Wiki source for Cache00002
== źródło: http://mojafirma.infor.pl/spolki/64407/ ==
== data: 2008-07-30 ==
== tytuł: Odpowiedzialność członków rady nadzorczej wobec spółki ==
__strona 1__
""
<h2>Odpowiedzialność członków rady nadzorczej wobec spółki</h2>
<br/>
<span class="in-box">Ostatnia aktualizacja: <b>2008-01-02</b></span><br/>
<span class="autor_male">Autor: <b>Maciej Bielecki</b></span><br />
<span class="zrodlo_male">Źródło: Prawo Przedsiębiorcy nr 51 z dnia 2007-12-18</span>
<p class="lead">Jakie są przesłanki i zakres odpowiedzialności członka rady nadzorczej spółki z o.o. za szkodę wyrządzoną spółce? Jaki jest termin przedawnienia tego typu roszczeń? </p>
<br />
<p class="tresc">Przedmiotem niniejszego artykułu są potencjalne
roszczenia odszkodowawcze spółki z o.o. wobec członka rady
nadzorczej - z tytułu szkody wyrządzonej spółce w toku wykonywania
obowiązków nadzorczych.</p>
<p class="tresc">W myśl art. 293 § 1 k.s.h. <strong>członek
zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator spółki
z o.o. odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub
zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki,
chyba że nie ponosi winy.</strong> Odpowiedzialność wskazanych
wyżej osób została zatem ukształtowana jako odpowiedzialność na
zasadzie winy. Oznacza to, że członek rady nadzorczej w ewentualnym
sporze sądowym ze spółką o odszkodowanie musi wykazać - aby uwolnić
się od odpowiedzialności - brak winy za powstałą szkodę. Należy
przy tym zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 293 § 2 k.s.h.
<strong>członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz
likwidator spółki z o.o. powinien przy wykonywaniu swoich
obowiązków dołożyć staranności wynikającej z zawodowego charakteru
swojej działalności.</strong></p>
<p class="srodtyt">Przesłanki odpowiedzialności</p>
<p class="tresc">W wyroku z 9 lutego 2006 r., sygn. akt V CSK
128/05, Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że:</p>
<p class="tresc">"osoba zarzucająca członkowi zarządu spółki
działania na szkodę spółki musi udowodnić bezprawność działania,
szkodę, a także związek między nimi. Członek zarządu spółki
kapitałowej odpowiada wobec niej za szkodę wyrządzoną swym
działaniem tylko w sytuacji, gdy jest to sprzeczne z prawem lub
postanowieniami umowy spółki". Analogiczne kryteria należy wziąć
pod uwagę ustalając odpowiedzialność członka rady nadzorczej wobec
spółki.</p>
<p class="tresc">Przepisy art. 293 § 1 i 2 k.s.h. nie mogą stanowić
samodzielnej podstawy roszczeń odszkodowawczych spółki wobec
członka rady nadzorczej. Konieczne jest tu bowiem wskazanie
naruszenia konkretnego przepisu ustawy lub postanowienia umowy
spółki. Należy jednak uznać, że uzasadnieniem dla powstania
omawianej odpowiedzialności będzie nie tylko naruszenie przepisów
k.s.h., ale także jakiegokolwiek innego przepisu, w tym także
przepisów kodeksu cywilnego.</p>
<p class="tresc">Odpowiedzialność cywilnoprawna członków rady
nadzorczej za szkodę wyrządzoną spółce ma charakter kontraktowy,
oparty na art. 471 i nast. k.c. Oznacza to, że członek rady, który
wprawdzie nie narusza przepisów k.s.h., ale jego działanie szkodzi
spółce, może być pociągnięty do odpowiedzialności na podstawie art.
293 k.s.h. w zw. z art. 471 i 472 k.c. Członek rady zobligowany
jest bowiem prowadzić sprawy spółki z zachowaniem staranności
wynikającej z zawodowego charakteru jego działalności. W przypadku
braku należytej staranności w nadzorowaniu spółki (oraz w
wykonywaniu innych obowiązków członka rady), prowadzącego do
powstania szkody po stronie spółki, można przypisać członkowi rady
nadzorczej odpowiedzialność za zaistniałą szkodę, podnosząc, że nie
wykonał on należycie zobowiązania do starannego wykonywania swoich
obowiązków.</p>
<p class="tresc">Z uwagi na powyższe członek rady nadzorczej nie
uwolni się od odpowiedzialności wobec spółki, jeżeli powoła się na
działania zgodne z instrukcjami wspólnika/ów (nawet tymi wyrażonymi
w uchwale wspólników), w przypadku gdy podjęte przez niego
działania były w ogólnej ocenie niestaranne bądź nieprofesjonalne.
Oczywiście dotyczy to sytuacji, gdy realizacja powyższych
instrukcji szkodziła spółce.</p>""
__strona 2:__
""
<p class="przyklad-tyt">Przykłady</p>
<p class="przyklad-tyt">1.</p>
<p class="przyklad-txt"><em>Umowa "ABC" Sp. z o.o. powierza prawo
powoływania członków zarządu wyłącznie radzie nadzorczej.
Członkowie rady, działając zgodnie z instrukcjami jednego ze
wspólników, powołali na stanowisko jedynego członka zarządu osobę,
w stosunku do której istnieją obiektywne zastrzeżenia (alkoholizm).
Jeżeli osoba ta, po powołaniu na stanowisko członka zarządu,
wyrządzi spółce szkodę, to zachodzi prawdopodobieństwo, że spółka
będzie domagała się odszkodowania także od członków rady
nadzorczej, jako działających niestarannie przy doborze
zarządcy.</em></p>
<p class="przyklad-tyt">2.</p>
<p class="przyklad-txt"><em>Podobnie w sytuacji, gdy rada nadzorcza
- na podstawie art. 210 § 1 k.s.h. - zawrze z członkiem zarządu
umowę niekorzystną dla spółki (np. kontrakt menedżerski
przewidujący, że w razie odwołania go z funkcji oraz wypowiedzenia
kontraktu otrzyma on zbyt wysoką odprawę, sprzeczną z maksymalnym
poziomem odprawy ustalonym w umowie spółki), nie jest wykluczona
odpowiedzialność odszkodowawcza członków rady nadzorczej z tytułu
ich niestarannego działania, naruszającego wymóg z art. 293 § 2
k.s.h.</em></p>
<p class="przyklad-txt"><em>Odpowiedzialność członków rady może
mieć charakter solidarny - na podstawie art. 294 k.s.h. - lub
indywidualny (np. gdy rada udzieliła jednemu z członków rady
nadzorczej upoważnienia do reprezentowania rady w umowie z
członkiem zarządu, a członek rady naruszył warunki wynikające z
upoważnienia - podwyższył kwotę odprawy ponad dopuszczalny
poziom).</em></p>
<p class="tresc"><strong>Warto zwrócić uwagę, że naruszeniem wymogu
"należytej staranności" będzie już sam fakt objęcia funkcji w
radzie nadzorczej przez osobę, która nie ma ku temu dostatecznych
predyspozycji, a w szczególności: wykształcenia i doświadczenia
zawodowego.</strong></p>
""
__strona 3:__
""
<p class="tresc">Naruszenie obowiązków nadzorczych, powodujące
powstanie roszczenia odszkodowawczego ze strony spółki, może
wynikać nie tylko z niewłaściwego sprawowania stałego nadzoru, ale
także z działania niegodnego z postanowieniami umowy spółki.
Zgodnie z art. 220 k.s.h. <strong>umowa spółki może rozszerzyć
uprawnienia rady nadzorczej, a w szczególności stanowić, że zarząd
jest obowiązany uzyskać zgodę rady nadzorczej przed dokonaniem
oznaczonych w umowie spółki czynności oraz przekazać radzie
nadzorczej prawo zawieszania w czynnościach, z ważnych powodów,
poszczególnych lub wszystkich członków zarządu.</strong> Przepis
art. 220 k.s.h. akcentuje zatem możliwość rozszerzenia uprawnień
rady nadzorczej (ponad zakres wynikający z art. 219 § 1 i 3
k.s.h.), podając jednocześnie przykładowe możliwości takiego
rozszerzenia (ustawodawca nie pozbawia wspólników możliwości
wyposażenia rady także w inne uprawnienia, o ile tylko nie będą
sprzeczne z naturą i istotą funkcjonowania spółki z o.o.).
Członkowie rady nadzorczej mogą więc dysponować szerokim wachlarzem
środków bezpośredniego oddziaływania na zarząd. To właśnie ten
"segment" działania rady stanowi największe pole do nadużyć. Rada
nadzorcza - jeżeli umowa spółki tak stanowi - może bowiem
podejmować uchwały w przedmiocie zgody na dane czynności zarządu.
Czynności te zaś nie zawsze muszą służyć interesowi spółki. Analiza
nadzorcza może bowiem wykazać, że dane przedsięwzięcie jest z góry
skazane na niepowodzenie. Jeżeli w takich okolicznościach rada
wyrazi jednak swoją zgodę, spółka będzie dysponowała podstawą do
zgłoszenia roszczeń odszkodowawczych w stosunku do członków rady
(ze względu na brak staranności w działaniu), a ponadto wobec
członków zarządu, którzy taką czynność podjęli.</p>
<p class="tresc">Podobnie, jeżeli zachodzi uzasadniona potrzeba
zawieszenia członka zarządu (jeżeli rada ma taką kompetencję), gdyż
członek zarządu podejmuje działania naruszające interes spółki, a
rada nie skorzysta z tego środka, spółka może rozważyć zgłoszenie
roszczeń odszkodowawczych w stosunku do członków rady.</p>
<p class="tresc"><strong>Spółka będzie mogła uznać za współsprawców
wyrządzonej jej szkody zarówno członków rady nadzorczej, którzy
swoim działaniem spowodowali szkodę, jak i tych, którzy zachowywali
się biernie. Jednak w przypadkach gdy szkodę wyrządza konkretna
uchwała rady nadzorczej, członkowie rady, którzy nie uczestniczyli
w podjęciu tej uchwały, mogą usiłować wykazać w ten sposób brak
swojej winy. Tym bardziej brak winy mogą wykazać członkowie rady,
którzy głosowali przeciw danej uchwale.</strong></p>
<p class="tresc">Z kwestią uwolnienia się członka rady nadzorczej
od odpowiedzialności wiąże się także zagadnienie udzielania mu
pokwitowania w ramach zwyczajnego zgromadzenia wspólników. Należy
jednak zwrócić uwagę, że pokwitowanie zasadniczo nie wyłącza
odpowiedzialności za szkody wyrządzone spółce, wskutek działania
lub zaniechania sprzecznego z prawem lub postanowieniami umowy
spółki. Pokwitowanie może zwolnić członków rady od
odpowiedzialności przewidzianej w art. 293 k.s.h. tylko wówczas,
gdy na zgromadzeniu wspólników przedstawione zostały materiały, z
których jednoznacznie wynikało wyrządzenie spółce szkody, a mimo to
spółka udzieliła absolutorium.</p>
<p class="srodtyt">Zakres odpowiedzialności</p>
<p class="tresc">W literaturze przedmiotu słusznie stwierdza się,
że art. 293 k.s.h. w żaden sposób nie określa wysokości
odszkodowania, do jakiej odpowiada członek zarządu/rady. W
konsekwencji członek zarządu/rady jest zobowiązany do naprawienia
szkody w pełnej wysokości - zarówno szkody rzeczywistej, jak i
utraconych przez spółkę korzyści.</p>
<p class="tresc">Wątpliwości mogą pojawić się jednak co do zakresu
odpowiedzialności wobec spółki w przypadku, gdy członek zarządu -
wykonując swoje obowiązki - pozostaje ze spółką w stosunku pracy na
stanowisku członka zarządu. W stosunku do pracowników, którzy
wyrządzili szkodę, zastosowanie znajduje bowiem art. 119 kodeksu
pracy, zgodnie z którym odszkodowanie ustala się w wysokości
wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty
3-miesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu
wyrządzenia szkody (powyższa norma oraz wynikające z niej
ograniczenie wysokości odszkodowania znajduje zastosowanie w tych
przypadkach, gdy pracownik wskutek niewykonania lub nienależytego
wykonania obowiązków pracowniczych wyrządził pracodawcy szkodę w
sposób zawiniony, ale nieumyślnie). Ograniczenie takie nie wystąpi
natomiast zwykle w przypadku członków rady nadzorczej. Wynika to z
faktu, że zawarte w k.s.h. przepisy zakazujące kreowania
"bezpośredniej podległości" członka rady nadzorczej członkowi
zarządu utrudniają zawieranie z członkami rad nadzorczych umów o
pracę (lub quasi-pracowniczych umów cywilnoprawnych). Artykuł 214 §
2 k.s.h. stanowi bowiem wprost, że osoby, które podlegają
bezpośrednio członkowi zarządu albo likwidatorowi, nie mogą pełnić
funkcji w radzie nadzorczej. W konsekwencji w przypadku członków
rady nadzorczej ich odpowiedzialność odszkodowawcza wobec spółki
nie dozna zwykle ograniczenia wynikającego z art. 119 k.p.
Odpowiedzialność członków rady nadzorczej będzie miała więc
charakter nieograniczony, oparty na przepisie art. 293 k.s.h.</p>
<p class="srodtyt">Przedawnienie roszczeń</p>
<p class="tresc">W myśl art. 118 k.c. termin przedawnienia roszczeń
wynosi zasadniczo 10 lat, chyba że chodzi o roszczenia okresowe lub
o roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (w
takim przypadku - co do zasady, jeżeli przepis szczególny nie
stanowi inaczej - obowiązuje trzyletni termin przedawnienia).</p>
""
__strona 4:__
""
<p class="tresc">Jednakże zgodnie z art. 297 k.s.h. - stanowiącym
przepis szczególny w tym zakresie - <strong>roszczenie o
naprawienie szkody przeciwko członkowi rady nadzorczej przedawnia
się z upływem 3 lat od dnia, w którym spółka dowiedziała się o
szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże w
każdym przypadku roszczenie przedawnia się z upływem 10 lat od
dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę.</strong>
Regulacja art. 297 k.s.h. dotyczy tylko roszczeń odszkodowawczych
wynikających z art. 292 i 293 k.s.h., nie odnosi się natomiast do
art. 291 oraz 299 k.s.h.</p>
<p class="tresc">Zastrzeżony w powołanym wyżej art. 297 k.s.h.
3-letni termin przedawnienia roszczeń odszkodowawczych spółki wobec
członka rady nadzorczej rozpoczyna zatem bieg w dniu, w którym
spółka łącznie uzyskała wiadomość: 1) o wyrządzonej jej szkodzie
oraz 2) o członku/członkach rady nadzorczej, którzy wyrządzili jej
tę szkodę. Na tle art. 205 § 2 k.s.h. przyjmuje się, że dla
spełnienia przesłanki "dowiedzenia się przez spółkę o szkodzie"
wystarczające będzie, że taką informację uzyska jeden z członków
zarządu. Powyższa zasada początku biegu przedawnienia roszczeń
doznaje ponadto ograniczenia ogólnym 10-letnim terminem, od chwili
wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę.</p>
<p class="przyklad-tyt">Przykład</p>
<p class="przyklad-txt"><em>Od daty uchwały rady nadzorczej spółki
z o.o., podjętej w sposób sprzeczny z umową spółki oraz
wyrządzającej szkodę spółce, upłynęło już 10 lat. Ponieważ w tym
czasie spółka nie wystąpiła wobec członków rady na drogę sądową z
żądaniem odszkodowania (ani nie podjęła żadnych innych środków
powodujących przerwanie biegu przedawnienia - art. 123 k.c.),
roszczenie spółki uległo przedawnieniu.</em></p>
<p class="tresc">W zakresie zawieszenia i przerwy biegu
przedawnienia roszczeń wobec członków rady nadzorczej stosuje się
ogólne zasady wynikające z art. 121-125 k.c.</p>
<p class="tresc">Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a
rozpoczęty ulega zawieszeniu co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu
siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub
innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju -
przez czas trwania przeszkody.</p>
<p class="tresc">Bieg przedawnienia przerywa się przez:</p>
""
__strona 5:__
""
<p class="tresc">1) każdą czynność przed sądem lub innym organem
powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego
rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w
celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia
roszczenia,</p>
<p class="tresc">2) uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko
której roszczenie przysługuje, bądź</p>
<p class="tresc">3) wszczęcie mediacji.</p>
<p class="tresc">Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na
nowo (w razie przerwania przedawnienia przez czynność w
postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do
rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo
przed sądem polubownym, albo przez wszczęcie mediacji przedawnienie
nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie
zakończone).</p>
<p class="tresc">Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem
sądu lub sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą
zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym bądź ugodą zawartą
przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd przedawnia się z upływem
10 lat.</p>
<p class="tresc"><strong>W myśl art. 295 k.s.h., jeżeli spółka nie
wytoczy powództwa o naprawienie wyrządzonej jej szkody w terminie
roku od dnia ujawnienia czynu wyrządzającego szkodę, każdy wspólnik
może wnieść pozew o naprawienie szkody wyrządzonej spółce. Na
żądanie pozwanego, zgłoszone przy pierwszej czynności procesowej,
sąd może nakazać złożenie kaucji na zabezpieczenie pokrycia szkody
grożącej pozwanemu (w przypadku niezłożenia kaucji w wyznaczonym
przez sąd terminie pozew zostaje odrzucony). Jeżeli powództwo okaże
się nieuzasadnione, a powód, wnosząc je, działał w złej wierze lub
dopuścił się rażącego niedbalstwa, obowiązany jest naprawić szkodę
wyrządzoną pozwanemu.</strong></p>
<p class="podstawa-tyt">Podstawa prawna:</p>
<p class="podstawa-txt">• ustawa z 15 września 2000 r. -
Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 z późn.zm.),</p>
""
__strona 6:__
""
<p class="podstawa-txt">• ustawa z 23 kwietnia 1964 r. -
Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 z późn.zm.),</p>
<p class="podstawa-txt">• ustawa z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks
pracy (j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn.zm.).</p>
<p class="ramka-txt">Odpowiedzialność członków rady nadzorczej
spółki z o.o. za szkodę wyrządzoną spółce (art. 293 § 1 k.s.h.) nie
obejmuje przypadków, w których członkowie rady działali zgodnie z
przepisami prawa oraz umowy spółki, a mimo to powstała szkoda, z
uwzględnianiem jednak kryterium należytej staranności. Brak
należytej staranności może bowiem zostać zakwalifikowany właśnie
jako przypadek naruszenia prawa (art. 293 § 2 k.s.h.).</p>
<p class="autor">Maciej Bielecki</p>
<p class="autor-nota">radca prawny</p>
<p class="autor-nota">www.kancelaria-bieleccy.pl</p>
""
== data: 2008-07-30 ==
== tytuł: Odpowiedzialność członków rady nadzorczej wobec spółki ==
__strona 1__
""
<h2>Odpowiedzialność członków rady nadzorczej wobec spółki</h2>
<br/>
<span class="in-box">Ostatnia aktualizacja: <b>2008-01-02</b></span><br/>
<span class="autor_male">Autor: <b>Maciej Bielecki</b></span><br />
<span class="zrodlo_male">Źródło: Prawo Przedsiębiorcy nr 51 z dnia 2007-12-18</span>
<p class="lead">Jakie są przesłanki i zakres odpowiedzialności członka rady nadzorczej spółki z o.o. za szkodę wyrządzoną spółce? Jaki jest termin przedawnienia tego typu roszczeń? </p>
<br />
<p class="tresc">Przedmiotem niniejszego artykułu są potencjalne
roszczenia odszkodowawcze spółki z o.o. wobec członka rady
nadzorczej - z tytułu szkody wyrządzonej spółce w toku wykonywania
obowiązków nadzorczych.</p>
<p class="tresc">W myśl art. 293 § 1 k.s.h. <strong>członek
zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator spółki
z o.o. odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub
zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki,
chyba że nie ponosi winy.</strong> Odpowiedzialność wskazanych
wyżej osób została zatem ukształtowana jako odpowiedzialność na
zasadzie winy. Oznacza to, że członek rady nadzorczej w ewentualnym
sporze sądowym ze spółką o odszkodowanie musi wykazać - aby uwolnić
się od odpowiedzialności - brak winy za powstałą szkodę. Należy
przy tym zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 293 § 2 k.s.h.
<strong>członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz
likwidator spółki z o.o. powinien przy wykonywaniu swoich
obowiązków dołożyć staranności wynikającej z zawodowego charakteru
swojej działalności.</strong></p>
<p class="srodtyt">Przesłanki odpowiedzialności</p>
<p class="tresc">W wyroku z 9 lutego 2006 r., sygn. akt V CSK
128/05, Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że:</p>
<p class="tresc">"osoba zarzucająca członkowi zarządu spółki
działania na szkodę spółki musi udowodnić bezprawność działania,
szkodę, a także związek między nimi. Członek zarządu spółki
kapitałowej odpowiada wobec niej za szkodę wyrządzoną swym
działaniem tylko w sytuacji, gdy jest to sprzeczne z prawem lub
postanowieniami umowy spółki". Analogiczne kryteria należy wziąć
pod uwagę ustalając odpowiedzialność członka rady nadzorczej wobec
spółki.</p>
<p class="tresc">Przepisy art. 293 § 1 i 2 k.s.h. nie mogą stanowić
samodzielnej podstawy roszczeń odszkodowawczych spółki wobec
członka rady nadzorczej. Konieczne jest tu bowiem wskazanie
naruszenia konkretnego przepisu ustawy lub postanowienia umowy
spółki. Należy jednak uznać, że uzasadnieniem dla powstania
omawianej odpowiedzialności będzie nie tylko naruszenie przepisów
k.s.h., ale także jakiegokolwiek innego przepisu, w tym także
przepisów kodeksu cywilnego.</p>
<p class="tresc">Odpowiedzialność cywilnoprawna członków rady
nadzorczej za szkodę wyrządzoną spółce ma charakter kontraktowy,
oparty na art. 471 i nast. k.c. Oznacza to, że członek rady, który
wprawdzie nie narusza przepisów k.s.h., ale jego działanie szkodzi
spółce, może być pociągnięty do odpowiedzialności na podstawie art.
293 k.s.h. w zw. z art. 471 i 472 k.c. Członek rady zobligowany
jest bowiem prowadzić sprawy spółki z zachowaniem staranności
wynikającej z zawodowego charakteru jego działalności. W przypadku
braku należytej staranności w nadzorowaniu spółki (oraz w
wykonywaniu innych obowiązków członka rady), prowadzącego do
powstania szkody po stronie spółki, można przypisać członkowi rady
nadzorczej odpowiedzialność za zaistniałą szkodę, podnosząc, że nie
wykonał on należycie zobowiązania do starannego wykonywania swoich
obowiązków.</p>
<p class="tresc">Z uwagi na powyższe członek rady nadzorczej nie
uwolni się od odpowiedzialności wobec spółki, jeżeli powoła się na
działania zgodne z instrukcjami wspólnika/ów (nawet tymi wyrażonymi
w uchwale wspólników), w przypadku gdy podjęte przez niego
działania były w ogólnej ocenie niestaranne bądź nieprofesjonalne.
Oczywiście dotyczy to sytuacji, gdy realizacja powyższych
instrukcji szkodziła spółce.</p>""
__strona 2:__
""
<p class="przyklad-tyt">Przykłady</p>
<p class="przyklad-tyt">1.</p>
<p class="przyklad-txt"><em>Umowa "ABC" Sp. z o.o. powierza prawo
powoływania członków zarządu wyłącznie radzie nadzorczej.
Członkowie rady, działając zgodnie z instrukcjami jednego ze
wspólników, powołali na stanowisko jedynego członka zarządu osobę,
w stosunku do której istnieją obiektywne zastrzeżenia (alkoholizm).
Jeżeli osoba ta, po powołaniu na stanowisko członka zarządu,
wyrządzi spółce szkodę, to zachodzi prawdopodobieństwo, że spółka
będzie domagała się odszkodowania także od członków rady
nadzorczej, jako działających niestarannie przy doborze
zarządcy.</em></p>
<p class="przyklad-tyt">2.</p>
<p class="przyklad-txt"><em>Podobnie w sytuacji, gdy rada nadzorcza
- na podstawie art. 210 § 1 k.s.h. - zawrze z członkiem zarządu
umowę niekorzystną dla spółki (np. kontrakt menedżerski
przewidujący, że w razie odwołania go z funkcji oraz wypowiedzenia
kontraktu otrzyma on zbyt wysoką odprawę, sprzeczną z maksymalnym
poziomem odprawy ustalonym w umowie spółki), nie jest wykluczona
odpowiedzialność odszkodowawcza członków rady nadzorczej z tytułu
ich niestarannego działania, naruszającego wymóg z art. 293 § 2
k.s.h.</em></p>
<p class="przyklad-txt"><em>Odpowiedzialność członków rady może
mieć charakter solidarny - na podstawie art. 294 k.s.h. - lub
indywidualny (np. gdy rada udzieliła jednemu z członków rady
nadzorczej upoważnienia do reprezentowania rady w umowie z
członkiem zarządu, a członek rady naruszył warunki wynikające z
upoważnienia - podwyższył kwotę odprawy ponad dopuszczalny
poziom).</em></p>
<p class="tresc"><strong>Warto zwrócić uwagę, że naruszeniem wymogu
"należytej staranności" będzie już sam fakt objęcia funkcji w
radzie nadzorczej przez osobę, która nie ma ku temu dostatecznych
predyspozycji, a w szczególności: wykształcenia i doświadczenia
zawodowego.</strong></p>
""
__strona 3:__
""
<p class="tresc">Naruszenie obowiązków nadzorczych, powodujące
powstanie roszczenia odszkodowawczego ze strony spółki, może
wynikać nie tylko z niewłaściwego sprawowania stałego nadzoru, ale
także z działania niegodnego z postanowieniami umowy spółki.
Zgodnie z art. 220 k.s.h. <strong>umowa spółki może rozszerzyć
uprawnienia rady nadzorczej, a w szczególności stanowić, że zarząd
jest obowiązany uzyskać zgodę rady nadzorczej przed dokonaniem
oznaczonych w umowie spółki czynności oraz przekazać radzie
nadzorczej prawo zawieszania w czynnościach, z ważnych powodów,
poszczególnych lub wszystkich członków zarządu.</strong> Przepis
art. 220 k.s.h. akcentuje zatem możliwość rozszerzenia uprawnień
rady nadzorczej (ponad zakres wynikający z art. 219 § 1 i 3
k.s.h.), podając jednocześnie przykładowe możliwości takiego
rozszerzenia (ustawodawca nie pozbawia wspólników możliwości
wyposażenia rady także w inne uprawnienia, o ile tylko nie będą
sprzeczne z naturą i istotą funkcjonowania spółki z o.o.).
Członkowie rady nadzorczej mogą więc dysponować szerokim wachlarzem
środków bezpośredniego oddziaływania na zarząd. To właśnie ten
"segment" działania rady stanowi największe pole do nadużyć. Rada
nadzorcza - jeżeli umowa spółki tak stanowi - może bowiem
podejmować uchwały w przedmiocie zgody na dane czynności zarządu.
Czynności te zaś nie zawsze muszą służyć interesowi spółki. Analiza
nadzorcza może bowiem wykazać, że dane przedsięwzięcie jest z góry
skazane na niepowodzenie. Jeżeli w takich okolicznościach rada
wyrazi jednak swoją zgodę, spółka będzie dysponowała podstawą do
zgłoszenia roszczeń odszkodowawczych w stosunku do członków rady
(ze względu na brak staranności w działaniu), a ponadto wobec
członków zarządu, którzy taką czynność podjęli.</p>
<p class="tresc">Podobnie, jeżeli zachodzi uzasadniona potrzeba
zawieszenia członka zarządu (jeżeli rada ma taką kompetencję), gdyż
członek zarządu podejmuje działania naruszające interes spółki, a
rada nie skorzysta z tego środka, spółka może rozważyć zgłoszenie
roszczeń odszkodowawczych w stosunku do członków rady.</p>
<p class="tresc"><strong>Spółka będzie mogła uznać za współsprawców
wyrządzonej jej szkody zarówno członków rady nadzorczej, którzy
swoim działaniem spowodowali szkodę, jak i tych, którzy zachowywali
się biernie. Jednak w przypadkach gdy szkodę wyrządza konkretna
uchwała rady nadzorczej, członkowie rady, którzy nie uczestniczyli
w podjęciu tej uchwały, mogą usiłować wykazać w ten sposób brak
swojej winy. Tym bardziej brak winy mogą wykazać członkowie rady,
którzy głosowali przeciw danej uchwale.</strong></p>
<p class="tresc">Z kwestią uwolnienia się członka rady nadzorczej
od odpowiedzialności wiąże się także zagadnienie udzielania mu
pokwitowania w ramach zwyczajnego zgromadzenia wspólników. Należy
jednak zwrócić uwagę, że pokwitowanie zasadniczo nie wyłącza
odpowiedzialności za szkody wyrządzone spółce, wskutek działania
lub zaniechania sprzecznego z prawem lub postanowieniami umowy
spółki. Pokwitowanie może zwolnić członków rady od
odpowiedzialności przewidzianej w art. 293 k.s.h. tylko wówczas,
gdy na zgromadzeniu wspólników przedstawione zostały materiały, z
których jednoznacznie wynikało wyrządzenie spółce szkody, a mimo to
spółka udzieliła absolutorium.</p>
<p class="srodtyt">Zakres odpowiedzialności</p>
<p class="tresc">W literaturze przedmiotu słusznie stwierdza się,
że art. 293 k.s.h. w żaden sposób nie określa wysokości
odszkodowania, do jakiej odpowiada członek zarządu/rady. W
konsekwencji członek zarządu/rady jest zobowiązany do naprawienia
szkody w pełnej wysokości - zarówno szkody rzeczywistej, jak i
utraconych przez spółkę korzyści.</p>
<p class="tresc">Wątpliwości mogą pojawić się jednak co do zakresu
odpowiedzialności wobec spółki w przypadku, gdy członek zarządu -
wykonując swoje obowiązki - pozostaje ze spółką w stosunku pracy na
stanowisku członka zarządu. W stosunku do pracowników, którzy
wyrządzili szkodę, zastosowanie znajduje bowiem art. 119 kodeksu
pracy, zgodnie z którym odszkodowanie ustala się w wysokości
wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty
3-miesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu
wyrządzenia szkody (powyższa norma oraz wynikające z niej
ograniczenie wysokości odszkodowania znajduje zastosowanie w tych
przypadkach, gdy pracownik wskutek niewykonania lub nienależytego
wykonania obowiązków pracowniczych wyrządził pracodawcy szkodę w
sposób zawiniony, ale nieumyślnie). Ograniczenie takie nie wystąpi
natomiast zwykle w przypadku członków rady nadzorczej. Wynika to z
faktu, że zawarte w k.s.h. przepisy zakazujące kreowania
"bezpośredniej podległości" członka rady nadzorczej członkowi
zarządu utrudniają zawieranie z członkami rad nadzorczych umów o
pracę (lub quasi-pracowniczych umów cywilnoprawnych). Artykuł 214 §
2 k.s.h. stanowi bowiem wprost, że osoby, które podlegają
bezpośrednio członkowi zarządu albo likwidatorowi, nie mogą pełnić
funkcji w radzie nadzorczej. W konsekwencji w przypadku członków
rady nadzorczej ich odpowiedzialność odszkodowawcza wobec spółki
nie dozna zwykle ograniczenia wynikającego z art. 119 k.p.
Odpowiedzialność członków rady nadzorczej będzie miała więc
charakter nieograniczony, oparty na przepisie art. 293 k.s.h.</p>
<p class="srodtyt">Przedawnienie roszczeń</p>
<p class="tresc">W myśl art. 118 k.c. termin przedawnienia roszczeń
wynosi zasadniczo 10 lat, chyba że chodzi o roszczenia okresowe lub
o roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (w
takim przypadku - co do zasady, jeżeli przepis szczególny nie
stanowi inaczej - obowiązuje trzyletni termin przedawnienia).</p>
""
__strona 4:__
""
<p class="tresc">Jednakże zgodnie z art. 297 k.s.h. - stanowiącym
przepis szczególny w tym zakresie - <strong>roszczenie o
naprawienie szkody przeciwko członkowi rady nadzorczej przedawnia
się z upływem 3 lat od dnia, w którym spółka dowiedziała się o
szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże w
każdym przypadku roszczenie przedawnia się z upływem 10 lat od
dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę.</strong>
Regulacja art. 297 k.s.h. dotyczy tylko roszczeń odszkodowawczych
wynikających z art. 292 i 293 k.s.h., nie odnosi się natomiast do
art. 291 oraz 299 k.s.h.</p>
<p class="tresc">Zastrzeżony w powołanym wyżej art. 297 k.s.h.
3-letni termin przedawnienia roszczeń odszkodowawczych spółki wobec
członka rady nadzorczej rozpoczyna zatem bieg w dniu, w którym
spółka łącznie uzyskała wiadomość: 1) o wyrządzonej jej szkodzie
oraz 2) o członku/członkach rady nadzorczej, którzy wyrządzili jej
tę szkodę. Na tle art. 205 § 2 k.s.h. przyjmuje się, że dla
spełnienia przesłanki "dowiedzenia się przez spółkę o szkodzie"
wystarczające będzie, że taką informację uzyska jeden z członków
zarządu. Powyższa zasada początku biegu przedawnienia roszczeń
doznaje ponadto ograniczenia ogólnym 10-letnim terminem, od chwili
wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę.</p>
<p class="przyklad-tyt">Przykład</p>
<p class="przyklad-txt"><em>Od daty uchwały rady nadzorczej spółki
z o.o., podjętej w sposób sprzeczny z umową spółki oraz
wyrządzającej szkodę spółce, upłynęło już 10 lat. Ponieważ w tym
czasie spółka nie wystąpiła wobec członków rady na drogę sądową z
żądaniem odszkodowania (ani nie podjęła żadnych innych środków
powodujących przerwanie biegu przedawnienia - art. 123 k.c.),
roszczenie spółki uległo przedawnieniu.</em></p>
<p class="tresc">W zakresie zawieszenia i przerwy biegu
przedawnienia roszczeń wobec członków rady nadzorczej stosuje się
ogólne zasady wynikające z art. 121-125 k.c.</p>
<p class="tresc">Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a
rozpoczęty ulega zawieszeniu co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu
siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub
innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju -
przez czas trwania przeszkody.</p>
<p class="tresc">Bieg przedawnienia przerywa się przez:</p>
""
__strona 5:__
""
<p class="tresc">1) każdą czynność przed sądem lub innym organem
powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego
rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w
celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia
roszczenia,</p>
<p class="tresc">2) uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko
której roszczenie przysługuje, bądź</p>
<p class="tresc">3) wszczęcie mediacji.</p>
<p class="tresc">Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na
nowo (w razie przerwania przedawnienia przez czynność w
postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do
rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo
przed sądem polubownym, albo przez wszczęcie mediacji przedawnienie
nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie
zakończone).</p>
<p class="tresc">Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem
sądu lub sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą
zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym bądź ugodą zawartą
przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd przedawnia się z upływem
10 lat.</p>
<p class="tresc"><strong>W myśl art. 295 k.s.h., jeżeli spółka nie
wytoczy powództwa o naprawienie wyrządzonej jej szkody w terminie
roku od dnia ujawnienia czynu wyrządzającego szkodę, każdy wspólnik
może wnieść pozew o naprawienie szkody wyrządzonej spółce. Na
żądanie pozwanego, zgłoszone przy pierwszej czynności procesowej,
sąd może nakazać złożenie kaucji na zabezpieczenie pokrycia szkody
grożącej pozwanemu (w przypadku niezłożenia kaucji w wyznaczonym
przez sąd terminie pozew zostaje odrzucony). Jeżeli powództwo okaże
się nieuzasadnione, a powód, wnosząc je, działał w złej wierze lub
dopuścił się rażącego niedbalstwa, obowiązany jest naprawić szkodę
wyrządzoną pozwanemu.</strong></p>
<p class="podstawa-tyt">Podstawa prawna:</p>
<p class="podstawa-txt">• ustawa z 15 września 2000 r. -
Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 z późn.zm.),</p>
""
__strona 6:__
""
<p class="podstawa-txt">• ustawa z 23 kwietnia 1964 r. -
Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 z późn.zm.),</p>
<p class="podstawa-txt">• ustawa z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks
pracy (j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn.zm.).</p>
<p class="ramka-txt">Odpowiedzialność członków rady nadzorczej
spółki z o.o. za szkodę wyrządzoną spółce (art. 293 § 1 k.s.h.) nie
obejmuje przypadków, w których członkowie rady działali zgodnie z
przepisami prawa oraz umowy spółki, a mimo to powstała szkoda, z
uwzględnianiem jednak kryterium należytej staranności. Brak
należytej staranności może bowiem zostać zakwalifikowany właśnie
jako przypadek naruszenia prawa (art. 293 § 2 k.s.h.).</p>
<p class="autor">Maciej Bielecki</p>
<p class="autor-nota">radca prawny</p>
<p class="autor-nota">www.kancelaria-bieleccy.pl</p>
""
