział XIV, nb. 62).
Zgodnie z rozporządzeniem EUWT ma mieć w każdym kraju członkowskim zdolność do czynności prawnych w najszerszym wymiarze, jaki jest przyznawany osobom prawnym na mocy prawa krajowego. Dla EUWT z siedzibą w Polsce oznacza to konieczność odwołania się do do przepisów ogólnych, w tym wypadku {{pu przepis="art. 38 KC"}}. Zgodnie z nim osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie. Mutatis mutandis oznacza to, iż EUWT jako osoba prawna prawa europejskiego w obrocie cywilnoprawnym działa w sposób bliżej opisany w rozporządzeniu o EUWT, ustawie o EUWT i statucie EUWT.
Z {{pu przepis="art. 10 RozpWEEUWT"}} wynika, iż organami EUWT są (co najmniej) zgromadzenie członków i dyrektor. Organem reprezentującym i dokonującym czynności prawnych ze skutkiem dla EUWT jest dyrektor EUWT ({{pu przepis="art. 10 ust. 1 lit. b) RozpWEEUWT"}}; więcej o organach EUWT w [[EUWTStrukturaOrganizacyjna osobnym opracowaniu]]).
((3)) odesłanie do przepisów o stowarzyszeniach
KC reguluje tylko podstawowe zagadnienia związane z osobami prawnymi, niezależne od przyjętej przez nie formy prawnej. Ustawa - Prawo o stowarzyszeniach ({{pu akt="PrStow"}}), do której odsyła {{pu przepis="art. 3 UEUWT"}}, nie zawiera jednak dla dwóch omawianych tu aspektów dalej idących postanowień. Przepisy KC są więc decydującymi dla wyznaczenia granic zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych EUWT.
((2)) Wnioski
EUWT z siedzibą w Polsce posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. Zakres obydwu atrybutów dla EUWT z siedzibą w Polsce wyznaczają przepisy KC.
----
Zob. także [[EUWTArt298TFUE]]
----
CategoryEUWTZagadnieniaOgolne
